Uzun Süre Sonra Enflasyonla Karşılaşan İngiltere'de Durumun Genel Özeti
ingiltere... uzun zamandır enflasyon nedir bilmeyen batının enflasyonla karşılaşınca bocaladığını gösteren bir başka ülke. veya beklentim çoktu.
marketlerde fiyatlar yükseliyor (1 pound olan şey, 1.05 veya 1.10 filan oluyor genelde ama 2020 sonunda indirimle 1 pound olan pringles indirimle 1.65 oldu mesela. büyük zamlar da var bazı ürünlerde), benzin 2020 sonunda 1.10lardayken şimdi 2ye yaklaştı, enerji fiyatları da baya arttı, londra'da ulaşıma yeni zam gelmişken yeni yılda bi %10 daha gelmesinden filan bahsediliyor. yani genel olarak sağlam bir fiyat artışı var.
buna karşın devleti yönetenler "maaşlara enflasyon kadar zam yaparsanız enflasyon daha da artar, o yüzden fazla zam yapmayın" diyor şirketlere. alım gücünün düşmesine göz yumuyorlar bariz şekilde.
kişi başına düşen milli gelire baktığımızda zirve olan 2007 (50k usd)'den bugüne (google 2020 verilerini gösteriyormuş) %20'lik bir düşüş var (2008 krizi ve brexit iki büyük düşüş dönemi) ve şu aralar (google-2020) 40 bin usd civarında. (almanya 45k, fransa 38k) ülke son 15 yıldır yerinde saymaktan ziyade geriye düşüyor yani. gbp euro - usd paritesi git gide düşüyor, zaten usd'nin euro ve gbp'yi birkaç seneye geçeceği her türlü aşikar ama euro'nun gbp'yi geçmesi büyük skandal olur. hele bir de iskoçya bağımsızlık referandumu olursa ve iskoçya birlikten çıkarsa seyreyle gümbürtüyü. kraliçe ölürse ne olur bilemiyorum, belki çok etkisi olmaz ama monarşiye bir şey yapılırsa onun da biraz etkisi olacağını tahmin ediyorum.
popülizm biraz burda da var
emekli maaşlarında artışlar üçlü sistemle belirleniyor (%2.5, enflasyon veya ortalama gelir artışından hangisi yüksekse ona göre zam yapılıyor) ve geçen sene bu sistem korona filan derken askıya alınmıştı. oylarının düştüğünü gören hükümet oy deposu olan emeklileri (burda da şimdiki yönetime genelde yaşlılar oy veriyor) mutlu etmek için bu sene emekliler için üçlü sistemi tekrar devreye aldı ve %10 gibi bir zam yapılacak hepsine. (şu anda emekli maaşı haftalık 185 pound gibi bir şey, 203 pound'a çıkacak herhalde.)
şimdi bir tarafta çalışanlara zam yapılmasın enflasyon artar deniyor, diğer taraftan oy deposu olan emeklilere zam yapılıyor. hadi kabul edelim emeklilerin maaşları düşük ama çalışanların maaşları artmadığı için toplanan vergi artmıyor, toplanan vergi artmazken emekli maaşının artması bütçede yeni bir dengesizlik oluşturuyor. eskiden gelen göçmenlerle bu denge biraz toparlanırdı ama brexit'ten sonra göçmen elini kolunu sallayarak da gelemiyor (brexit'e oy verenler de yine bu emekli kesimdi çoğunlukla). yahu ülkede elma-armut toplayacak adam yok, kamyoncu kalmadığı için petrol krizi filan çıkıyor... hiç mi düşünmez insan bunları?
politik figürlere pek aşina değilim, boris'in pek matah biri olmadığını biliyorum sadece ama konuştuğum kişiler/okuduklarım alternatiflerinin de pek iç açıcı olmadığını söylüyor. (dünya siyasetinde kısırlık var kesinlikle şu aralar, trump/biden falan nedir allah aşkına). önümüzdeki seçimlerde boris'in partisi muhtemelen çoğunluğu sağlayamayacak, alternatifleri de kötü olduğu için pek umut yok o tarafta da. gelecek ne gösterir bilinmez ama ingiltere için pek pozitif olmayacağını tahmin etmek güç değil. iskoçya'nın ayrılması bu belirsizliğe belirsizlik ekleyecektir.
bu ekonomik durum abd ve avrupa'da da benzer
enflasyon bu kadar yüksekken genelde ortalama maaşlara o kadar zam yapılmıyor ve orta direk yok oluyor gittikçe. bunun tersi durumlar da var tabi, bazı şirketler güzel zam yaptı/yapıyor, ama genele bakmak lazım.
bakalım gelecek neler getirecek, dünyadaki sistemin aksadığı bazı yerler var ve etkisi tam da bizim dönemimize denk geliyor.