Jedi'lık Müessesesinin Ortamlarda Pek Bahsedilmeyen Aşırı Sıkıntılı Tarafları
jedi şövalyesi olacaklara öğütler... olmayın ve oldurmayın şeklinde gerekçeleriyle belirteceğim öğütlerdir bunlar.
eğer bir jedi tarafından çocukluğunda ailesinin elinden alıkoyulmuş ve silahlandırılıp iki yüzlü aydınlık taraf kisvesi altında savaşlara sürüklenen bir padawan iseniz mümkün olduğunca karanlık tarafın yasaklı öğretilerinden haberdar olmaya çalışın. çünkü o öğretiler insanca olmadıkları için değil, jedi tarikatının jediların kendileri bile uygulamadıkları prensiplerine aykırı oldukları için yasaklar.
medyada jedilar barış elçileri, pasifist, zayıfları koruyan, zorbalara ders veren adil kimseler olarak yansıtıldıkları için birçok genç jedi iki yüzlülüğünün farkında olmaksızın jedi şövalyesi olma hayallerine kapılıyor olabilir. ancak jedi tarikatı medyanın yansıttığı gibi dürüst ve adil bir tarikat değil, aksine adam kayıran ve prensiplerini sadece duruma göre uygulayan kimselerden oluşmuş iki yüzlü bir tarikattır. bu tarikatın yöneticileri dışarıya gösterdikleri imajlarının aksine hırsızlıktan, onlarca savaş suçu işlemekten, ayrımcılıktan ve insan canına mal olacak işler yapmaktan hiç geri durmayan kimselerdir. bunlar demokrasiyi savunmak için can attıklarını, demokrasinin neferleri olduklarını söyler ancak hem kendileri demokratik bir sistemle yönetilmez hem de savundukları demokrasinin kararları kendi görüşlerine uymadığında darbe yapmaya kalkarlar. birçoğu koltuk sevdalısıdır ve koltuklarını bırakmak istemezler. bu yazdığım şeylerin her biri yaşanmış olaylardan ortaya çıkmış gerçeklerdir ve inanmayanlar için her bir olaydan örnekler vermeyi vazifem olarak görüyorum. çünkü kaç genci jedi şövalyesi olma hatasından döndürsem kardır.
1. jedi'ların savaş suçu işlemekte problem görmemeleri
jedi denilen tarikatçılar onurlu savaşan barış elçileri gibi görünseler de sadece 2 yıllık bir savaş döneminde bile cumhuriyet desteğiyle onlarca savaş suçu işlemişlerdir. işledikleri bu suçlar hiçbir şekilde jedi konseyi veya cumhuriyet yargısı tarafından cezalandırılmamış, aksine övgü toplamıştır. bu savaş suçları arasında sahte teslim olma, canlı ve acı çekebilen düşman askerlerini yakarak öldürme, silah bırakıp kaçan düşmanları öldürme, mahkumlara işkence etme, sivil halkı sınır dışı etme, terörist gruplara eğitim ve lojistik destek sağlama gibi örnekler vardır.
mesela klon savaşları dizisi daha bismillah demeden anakin skywalker'ın ve ona jedi yollarını öğreten eski ustası obi wan kenobi'nin sahte teslim olma suçunu işlemeleriyle başlar. bu bölümde obi wan kenobi, anakin skywalker ve çırak ahsoka tano, ayrılıkçı kuvvetler tarafından işgal edilmiş christophsis ismindeki gezegeni geri almaya çalışan klon ordusunun yönetimindedirler. ancak işler hiç bekledikleri gibi gitmez ve görevlerinde başarısız olurlar. sonra oturup düşünüp, obi wan kenobi'nin ayrılıkçı orduya yalandan teslim olarak arkadaşlarına zaman kazandırmasına ve bu teslim olma sırasında sürpriz saldırı yapmaya karar verirler. böylelikle obi wan kenobi yalandan teslim olur, o sırada arkadaşları sürpriz saldırı düzenler ve düşman kuvvetlerini yok ederek gezegeni ele geçirirler.
peki yalandan teslim olmak neden savaş suçudur?
