Kurtuluş Savaşı Sonrasında Düşman İşbirlikçisi Olduğu İçin Sınır Dışı Edilen Grup: Yüzellilikler
yüzellilikler; lozan'da yapılan anlaşma gereği, vatandaşlıktan çıkarılan ve yurda girişleri yasaklanan, milli mücadele sürecinde işgalci devletlerle işbirliği yapanlar ve istanbul hükümeti ile işbirliği içerisinde olanlar, ayrıca ankara hükümeti'ne yazı ve eylemleriyle karşı çıkanlar arasından seçilmiş kişilerdir.
aslında tbmm'nin 16 nisan 1924'de yaptığı gizli oturumda ellerindeki listeler önce 600, sonra ancak 300 e indirilebilmişti. fakat lozan anlaşması gereği ilan edilmesi gerekecek aff-ı umumi'nin dışında bırakılabilecek en fazla kişi sayısı 150 olarak tespit edilmişti. bu yüzden gizli oturumda, bu 300 kişiden, önce başka sebeplerle vatandaşlıktan çıkarılmasına imkan olanlar (örneğin başka vatandaşlığıa geçmiş olanlar, yabancı devletler adına resmi görevde bulunmuş olanlar) hariç bırakıldı. daha sonra da kalanlar içerisinde daha ciddi ve sembolik önemi büyük ihanetler içerisinde bulunanlar, sıradan eşkiyalık yapmışlara göre ön plana çıkarıldı. ve sonuçta 150'lik liste oluştu. bu listede hanedan ailesinin bulunmadığını belirtmek gerekir.
6 kasım 1922'de peyam-ı sabah gazetesinin başyazarı ve eski dahiliye vekili ali kemal (istanbul hükumeti ile doğal olarak işbirliği yapmış, ve hainlerden sayılan bir kimse) beyoğlu'nda traş olduğu berberde yakalandı ve ankara'ya götürülürken izmit'de linç edildi. bu olay, akıbetlerini tahmin eden bir çok milli mücadele muhalifini korkuya sevketti. dolayısıyla belirtmek gerekir ki, 150likler ile ilgili kanun çıkmadan önce (1 haziran 1924), bu isimlerin büyük bir kısmı zaten yurtdışına kaçmışlardı.
16 temmuz 1938'de affedilen ve yurda dönüşlerine izin verilen 150liklerin tam listesi aşağıdaki gibidir (copy paste ürünü olmayıp emin karaca'nın 150'likler kitabından özetlediğim bir listedir. el emeğidir, göz nurudur):
vahideddin maiyeti
1- yaver-i has kiraz hamdi : padişahin özel yaveri, 1935'de romanya'da öldü.
2- hademe-i hassa kumandanı zeki : vahideddin'in kayınbiraderi ve özel hizmetler birliği komutanı. hep vahideddin'in yanında kaldı, 1928'de fransa'da intihar etti.
3- kayserili şaban ağa : özel hazine müfettişi,1928'de iskenderiye'de öldü.
4- tütüncübaşı şükrü : san remo'da öldü.
5- serkarin yaver : hep vahideddin'in yanında kalanlardandı.
6- miralay tahir : yaverlerdendi. af çıktığında marsilya'da yaşıyordu.
7- seryaver avni : başyaver. 1935'de mısır'da öldü.
8- emini refik: özel hazine-i ve defter-i hakani. san remo'da öldü.
kuvayı inzibatiye'ye dahil kabine azaları
9- şeyhülislam mustafa sabri : damat ferit döneminde şeyhülislamlık yaptı. 1953'de iskenderiye'de öldü.
10- ali rüşdü : damat ferit hükümetlerinden birinde adliye nazırlığı yaptı. 1936'da saraybosna'da öldü.
11- ziraat ve ticaret nazırı esbakı cemal (artin) : af çıktığında romanya'daydı.
12- cakacı hamdi paşa : bahariye nazırı esbakı. af çıktığında arnavutluk'taydı.
13- rumbeyoğlu fahreddin : maarif nazırı esbakı. 1938'de af sonrası türkiye'ye döndü.
14- kızılhançerli remzi : ziraat ve ticaret bakanlığı yapmıştı.
sevr antlaşmasını imzalayanlar
15- hadi paşa : maarif nazırı. af çıktığında paris'de yaşıyordu.
16- rıza tevfik (bölükbaşı): şair ve filozoftu. 1943'de türkiye'ye döndü, 1949'da öldü.
17- reşat halis : af çıktığında paris'te yaşıyordu.
kuvayı inzibatiye'ye dahil olanlar
18- başkumandan süleyman şefik
19- tahsin (bulgar) : süvari yüzbaşısı
20- miralay ahmet refik : kurmay başkanıydı. romanya'ya sığındı ve orada aklını yitirdi.1930'da hastanede öldü.
