İlk Aletlerin Yapımından Yapay Zekaya: Teknolojinin Zaman Çizelgesi

erik gregersen'in (university of chicago press on the astrophysical journal, mcmaster university on the odin radio astronomy satellite project) dizimiyle teknolojinin zaman çizelgesi:

3.3 milyon yıl önce: ilk aletler

teknolojinin tarihi, insan türünün ortaya çıkışından bile öncesine dayanır. kenya'da turkana gölü çevresinde bulunan ve bıçak olarak kullanılan keskin taş parçaları ile çekiç ve örs olarak kullanılan daha büyük şekilsiz taşlar, yaklaşık 3.3 milyon yıl önce yapılmış olup, muhtemelen australopithecus gibi bir atamız tarafından kullanılmıştır. bu bulgular, insanın teknolojik gelişiminin izlerinin erken dönemlerde ortaya çıktığını gösterir.

1 milyon yıl önce: ateş

insanlığın ateşi ilk ne zaman kullandığı tam olarak bilinmemekle birlikte, ilk aletler gibi, ateşin de homo sapiens’in atalarından biri tarafından keşfedilmiş olması muhtemeldir. homo erectus tarafından kullanılan mağaralarda yaklaşık 1 milyon (belki de 1.5 milyon) yıl öncesine ait yanmış materyallerin varlığı, ateşin bu dönemde kullanıldığının kanıtıdır. ateşin kontrol altına alınması, insanlık tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır ve toplumsal yaşamın gelişmesinde büyük bir rol oynamıştır.

20.000 ila 15.000 yıl önce: neolitik devrim

neolitik dönem’de birçok önemli teknoloji bir arada ortaya çıkmıştır. insanlar, besinlerini avcı-toplayıcı yöntemlerle elde etmekten, tarım yaparak elde etmeye geçmiştir. bu dönemde insanlar daha büyük topluluklar halinde bir araya gelmiştir. kil, çömlek ve tuğla yapımında kullanılmaya başlanmış; giysiler dokuma kumaşlardan yapılmaya başlamıştır. ayrıca, tekerleğin de bu dönemde icat edildiği düşünülmektedir. bu gelişmeler, insan toplumlarının daha karmaşık hale gelmesini sağlamış ve medeniyetin temel taşlarını oluşturmuştur.

mö 6000: sulama

ilk sulama sistemleri, mezopotamya’daki dicle-fırat nehir vadisi ile mısır’daki nil nehri vadisinde hemen hemen aynı zamanlarda ortaya çıkmıştır. sulama, büyük bir iş gücü gerektirdiğinden, bu sistemler yüksek düzeyde bir toplumsal örgütlenmeyi göstermektedir. tarımsal üretimin artması, nüfusun da hızla artmasını sağlamış ve şehir devletlerinin temelleri atılmıştır.

mö 4000: yelken

ilk yelkenli gemiler nil nehri üzerinde kullanılmıştır. nil, okyanus kadar geniş bir alanda serbest seyir imkanı tanımadığından, bu gemiler aynı zamanda navigasyon için küreklere de sahipti. yelken teknolojisinin gelişimi, deniz ticaretinin ve keşiflerin başlamasında büyük bir rol oynamıştır.

mö 1200: demir

bu dönemde, demir üretimi yaygınlaşmış ve bronzun yerini almıştır. demir, bronz yapımında kullanılan bakır ve kalaydan çok daha bol bulunan bir metal olduğu için, metal aletlerin daha geniş kitleler tarafından kullanılmasını sağlamıştır. demirin işlenmesi, daha sert ve dayanıklı aletlerin ve silahların yapılmasına olanak tanımış, böylece toplumların savunma ve tarımsal faaliyetleri önemli ölçüde değişmiştir.

ms 850: barut

çinli simyacılar, ölümsüzlük iksirleri arayışı sırasında barutu icat etmiştir. barut, oklara bağlı roketleri fırlatmak için kullanılmıştır. barutun avrupa'ya yayılması ise 13. yüzyılda gerçekleşmiştir. barutun savaşlardaki kullanımı, savaş stratejilerini ve savaşların gidişatını köklü bir şekilde değiştirmiştir.