çünkü eğer siz bir kere yalandan teslim olup düşmanın güvenini kırarsanız savaşın geri kalanında gerçekten teslim olmak isteyen tarafların öldürülmesine sebep olursunuz. yani mesela siz bir kere bu taktiği uygulayarak bir cephede galibiyet kazandınız ve düşman teslim olan askerleri öldürmediği için kendi askerlerini kaybetti. bu durumda diğer cephelerde gerçekten zor durumda kalıp teslim olmaya çalışan askerler olursa düşman o askerlerin teslimiyetlerine inanmaz ve o kişileri öldürür. nitekim obi wan'ın cumhuriyet ve jedi konseyinden övgü toplayan bu hareketi sebebiyle savaşın geri kalanında taraflar birbirine güvenmediği için çok nadir teslim olunan olaylar yaşanmış ve teslim olmak bir seçenek olmadığı için nice asker hayatını kaybetmiştir.
bu sadece jedi tarikatı ve cumhuriyet işbirliği ile işlenmiş savaş suçlarına bir örnek. bunun yanısıra jedi tarikatı tarafından bir sürü savaş suçu işlenmiş ve azmettirilmiştir. ayrıca bu suçların birçoğu sanki normal şeylermiş gibi ya anakin skywalker'a yaptırılmış, ya da anakin kendi iradesiyle yaptığında cezasız bırakılmıştır. bu tür şeyleri jedi konseyinden ve cumhuriyetten aldığı emir ve telkinlerle yapan anakin de zamanla öfkeyle dolmuş karanlık tarafa yönelmiştir.
jediların ve cumhuriyet yanlılarının savaş suçlarını listelemek bile 8 dakika sürüyor. her bir savaş suçunu merak edenler için videolu bir biçimde:
cumhuriyet savaş suçları sıralı tam liste
2. dolandırıcılık ve canlılara rızaları dışı işler yaptırma
hiç kendinizi bir jedi tarafından beyni yıkandığı için asla ama asla yapmayacağı bir şeyi yapmaya zorlanan birinin yerine koydunuz mu? eğer koymadıysanız söyleyeyim, bu durum bir sith tarafından tehditle bir şey yapmanızdan bile kötüdür çünkü ikinci durumda suçlu olmadığınızı bilirken ilk durumunda kendinizi suçlu zannedersiniz.
jedi mind trick denilen şey dışarıdan bakıldığında şiddetin önüne geçmek için icat edilmiş masum bir araç olarak görünse de ahlaki bakımdan hiç de hoş karşılanır bir teknik değildir. çünkü jedi mind trick dediğimiz teknik özünde bir canlının düşünme ve karar verme yetisini, dolayısıyla özgür iradesini elinden alarak o kişiyi jedi ne isterse onu yapmaya zorlayan bir tekniktir. bunun bir kişinin kafasına silah dayayıp paraları çantaya doldur demekten pek de farkı yoktur. çünkü ikisinde de karşınızdaki kişiye karar verme hakkı tanımazsınız. hatta ve hatta silah dayamak daha etik bile olabilir çünkü hiç değilse bu durumda karşınızdaki kişi ölüm pahasına bile olsa bir ihtimal istediğiniz şeyi yapmayı reddedebilir. jedi mind trick durumunda ise zorlamaya maruz kalan kişinin tercih hakkı yoktur.
sanılanın aksine bu teknik jedi tarikatı üyeleri tarafından yalnızca başka yol kalmadığında kullanılmaz. jedi tarikatı üyeleri bu tekniği canları ne zaman isterse o zaman kullanır ve bu durumda hiç de problem görmez. mesela qui gon jinn ismindeki jedi ustası bu tekniği koskoca bir uzaylı türü olan gungan türünün kralını kandırmaktan tutun, tatooine gezegeninde uzay gemisini değersiz kredilere satmak istemeyen bir esnafı dolandırmaya çalışmak için bile kullanmıştır. ustasından böyle şeyler yapmayı öğrenen obi wan da aynı şeyi barda kendini rahatsız eden bir yasaklı madde satıcısını evine göndermek için bile kullanmıştır. belki de obi wan'ın o gece eve gönderdiği satıcı borç batağına düşmüş, çocuklarının karnını doyurmaya çalışan ve borcunu ödeyemezse jediların asla müdahale etmediği corusant suç çeteleri tarafından öldürülecek çaresiz bir adamdı. ama obi wan için bunların hiçbir önemi yok. o adam oun hoşuna gitmeyen bir şey yaptığı için obi wan'a göre o gece eve gitmek zorunda.
