Yıldızların Yaşam Sürelerini Belirten Renk-Sıcaklık İlişkisi
yıldızların sıcaklıkları ve renkleri onların ömürlerine işaret eder
bir yıldızın rengi maviye ne kadar yakınsa yüzeyi o kadar sıcaktır ve bu yüzden de ömrü o kadar instabil (solar flare, solar radiation gibi fenomenler daha sık görülür) ve kısadır. tam tersine yıldızın rengi kırmızıya ne kadar yakınsa yıldız o kadar soğuktur ve ömrü de stabil ve uzundur. en sıcağı mavi, en soğuğu kırmızı (ve kahverengi) olan yıldızlar sınıflamasında bizim g sınıfı sarı-beyaz ışık veren yıldızımız olan güneş, listenin orta altındadır.
bunu bizim de kullandığımız araba farlarında ışığın kelvin bazında anlayabilirsiniz. standart halojen farların çoğunluğu 4300k ayarındadır ve sarıya yakın bir ışık verir. xenon farlar ise 6500k civarında yanarak beyaz ışık verirler. birkaç örnek verelim:
- g sınıfında bir sarı cüce olan güneş'in doğal ışığı kabaca 5500k seviyesindedir.
- bize en yakın yıldız olan proxima centauri m sınıfında bir kızıl cücedir ve 3500k seviyesinde ışık yayar.
- güneş'ten yaklaşık 250 bin kat daha parlak, f sınıfı bir beyaz süperdev olan rigel a ise yaklaşık 7500k seviyesinde bir ışık yayar.
main sequence (anakol) ve dev yıldız sınıflandırmaları en sıcaktan en soğuğa olacak şekilde şöyledir
sınıf - sıcaklık - renk - örnek
o sınıfı - 30.000k'dan fazla- ultraviyole/mavi - zeta puppis
b sınıfı - 10.000k ila 30.000k - mavi - eta canis majoris
a sınıfı - 7600k ila 11.500k - mavi/beyaz - fomalhaut
f sınıfı - 6000k ila 7600k - beyaz veya sarı/beyaz - canopus
g sınıfı - 5300k ila 6000k - sarı/beyaz - güneş, kappa ceti
k sınıfı - 3900k ila 5200k - turuncu - sigma draconis
m sınıfı - 4000k'dan az - kırmızı - betelgeuse
not: bu sınıfları en sıcaktan en soğuğa kolayca ezberlemek istiyorsanız şu cümleyi hatırlayın:
oh be a fine girl kiss me.
aşağıdakiler "brown dwarf" yani kahverengi cüce yıldızlardır ve kendilerine isim verilmemiştir.
kahverengi cüceler sistemlerindeki ana yıldızın yörüngesinde döner
l sınıfı - 2000k civarı - kızıl kahverengi/kızılötesi
t sınıfı - 550k ila 1300k - kahverengi/kızılötesi
y sınıfı - 550k'dan az - koyu kahverengi/kızılötesi
son 3 yıldız tipi oldukça soğuk yıldızlardır ve aslında çok büyük gaz devlerinden fazla bir farkları yoktur çünkü içlerinde nükleer füzyon başlatamazlar. güneş sistemi oluşurken jüpiter biraz daha fazla kütleye sahip olsaydı bir kahverengi cüceye dönüşebilir ve iki yıldızlı bir sisteme sahip olabilirdik. dipnot olarak jüpiter'in sıcaklığı 418k'dır ve y sınıfı bir kahverengi cüce olabilmek için eksiği sıcaklığı değil kütlesidir.
bunların haricinde main sequence olmayan beyaz cüce, nötron yıldızı, wolf-rayet yıldızı, karbon yıldızı, t-tauri yıldızı gibi farklı yıldız tipleri de mevcuttur ancak onlara girmeyeceğim.