İnsana Çok Benzeyen Robotların Yarattığı Tekinsizlik Hissi: Uncanny Valley

insanların, yapay insan formlarını (resim, maket, robot, cgi) gerçeğinden ayırt edebilme yeteneğinin sonucu oluşan duygusal tepkiyi araştıran bir hipotez uncanny valley (tekinsiz vadi).

buna göre, oluşturulan formlar basit özellikleriyle insana benzemeye başlayınca sempati topluyorlar. buna örnek olarak asimo verilebilir. bu benzerlik arttıkça bir noktadan sonra sempati korkuya dönüşüyor. korkunun en dip noktasında zombiye benzeyen insan formları var. beowulf filmindeki çgi'ler ve japonyada üretilen insansı actroid'ler gerçeğe çok benzemesine rağmen, çoğu kişi tarafından ucube yaratıklar olarak tanımlanıyorlar.

yapay insan formlarındaki kusurlar giderildikçe korku tekrar sempatiye dönüşüyor, bu dönüşümün nedeni artık insanların yapay formları gerçeğinden ayırt edememeleri ve onları gerçek olarak kabul etmeleri.

insana benzeyen ama insan olmayan varlıkların, görsellerin bizde yarattığı “bizden değil” düşüncesi ve onları tehdit olarak görüp rahatsız edici bulmamıza verilen isim uncanny valley.

insana benzetilmeye çalışılan bir varlık benzerlikler az olduğunda mesela bir temel reis, heidi, simpson’s çizgi filmi olduğunda bize sempatik geliyor. bu benzerlikler artıp neredeyse insan diyebileceğimiz formlara dönüşünce beynimiz alarm vermeye başlıyor ve farkında olmadan bir stres bozukluğu yaşıyoruz. bunun en iyi örneği shrek filminde yaşanıyor. başlangıçta fiona aşırı gerçekçi bir şekilde modelleniyor. filmin test gösterimlerine katılan çocuklar fiona’yı görünce çığlık çığlığa ağlamaya başlıyor. bunun üzerine fiona benzerlikler azaltılarak yeniden modelleniyor.

boston dynamics ürünü atlasın gün geçtikçe insanlarda “lan n’oluyor” tepkisi yaratması da bundan.