qui gon jinn dolandırıcıkları
obi wan günlük hayatta mind trick kullanırken
hadi satıcı yasa dışı bir iş yaptığı için ona tamam dedik diyelim. qui gon jinn'in uzay gemisini satmak istemeyen bir adamı değersiz krediler karşılığında gemisini satmaya zorlamasının hiçbir savunulacak tarafı yok. tamam belki karşısındaki kişi bir köle sahibi ama tatooine'de bu yasal bir şey ve jedi düzeninin de bu durumla hiçbir problemi yok. hatta ve hatta jedi tarikatı üyeleri anakin'i qui gonn'un dolandırmaya çalıştığı adama satan suç lideri jabba the hutt'a "yüce jabba hazretleri" şeklinde hitap edecek kadar da omurgasız insanlar.
düşünsenize. siz hiçbir suç işlemeden oto tamircilik yaparak geçimini sağlayan bir adamsınız. bir gün biri gelip size bugün hiçbir değeri olmayan 20000 alman markı getiriyor ve bunlara karşılık arabanızı satmanızı istiyor. siz de hayır satmam dediğiniz için bu kişi sizin içeceğinize ne denirse onu yapmanızı sağlayacak bir ilaç koyup bu şekilde sizden arabanızı almaya çalışıyor. qui gon jinn'in yaptığı şey tam olarak bu.
yani özetle dürüstlük, jedi tarikatında sadece işinize gelen zamanlarda elzem olan bir şey.
3. koltuk sevdası ve baştakilerin beceriksizliği
jedilar demokrasi sevdalısı, demokrasiyi savunmak için canlarını tehlikeye atan demokrasi neferleri öyle değil mi? haliyle bu kadar demokrasi meraklısı bir oluşumun da kendi iç düzeninde demokratik bir yapı benimsediği düşünülebilir, ancak hiç de öyle bir durum söz konusu değil.
jedi düzeni oligarşi sistemiyle yönetilen ve konsey üyeleri dışında hiçbir üyenin yönetimde söz hakkına sahip olmadığı, konsey üyelerinin kim olacağı da yine konsey üyeleri tarafından belirlenen bir düzendir. ayrıca bu düzende hem liyakat yoktur, hem koltuk sevdası vardır, hem de adam kayırılır.
biliyorsunuz ki jedi düzeninde grandmaster rütbesi ile en yüksek rütbeye sahip kişi yoda isimli 900 yaşındaki jedi ustasıdır. peki bu yeşil dedemiz ne kadar zamandır jedi konseyinde görev alıyor dersiniz? tam olarak 800 yıldır! dile kolay 800 yıl! tüm bu sürede de kimse demiyor ki ya sen artık yaşlandın, gözünün önündeki sith lordunu göremiyor hatta bir de üstüne ona hizmet ediyorsun diye. neden kimse demiyor? çünkü kimse diyemiyor. çünkü kimsenin demeye hakkı yok.
bakın palpatine'in planları, cumhuriyet'in çöküşü falan öyle önceden görülemeyecek düzeyde gizli planlar değil. bunu önceden görebilen jedilar, hatta alenen itiraf eden sithler bile var. olay yaşanan şeylerin önceden tahmin edilememesi değil, jedi konseyinin hiçbir göstergeyi ciddiye almayacak kadar beceriksiz olması.
bu duruma üç farklı örnek vereceğim
birincisi pong krell, ikincisi kont dooku, üçüncüsü de darth maul.
