Troy'un Visa ve Mastercard Gibi Ödeme Sistemlerindan Farkı Nedir?
mastercard ve visa'ya soruşturma açılması konusu ile birlikte troy sistemi iyi mi tartışması yeniden başladı. konu sıcakken nedir bu mastercard, visa ve troy onu anlatayım.
öncelikle kredi kartının nasıl çalıştığından bahsederek başlamak gerekiyor
siz bir dükkana girdiniz ve ödemenizi x bankasına ait kredi kartı ile yapmak istediğiniz. kasiyer ise size y bankasının pos cihazını uzattı. peki x ile y bankası nasıl birbiriyle iletişim kuracak?
ya da daha global düşünelim; papua yeni gine'deki tatiliniz bitti ve otel ödemesini kredi kartı ile yapacaksınız. otelin pos cihazı sizin kredi kartınızı nasıl işleyecek? karta ait türkiye'deki x bankası ile nasıl iletişim kuracak? hatta kartın türkiye'deki x bankası tarafından verildiğini nereden bilecek? dünya çapında 25.000 kadar banka varken tüm bu bankalar nasıl birbirinden haberdar olacak?
işte visa, mastercard ve troy gibi finans kurumları (diğer ismiyle kredi kartı şemaları) burada devreye giriyor. size bu kredi kartı hizmetini veren asıl kurumlar bu şirketler diyebiliriz.
siz türkiye'deki x bankasından kredi kartı istediğinizde banka istediğiniz şema (ya da şema belirtmediyseniz bankanın o anda tercih ettiği şema) üzerinden bir kart numarası talebi oluşturuyor. şema olarak visa seçildi diyelim. visa da sizin adınıza türkiyedeki x bankası üzerinden kullanılacak bir kart numarası oluşturuyor ve bunu bankanıza iletiyor. visa ve mastercard numaraları 16 hanelidir ama 16 hane standart değildir. mesela american express kartlar 15 hanedir. neyse, kartların ilk hanesi sağlayıcı kodudur. 2 ve 5 mastercard, 4 visa, 3 american express, 6 discover'dır. sonraki 5 rakam banka kodudur vs.
tüm işlemler kart sağlayıcı, bizim örneğimizde visa, üzerinden yürütülür. türkiye'deki x bankası sadece size bu hizmeti sağlayan aracı kurumdur.
yeniden papua yeni gine tatilinize dönüp akışı anlatayım. siz türkiye'deki x bankasından aldığınız visa kartınızı görevliye uzattınız ve o da pos cihazına okuttu. öncelikle pos cihazı sağlayan bankanın visa ile anlaşması olmalıdır yoksa cihaz kartınızla işlem yapamaz. otelin pos'u da papua yeni gine'deki visa entegrasyonu olan y bankasından verilmiş olsun. ödeme tutarı da 1000$ diyelim (para birimi çevrimini dahil edip olayı daha karmaşık hale getirmeyelim).
cihaz işlemi y bankasına gönderir. y bankası ise kartla ve pos sahibi firma ile ilgili kendi ön kontrollerini yaptıktan sonra (banka kartı kara listeye almadıysa vs) işlemi visa'ya iletir. visa kontrol eder ve türkiye'deki x bankası üzerinden verilen kartla papua yeni gine'deki y bankasına 1000$ ödeme yapılacağını görür. öncelikle visa kendi kontrollerini yapar (mesela visa rusya'dan çekildi dolayısıyla da rusya'daki bankalardan verilmiş kartları ve rusya'daki bankaların pos cihazı işlemlerini reddeder.) eğer visa işleme onay verirse türkiye'deki x bankasına, papua yeni gine'deki y bankasına 1000$ ödeme yapılacağı bilgisini gönderir. papua yeni ginedeki y bankasına ise türkiye'deki x bankasından 1000$ ödeme geleceği bilgisi gönderilir. iki banka da bu işlemleri inceler, sorun yoksa (sizin yeterli kart bakiyeniz var ve ödeme ile ilgili herhangi bir kara liste yok, alıcı tarafı için de benzer kontroller yapılır) y bankası türkiye'deki x bankasından 1000$ para girişi, x bankası ise papua yeni gine'deki y bankasına 1000$ para çıkışı için işlem açar ve visa'ya onay gönderir. visa iki taraftan da onay alırsa bu sefer iki bankaya da işlemi tamamlama bildirimi gönderir ve bankalar beklemede olan işlemleri sonlandırılar. eğer taraflardan birisi ret gönderirse visa iki tarafa da işlem reddi gönderir. visa da işlemi kaydeder.
- artık türkiye'deki x bankası papua yeni ginedeki y bankasına 1000$ göndereceğini biliyor.
- papua yeni gine'deki y bankası türkiye'deki x bankasından 1000$ alacağı olduğunu biliyor.