21- tarık mümtaz : mitralyöz kumandanı ve damat ferit'in yaveriydi.
22- ali nadir paşa : izmir kolordusu komutanıydı. yunan bayrağını öptüğü için büyük tepki görmüştü.
23- kaymakam fettah
24- çopur hakkı
mülkiye ve askeriyeden
25- gümülcineli ismail : bursa valisiydi. af çıktığında marsilya'daydı.
26- konyalı zeynel abidin
27- fanizade mes'ut : kardeşlerinden biri istiklal madalyası sahibi dr.baki bilgili'dir. sürgünde atatürk'ün felsefesi adında bir kitap yazarak milli mücadeleye karşı takındığı tavrı reddetti. af sonrası döndüğü antakya'da öldüğü 1980 yılına kadar avukatlık yaptı.
28- miralay sadık : hürriyet ve itilaf fırkası lideriydi. 1940'da türkiye'ye döndüğü akşam öldü.
29- bedirhani halil rahmi
30- giritli hüsnü : yunanistan vatandaşı oldu.
31- nemrut mustafa paşa : divan-ı harp reisiydi.
32- hulusi : uşak belediye reisi.
33- hain mustafa : adapazarı kaymakamı.
34- hafız ahmet : tekirdağ müftüsü.
35- sabit : afyonkarahisar mutasarrıfı esbakı
36- celal kadri
37- adanalı zeynel abidin : hüirriyet ve itilaf fırkası katib-i umumiydi.
38- vasfi hoca : mülga ayandan evkaf nazırıydı. bulgaristan'da 1926'da öldü.
39- ali galip : harput vali vekili. romanya'da hayvan cambazlığı yaparken kalp krizinden öldü.
40- aziz nuri : bursa vali vekili
41- ömer fevzi : bursa müftüsü.
42- ahmet asım : izmir kadı müşaviri.
43- mustafa natık : istanbul muhafızı.
44- ayandan adil : dahiliye nazırı. aftan önce viyana'da öldü.
45- mehmet ali : dahiliye vekilliği yapmıştır. sürgünden sonra paris'e yerleşti.
46- salim (mirmiran) : edirne valisi ve şehremini.
47- hoca rasihzade ibrahim : kütahya'da yunanlılara mutasarrıflık etmiştir.
48- abdurrahman : adana valisi.
49- ömer feyzi : karahisar-ı şarki mebus-u
50- mülazım adil (işkenceci)
51- mülazım refik (işkenceci)
52- kaymakam şerif : kırkağaç kaymakamı.
53- mahmut mahir
54- emin : istanbul merkez kumandanı.
55- sadullah sami : kilis kaymakamı.
56- osman nuri : dahiliye nezareti dava vekili.
ethem ve yakınları
57- çerkez ethem : mustafa kemal ve diğer kurtuluş savaşı önderleriyle çatışıp, yunan birliklerinden geçit isteyerek izmir'e geldi. oradan atina'ya gitti. tedavi için almanya'ya geçti. enver paşa'nın yanına gitmeye hazırlanırken, öldüğünü haber alınca amman'a yerleşti. af çıkınca türkiye'ye dönmek istemedi. 1948'de öldü.
58- reşit : ethem'in kardeşi. 1951'de öldü.
59- tevfik : ethem'in kardeşi. af sonrası türkiye'ye döndü. bandırma'da 1946'da öldü.
60- kuşçubaşı eşref
61- hacı sami : eşref'in kardeşi. yunanistan'dan izmir'e dönerken mustafa kemal'a suikast şüphesiyle pusuya düşürülerek öldürüldü.
62- yizbaşı küçük ethem : akhisar kumandanı.
63- düzceli mehmet oğlu sami.
64- burhaniyeli halil ibrahim.
65- demirkapılı haci ahmet : 1935'de şam'da öldü.
çerkez kongresi'ne katılanlar
66- bağ osman : hendek'in sümbüllü köyündendi.
67- ibrahim hakkı . izmir'liydi.
68- berao sait : sürgünü mısır'da yaşadı.
69- berzek tahir.
70- maan şirin : adapazarı'nın harmantepe köyündendi. selanik'te öldü.
71- koca ömer oğlu hüseyin : söke ereğlisi'nin teke köyündendi.
72- bağ kamil : adapazarı talustanbey köyündendi.
73- hamte ahmet : aftan önce öldü.
74- maan ali.
75- harunreşit : kirmasti'nin karaosman köyündendi.
76- eskişehirli hızır hoca.
77- bigalı nuri bey oğlu isa.
78- kazım : adapazarı'nın şahinbey köyündendi.
79- lampat yakup : gönen tuzakçı köyündendi.