- pong krell oldukça zeki, ileri görüşlü ve savaş konusunda üstün nitelikli bir jedi ustası ve cumhuriyet generali. bu arkadaş henüz klon savaşlarının ortasındayken galaksinin gidişatını görüyor, cumhuriyet'in nasıl kukla olduğunu ve yozlaştığını, yerine nasıl bir sistem geleceğini biliyor ve cumhuriyet'in bu kaderden kurtulamayacağından da emin olduğu için sith tarafına geçmeye karar veriyor. sith tarafına geçtikten sonra dönüşü klon askerleri tarafından anlaşılıyor ve pong'a neden böyle yaptığı soruluyor. pong da bir iki yıl içinde yaşanacak olan olayları harfi harfine orduya tarif edip neden sith olmak istediğini söylüyor. jedi tarikatının ve cumhuriyetin içten parçalanacağını ve yeni bir düzen kurulacağını söylüyor. ama jedi konseyinden kimse, özellikle 800 yıldır konseyde olan yoda da çıkıp demiyor ki acaba bu adam haklı olabilir mi? acaba biz bir yerde hata mı yapıyoruz?
pong krell önceden olacakları söylüyor
- kont dooku ise pong krell'den de önce, klon savaşlarından bile önce obi wan kenobi'ye direkt olarak cumhuriyeti darth sidious isminde bir sith lordunun yönettiğini söylüyor. yani adam gidip o an tutsak tuttuğu bir jedi şövalyesine alenen diyor ki cumhuriyet bir sith lordu tarafından yönetiliyor, senin ustan benim çırağımdı ve cumhuriyetin düştüğü hali biliyordu ama kimse onu dinlemedi, durum hala aynı, gel sen de bize katıl. obi wan'ın bunlara tepkisi ne oluyor peki?
"hayır olamaz! sana inanmıyorum yalancı adi. jedilar bilirdi bir kere öyle bir şey olsa!"
inanılır gibi değil... bu konuda daha fazla konuşmak istemiyorum çünkü bu başka seviye bir aptallık.
yok canım jedilar bilirdi
- darth maul ise sithler tarafından görevlendirilmiş ama görevinde başarısız olduğu için tek seferde silinip atılmış, jedilar ve sithlerin arasında kalmış talihsiz bir adam. maul'un hem sithlere hem de jedilara karşı olan kini gözünü döndürmüş ve birçok suç işlemesine sebep olmuş.
ancak maul psikolojisi bozulmuş bir geri zekalıdan ibaret değil. aksine hem jedilar konusunda hem de sithler konusunda oldukça bilgili, olayların iç yüzünü görebilen ve yaşananları gayet kolay bir biçimde analiz edebilen bir adam. her ne kadar derdini çoğunlukla açık açık anlatmasa da kimse bu adamın bilgisine önem vermiyor ve kimse gidip de eski bir sith lordunun çırağı olan bu adama senin ustan kimdi diye sorma gereği duymuyor. üstüne maul ustasının kim olduğunu ve anakin'in karanlık tarafa sürüklendiğini kendi hür iradesiyle ahsoka'ya geç de olsa anlatsa bile yine kimse adamı takmıyor. hatta ve hatta maul gidip ahsoka'ya darth sidious'a engel olmak için anakin'in önüne geçilmesi gerektiğini, jedi konseyinin hem kendisini ciddiye almayacağını hem de gerçeği görebilecek kadar nitelikli olmadığını, eğer işbirliği yaparlarsa belki sidious'u durdurabileceklerini söylüyor ama nafile. harika jedi eğitimi sayesinde analiz yeteneği arşa çıkmış olan ahsoka maul'un söylediklerine "ben anakin'i tanırım o yapmaz öyle şeyler" cevabını veriyor...
anakin'im yapmaz
özetle yüzyıllardır bırakmadıkları koltuklarında her şeyi bildiklerini düşünerek jedi düzenini yönetenler niteliksiz ve öngörüsüz, gözünün önünde dönüp duran olayları bilemeyecek düzeyde dünyadan bihaber tarikatçılardır. bu kişer gençlerin fikirlerini dikkate değer bulmaz, düşmanlarını adam yerine koymaz ve kendileri dışındaki kimsenin sözünü ciddiye almazlar.
