Patates, Türk Mutfağına Ne Zaman ve Nasıl Geldi?
günümüzde tüm dünyanın bayılarak yediği patatesin anavatanı güney amerika'dır. 16. yüzyılda bu topraklara ayak basan ispanyol sömürgeciler tarafından avrupa'ya götürülen patates, 1500'lü ispanya'da ve fransa'da ekilmeye başlamıştır. ilk başlarda sadece zenginlerin bahçelerinde yetiştirilen patates için dönüm noktası ise sanayi devrimi olmuştur. işçilere ucuza mal olabilecek doyurucu bir yemek olarak fark edilen patates, bu tarihten sonra devletlerin çiftçileri teşvikiyle fazlaca ekilmeye başlamıştır.
patatesin osmanlı mutfağına gelişi ise 1850'li yıllara denk düşer. bu tarihte henüz osmanlı topraklarında ekimi yapılmaya başlanmayan patates, avrupa'dan ithal edilmekte ve istanbul'daki pazarlarda satılmaktadır. osmanlı'da patates ilk defa 1876 yılında sakarya ovasında ekilmeye başlanır. patatesin türkler tarafından da ekilmeye başlamasına öncülük eden isim ise dönemin hüdâvendigar vilayeti valisi ahmet vefik paşa'dır. avrupa'da, bu ürünün ne denli tutulduğunu ve doyurucu özelliğini gören ahmet vefik, köylüleri patates ekmeye teşvik etmiştir. nitekim köylüler, toprak koktuğu için patatese ilk başlarda uzak durmuşlardır. lâkin ahmet vefik, saraydan aldığı izinle patates eken köylülerin 15 sene boyunca öşür yani aşar vergisi ödemeyeceklerini söylemiş böylece köylü patates ekimine yönelmiştir. zaten tarih araştırmacılığı da yaptığımızda patatesin osmanlı döneminde ilk kez adının geçtiği eser ahmet vefik paşa'nın 1876 yılında kaleme aldığı lugat-ı osmanî adlı sözlüktür. burada "patata" şeklinde geçer yiyeceğin ismi.
20. yüzyıl itibariyle osmanlı devleti'nde görülen tarımda sanayileşme politikaları bağlamında çeşitli illerde ziraat eğitimi verem okullar açılmış ve 1910'da fransa'dan getirilen hastalıksız patates tohumları ile günümüzdeki gibi verimli ve sağlıklı patates ekimi yapılmaya başlanmıştır.
görüldüğü üzere osmanlı mutfağı patates ile bir hayli geç tanışmıştır. tanışması domates ile hemen hemen aynı zamana denk gelse de türkler, domatesi yirmi - otuz yıl gibi kısa bir sürede mutfaklarının vazgeçilmezi yapsalar da patatesin bu ünvanı aldığını osmanlı devleti görememiştir!
Osmanlı Döneminin İlk Genelev Patroniçesi: Langa Fatma