80- binbaşı ahmet : gönen'in keçeler köyündendi. 1924'de sınır dışı edilmek üzereyken izmir hapishanesinde öldürüldü.
81- lampat hafız sait : gönen'in bayramiç köyündendi. 1935'de bulgaristan'da öldü.
82- davavekili sait.
83- şamlı ahmet nuri : suriye'de öldü.
polisler
84- istanbul polis müdürü tahsin : af çıktığında paris'teydi.
85- istanbul polis müdür muavini kemal.
86- ıspartalı kemal : emniyet genel müdür muaviniydi.
87- hafız sait : istanbul polis müdüriyeti birinci kısım başmemuruydu. sürgünde öldü.
88- şeref : istanbul polis müdüriyeti kısım şube müdürü.
89- hacı kemal : arnavutköy merkez memuruydu.
90- namık : polis memuru.
91- nedim : şişli komiseri.
92- fuat : izmir merkez memuru, edirne polis müdürü ve yalova kaymakamı.
93- yolgeçenli yusuf : adana polis müdürü.
94- sakallı cemil : unkapanı merkez memuru.
95- mazlum : büyükdere merkez memuru.
96- fuat : beyoğlu ikinci komiseri.
gazeteciler
97- mevlanzade rıfat : serbesti gazetesi sahibi ve hürriyet ve itilaf üyesi.
98- sait molla : türkçe istanbul gazetesi sahibiydi.
99- izmirli hafız ismail : müsavat gazetesi sahibi.
100- refik halid : aydede mizah dergisi sahibi.
101- bahriyeli ali kemal : bandırma adalet gazetesi sahibi. yunanistan'a yerleşti.eşi ve çocuklarıyla din değiştirip hıristiyan oldu.
102- neyir mustafa : edirne'de teemin ve elyevm, selanik'te hakikat gazeteleri sahibi.
103- ferit : köylü gazetesinin başyazarı. atina'da hıristiyan oldu.
104- ref'i cevat : alemdar gazetesi sahibi. 1938'de aftan sonra türkiye'ye döndü. yeni sabah ve milliyet gazetelerinde yazarlık yaptı.
105- pehlivan kadri : alemdar gazetesi sahibi.
106- fanizade ali ilmi : adana'da ferda gazetesi sahibiydi.
107- trabzonlu ömer fevzi : balıkesir'de irşat gazetesi sahibiydi.
108- hasan sadık : halep'de doğru yol gazetesi sahibiydi.
109- izmirli refet : köylü gazetesi sahibi ve müdürüydü.
diğer
110- tarsuslu kamil paşazade selami.
111- tarsuslu kamil paşazade kemal.
112- süleymaniyeli kürt hakkı.
113- ibrahim sabri : mustafa sabri hoca'nın oğlu.
114- fabrikatör bursalı cemil.
115- çerkez ragıp : ingiliz casusu.
116- haçinli kazak hasan : fransız zabitliği yapmıştır.
117- süngülü davut : eşkiya reisi.
118- binbaşı çerkez bekir.
119- necip : bursalı fabrikatör cemil'in kayınbiraderi.
120- ahmet hulusi : izmir sabık umur-u islamiye müfettişi.
121- madanoğlu mustafa.
122- yusuf oğlu remzi : gönen'in tuzakçı köyündendi.
123- hazı kasım oğlu zühtü : gönen'in bayramiç köyündendi.
124- kocagözün osman oğlu şakir.
125- koç mehmet oğlu koç ali.
126- mehmet oğlu aziz.
127- bağcılı ahmet oğlu osman.
128- molla süleyman oğlu izzet : susurluk yıldız köyündendi.
129- hüseyin oğlu kazım : gönen muratlar köyündendi.
130- bekir oğlu arap mahmut.
131- gardiyan yusuf : gönen rüstem köyündendi.
132- ömer oğlu eyüp.
133- talustan oğlu ibrahim çavuş.
134- topallı şeref oğlu ibrahim.
135- topal ömer oğlu idris.
136- kurh oğlu ismail : manyas, bolcaağaç köyündendi.
137- muhtar hacı oğlu ishak.
138- yusuf oğlu ishak.
139- ali bey oğlu sabit.
140- veli oğlu selim.
141- makineci mehmet oğlu osman.
142- kadir oğlu kamil.
143- hüseyin oğlu galip.
144- çerkez sait oğlu salih.
145- manyas'tan maktul şevket'in biraderi ismail.
146- abdullah oğlu deli kasım.
147- hasan onbaşı oğlu kemal.
148- kazım efe : kadir oğlu kamil'in biraderidir.
149- pallaç oğlu kemal.
150- tuğ oğlu mehmet.
Bu içerik de ilginizi çekebilir