4. iki yüzlülük ve adam kayırma
jedi düzeninin kanunları ve prensiplerine tabii olup olmadığınız jedi olup olmamanıza göre değil, hangi jedi olduğunuza göre belirlenir. yani basitçe tüm jedilar eşittir ama bazıları diğerlerinden daha eşittir.
mesela kim diğerlerinden daha eşittir diye sorarsanız, dönüp ki adi mundi'ye bakmanız yeterlidir.
hatırlarsanız anakin skywalker'ın karanlık tarafa geçme sebebi yazısında jedi kanunlarına göre evlenmenin ve bağlılık kurmanın yasak olduğunu, bu yüzden anakin'in padme ile evlenmesinin hoş karşılanmadığını, hatta ve hatta anakin'in padme'nin ölümüne engel olmaya çalışmasının da önüne geçildiğini anlatmıştım. bu hikayeden yola çıkarak jedi düzeninden kimsenin alenen evlilik yapmadığını, çünkü bunun jedi kanunlarının direkt olarak ihlal edilmesi anlamına geldiğini düşünebilirsiniz.
ancak hiç de öyle bir şey yok. mesela jedi konseyinin de bir üyesi olan 74 yaşındaki
şu abimiz için böyle bir kural geçerli değil. inanır mısınız, muhtemelen cumhuriyetin 65 yaş üstü ücretsiz toplu ulaşım kartıyla bindiği toplu taşıma araçlarında gençlerden yer isteyen bu jedi üstadı dedenin bir değil, iki değil, üç bile değil, tam dört tane karısı var.
peki neden? çünkü onların türünün soyu tükenme tehlikesi altında olduğu için ona özel evlenme hakkı olabilirmiş.
eğer sen bir jedi'a sen evlenemezsin çünkü bu jedi kanunlarına aykırı diyorsan diğerine evlenme izni vereceğin zaman da o kişiye jedi olmayı bırak soyunu öyle devam ettir demek zorundasın. çünkü eğer bunu yapmıyorsan ilk kişiye jedi kanunlarına göre evlenmenin yasak olduğunu değil, jedi kanunlarına göre o kişinin evlenmesinin yasak olduğunu söylemiş olursun, ki bu da adam kayırmaktır. ne demiş atalarımız? biri yer biri bakar kıyamet ondan kopar. nitekim birine gidip 4 kişiyle evlenme izni verirken diğerinin gizli saklı kapılar arkasında evlenmeye zorlandığın karısının hayatını korumasına engel olduğun için koptu zaten kıyamet.
ayrıca jedi kanununa göre jedi şövalyeleri ışın kılıçlarını can almak için değil, can alınmasına engel olmak için kullanırlar öyle değil mi? obi wan kenobi'nin eğitim sırasında anakin'e söylediği şey tam olarak bu değil miydi?
jedi yaşamı korur, onu sonlandırmaz
bu jedi kanunundan güç kullanarak grievous isimli arkadaşın göğüs kafesini kıracak kadar güç konusunda yetenekli olduğu halde karşısındaki kişiyi silahsız bırakmak ya da etkisiz hale getirmek yerine ışın kılıcıyla ikiye ayırarak boba jett'i travmatize eden, kont dooku'yu bile şaşırtan jedi konsey üyesi mace windu'ya kimse bahsetmemiş sanırım.
mace windu boba fett ve kont dooku'yu travmatize ediyor
yani özetle eğer anakin isen saldırgan olmak yanlış, mace windu isen helal olsun ne güzel ikiye ayırdın adamı...
özetleyecek olursak
jedi şövalyesi olmak medyada gösterildiği gibi hiç de güzel bir şey değildir. jedi düzenine katılmadan önce jedi düzeninin iç yüzünü bilmek, ona göre jedi şövalyesi olmaya karar vermek önemlidir.
Star Wars Evreni Ustasının Hatalarını Ortaya Koyan Bir Master Yoda Eleştirisi