ms 950: yel değirmeni

ilk yelkenli gemilerden yaklaşık 5.000 yıl sonra, yel ilk kez bir değirmeni çalıştırmak için kullanılmıştır. ilk yel değirmenleri pers imparatorluğu’nda ortaya çıkmıştır. bu değirmenler, dikey bir şaft üzerine yerleştirilmiş yatay kanatlara sahipti. daha sonra avrupa'daki yel değirmenleri dikey tipe dönüştürülmüştür. yel değirmeninin hem pers hem de avrupa’da bağımsız olarak icat edilmiş olabileceği öne sürülmektedir. bu teknoloji, tarımsal üretimde devrim yaratmış ve enerji kullanımında yeni bir dönemi başlatmıştır.

ms 1044: pusula

manyetik pusulanın ilk kesin kaydı, 1044 yılında tamamlanan bir çin kitabında yer alır. kitapta, askerlerin yıldızları göremedikleri zamanlarda, manyetize edilmiş demirden yapılmış balık şeklindeki bir parçayı su dolu bir kase içinde yüzdürerek yollarını nasıl buldukları anlatılmaktadır. pusulanın geliştirilmesi, denizcilikte büyük bir devrim yaratmış ve dünya keşiflerini mümkün kılmıştır.

1250–1300: mekanik saat

kum saati ve su saatleri yüzyıllardır biliniyor olsa da, ilk mekanik saatler 13. yüzyılın sonlarına doğru avrupa'da ortaya çıkmış ve katedrallerde ibadet zamanlarını belirtmek için kullanılmıştır. bu gelişme, zamanın daha hassas bir şekilde ölçülmesini sağlamış ve günlük yaşamda büyük bir dönüşüm yaratmıştır.

1455: matbaa

johannes gutenberg, batı'da hareketli tip kullanarak basılan ilk kitap olan kitâb-ı mukaddes’in basımını tamamlamıştır. gutenberg’in matbaa makinesi, avrupa'da bilgi patlamasına yol açmıştır. matbaanın icadı, rönesans ve reformasyon gibi büyük toplumsal hareketleri tetiklemiş ve bilginin yayılmasını hızlandırmıştır.

1765: buhar makinesi

james watt, newcomen buhar makinesini, buharı tekrar sıvı suya dönüştüren bir kondansatör ekleyerek geliştirmiştir. bu kondansatör, pistonu hareket ettiren silindirden ayrıydı ve bu da motorun çok daha verimli olmasını sağlamıştır. buhar makinesi, sanayi devrimi’nin en önemli icatlarından biri haline gelmiştir. watt’ın bu gelişimi, fabrikaların daha verimli çalışmasına ve demir yolu gibi ulaşım araçlarının gelişimine öncülük etmiştir.

1804: demiryolu

ingiliz mühendis richard trevithick, james watt’ın buhar motorunu geliştirmiş ve ulaşımda kullanmıştır. galler'deki bir demir fabrikasında ilk demiryolu lokomotifini inşa etmiştir. demiryolları, sanayi ürünlerinin ve hammaddelerin taşınmasında devrim yaratmış, şehirlerin ve sanayinin hızla büyümesine yol açmıştır.

1807: buharlı gemi

robert fulton, buhar motorunu su üzerinde kullanmıştır. hudson nehri'nde new york city’den albany’ye ulaşan ve sonunda clermont olarak adlandırılan buharlı gemisi, bu mesafeyi 32 saatte tamamlamıştır. yelkenli gemiler ise bu yolculuğu dört günde tamamlardı. buharlı geminin geliştirilmesi, deniz taşımacılığında büyük bir hızlanma sağlamış ve uluslararası ticareti artırmıştır.

1826/27: fotoğraf

1820’lerin başında, nicéphore niépce, litografları cama, çinkoya ve nihayetinde bir kalay levhaya kopyalamak için ışığa duyarlı bir çözüm kullanma fikrine ilgi duymaya başlamıştır. daha sonra, bu çözümü bir camera obscura (bir ucunda küçük bir delik bulunan ve dışarıdaki bir görüntüyü yansıtan bir oda veya kutu) içindeki bir görüntüyü kopyalamak için kullanma fikrini geliştirmiştir. 1826 veya 1827'de, evinin avlusunun sekiz saatlik bir pozlamasını yaparak bilinen ilk fotoğrafı çekmiştir. fotoğrafın icadı, görsel sanatlar ve bilimsel belgelerde büyük bir dönüşüm yaratmıştır.