- visa türkiye'deki x bankasından papua yeni gine'deki y bankasına 1000$ transfer edileceğini biliyor.
bu işlem iki bankada da provisyona düşer. çünkü gün boyunca visa sistemi üzerinden milyarlarca işlem geçmektedir ve olası iletişim hataları için ikinci kontrol gerekmektedir. belirlenen zamanlarda bankalar visa ile gün sonu yapar ve ellerindeki kayıtlar visa sistemindekilerle karşılaştırılır. bu da yapıldıktan sonra işlem sonlandırılır ve x ile y bankalardaki ödeme bilgisi provizyondan çıkar.
visa belli aralıklarla da tüm bankaların aralarındaki alacak vereceğini hesaplar. bankalar da visa sistemi üzerinden ödemeleri yaparlar. visa da bu süreçte kendi işlem ücretlerini bankalardan tahsil eder. visa ücretlendirmesi işlem başınadır.
kredi kartı ile yaptığınız ödemeyi iptal ettirdiğinizde iadenin gelmesinin 7 günü bulma sebebi yine bu sistemdir. satıcının iadeyi yapması, bilginin visa sistemine gelip sizin bankanıza ulaşması ve transferin onaylanması, ardından provizyon sürecinin tamamlanması ve alıcıya giden paranın visa sistemi üzerinden bankanıza gelmesi sonrası banka kartınıza iadeyi yansıtır. işlem provizyondayken iptal edilirse paranın gelmesi daha kısa sürer çünkü para henüz bankanızdan karşı bankaya gitmemiştir.
pos ile satış yapan firmanın parayı ertesi günü alamama sebebi de yine bu sistem. visa süreci tamamlanıp para müşteri bankasından sizin bankanıza geldiğinde banka size ödeme yapabilir. ertesi gün ödeme isterseniz banka size o tutarda kısa süreli kredi verir ve kredi faizini gelen paradan düşer. tabi bankalar bu süreçlere kendi ücretlendirme ve para işletme zamanalrını da ekleyebilir, ben standart süreçten bahsediyorum.
sistem kabaca bu şekilde işliyor. türkiye'de tcmb tarafından işletilen bankalararası kart merkezi (bkm) de var ama süreç karmaşık hale gelmesin diye onu da dahil etmedim.
visa ve mastercard 60'larda global yayılım politikalarını işletmeye başladıkları ve arkalarında büyük bankalar olduğu için şu anda en yaygın kredi kartı şemaları. yeni açılan bir bankanın visa ve mastercard'a entegre olmaması o bankanın baştan kaybetmesi anlamına geliyor.
peki troy?
troy da bir ödeme seması. ancak troy'un en büyük hatası başta büyük bir şema ile anlaşmaması oldu. haliyle de troy kart ilk çıktığında sadece türkiyedeki bankalar ile entegre olabildi (o da bddk zoru ile). yurt dışındaki bankalara gittiğinde ise hiç bir banka yerel bu ödeme şemasıyla entegre olmayı istemedi. haliyle de türkiye dışındaki bir bankadan verilen sanal yada fiziki poslar, entegrasyonu olmayan troy kartı okuyamadı.
fi tarihinde garanti bankası'ndan american express kart aldım (çoğu kişi bilmez türkiye'de amex'in olduğunu) ama kullanamadım çünkü türkiye'de sadece garanti bankasının anlaşması var dolayısıyla da kasiyere pos cihazı garanti mi diye sormak gerekiyor zira başka bankalara ait (fiziki ya da sanal) poslar, bankaları amex sistemine dahil olmadığı için işleyemiyor kartı. haliyle de kartımla ödeme sorunu yaşar mıyım tedirginliği daimi oldu ve kısa bir süre sonra cüzdanımda kullanımı çok kısıtlı bir kart taşımamak adına kartı iptal ettirdim.
troy alanlar da yurt dışı ile ilgili bunu yaşadı. troy yurt dışı bankalarla anlaşmanın zorluğunu anlaynca alternatif aramaya başladı ve discover ile anlaşma yaparak ülkemizde hizmet sunmayan discover'ın türkiye ayağı oldu. böylece troy kartlar da discover'ın geçtiği her yerde geçerli hale geldi. discover pek çok ülkede geçerli ve çok sayıda banka ile entegre olsa da hala acaba sorun yaşar mıyım diyebiliyorsunuz. avrupa'da ukrayna, letonya, litvanya, estonya, arnavutluk, karadağ, sırbistan, belarus ve modova discover'ın, dolayısıyla da troy'un geçrersiz olduğu ülkeler mesela.
günümüzde visa ve mastercard'ın troy'un önünü kesmesi gibi bir çaba saçma geliyor kulağa. globalde bu kadar de facto olmuş, bu iki sistemden en az birine entegre olmayan bankanın verdiği kartların bir iki hafta içinde patır patır iptal edilmeye başlanacağı bir dünyada bu iki firma troy ve discover'ı umursamaz bile. visa ve mastercard birbiriyle yarışıyor zaten ezelden beridir.
troy ve discover sistem sorunsuz işliyor mu yoksa işlem yoğunluğu gibi sebeplerle bazen sorun yaşatıyor mu bilgim yok. ancak dünyanın en performanslı sistemini sunsalar dahi globalde kapsama alanını daha çok genişletmeleri gerekiyor. yurt dışında ödeme yapacağınız işletmenin yanınızdaki tek kredi kartını kabul etmemesi çok ciddi bir sorun.
Kredi Kartlarının Yıllık Kart Aidatı Nasıl İade Alınır?
