Roma Hukukundan Kalma Kaidelerin Kısa Bir Listesi

(bkz: in absentia)

gıyabında. suçlu hakim karşısına getirilemiyorsa yahut reddediyorsa, gıyabında yargılanabilir.

(bkz: genus non perit) 

nevi telef olmaz. borçlar hukukunda işler. cins bazlı borcunuz varsa, aynı cinsten yerine koymak zorundasınızdır.

(bkz: ex post facto)

hukuk geriye işlemez. bir yasa çıkardığınızda, çıkış tarihinden önceki suçlara işletemezsiniz. aynı zamanda (bkz: lex retro non agit)

(bkz: nulla poena sine lege) 

yasa yoksa ceza olmaz. yasaklanmayan meşrudur.

(bkz: bona fide) 

iyi niyet. bir fiil işlenirken kasıtlılık-taammü gibi durumlarda önemlidir. ayrıca "iyi hal"e de karşılık gelebilir. (bkz: mala fide) de tersi.

(bkz: casus belli)

savaş sebebi. bir ülkenin sınırlarını ihlal etmek, tekrar etmek ve bunu silahlı yapmak geçerli bir savaş sebebidir örneğin.

(bkz: de jure) (bkz: de facto)

hukuki-fiili. türkiye, örneğin, hukuken tarafsız cumhurbaşkanı ile yönetilir. ancak fiili olarak taraflı bir cumhurbaşkanına sahip.

(bkz: dubia in meliorem partem interpretari debent)

bunu "şüphe sanık lehine yorumlanır" diye çevirebiliriz. şüpheli bir durum varsa, bu olumlu biçimde ele alınmalıdır.

(bkz: expressio unius est exclusio alterius)

bir anlaşma metninde belli kalemler belirtildiyse, diğerleri anlaşmaya dahil değil kabul edilir. örneğin bir telif anlaşmasında, "basım, yayım, dağıtım, çeviri ve e-kitap" ifadesi geçiyorsa, sesli kitap hakları devredilmemiştir.

(bkz: cuius est solum eius est usque ad coelum et ad inferos) 

toprak sahibi, yer altı ve üstü zenginliklerinin de sahibidir. tam anlamı, "toprak kiminse, altı cehenneme, üstü cennete kadar onundur."

(bkz: jus soli) (bkz: jus sanguinis)

toprağa dayalı-kana dayalı vatandaşlık. kimi ülkeler, amerika gibi, toprağında doğan herkese vatandaşlık verirler. kimi ülkeler içinse, ekseriyetle, vatandaş olmak için ebeveynlerden en az birinin ülke vatandaşı olması gerekir.

(bkz: consuetudo pro lege servatur)

örfi hukuk. yasayla belli biçimde düzenlenmemiş durumlarda, hakim ananenelere ve kamu vicdanına göre karar verir.

(bkz: lex posterior derogat priori)

sonra gelen, öncekini ilga eder. tarih olarak daha yeni olan kanun, ilgili meselede önceki kanunları geçersiz kılar.

(bkz: scienter)

bilerek. cezalar kasten, taksiren (kusurlu olarak) vs şeklinde aynı fiil için farklılık gösterebilir. taksirin de farklı türleri olabilir, bilinçli taksir (önlem alması gerektiğini bildiği halde almamak) bilinçsiz taksir (gerçekten hiç dahli olmadan kusurlu olmak) gibi. niyet belli, kasıt var, farkındalık var ve cürüm işlenmişse, en yüksek ceza hak edilir.