1831: biçerdöver

binlerce yıl boyunca, mahsullerin hasadı son derece emek yoğun bir işti. bu durum, cyrus mccormick'in mekanik biçerdöveri icat etmesiyle değişti. ilk biçerdöver bazı mekanik sorunlara sahipti, ancak sonraki versiyonlar dünya çapında yayıldı. biçerdöverin kullanımı, tarımsal verimliliği büyük ölçüde artırmış ve tarım iş gücünde önemli bir değişikliğe yol açmıştır.

1844: telgraf

samuel morse, 1830'larda elektrikli telgraf fikriyle ilgilenmeye başlamış başarılı bir ressamdı. 1837’de bir prototipin patentini almıştır. 1844 yılında, washington, d.c. ile baltimore arasında uzanan ilk uzun mesafeli telgraf hattı üzerinden “what hath god wrought?” mesajını göndererek iletişimde devrim yaratmıştır. telgraf, hızlı ve etkili iletişim sağlayarak dünya çapında bilgi akışını hızlandırmıştır.

1876: telefon

alexander graham bell, 10 mart 1876’da, thomas watson’ı odadaki diğer uçtan arayarak “bay watson, buraya gel, seni görmek istiyorum” diyerek telefon görüşmesi yapan ilk kişi olmuştur. telefonun icadı, iletişimde devrim yaratmış ve insanların uzak mesafelerle anında iletişim kurmasını sağlamıştır.

1877: fonograf

thomas edison, sesi kaydedip tekrar çalabilen bir cihaz geliştirmiştir. edison, 1877 yılında, bir kalay folyo üzerindeki izlere bir iğne dokundurarak “mary had a little lamb” şiirini kaydetmiş ve çalabilmiştir. fonografın icadı, ses kayıt teknolojisinin temelini oluşturmuş ve müzik endüstrisinde büyük bir değişim yaratmıştır.

1879: elektrikli lamba

aynı zamanda bir ingiliz olan joseph swan, thomas edison'dan birkaç yıl önce ilk elektrik ampulünü icat etmişti. ancak edison’un ampulleri, swan’larınkinden çok daha uzun süre dayanıyordu. edison'un ilk ampulü, neredeyse 14.5 saat boyunca ışık verebilmiştir. elektrik lambasının icadı, modern yaşamın temellerinden birini oluşturmuş ve evlerde ve işyerlerinde gece aktivitelerinin sürdürülmesini sağlamıştır.

1895: röntgen

alman bilim insanı wilhelm conrad roentgen, yanlışlıkla yüksek enerjili radyasyonun kurşun camı geçtiğini ve yanındaki flüoresan ekranı aydınlattığını keşfetmiştir. bu, insan kemiğinin görünmesini sağlayan ilk röntgen görüntüsünü ortaya çıkarmıştır. roentgen’in keşfi, tıpta devrim yaratmış ve iç organların görüntülenmesi için yeni bir yöntem sunmuştur.

1901: radyasyon tedavisi

iki yıl sonra, marie curie radyoaktiviteyi keşfetmiştir. o ve kocası pierre, bilim insanı becquerel'in bulgularını genişletmiş ve uranyumun radyoaktif bozulmasından çıkan radyasyonun tümörlerin küçülmesine neden olduğunu keşfetmiştir. bu keşif, radyasyon tedavisinin temelini oluşturmuş ve kanser tedavisinde devrim yaratmıştır.

1903: uçak

17 aralık 1903’te, kuzey carolina’daki kill devil hills’te wright kardeşler, wright flyer olarak adlandırdıkları uçakla ilk kontrollü, sürekli ve motorlu uçuşu gerçekleştirmiştir. uçak, 12 saniye boyunca havada kalmış ve 36 metre ilerlemiştir. bu olay, havacılık tarihinin başlangıcı olmuş ve insanlık için yeni bir ulaşım çağı başlatmıştır.

1904: televizyon

iskoç mühendis john logie baird, 1925 yılında ilk televizyon gösterimini gerçekleştirmiştir. 1927’de ilk uzun mesafeli televizyon yayını ingiltere ile amerika arasında gerçekleştirilmiştir. televizyonun icadı, kitle iletişiminde devrim yaratmış ve bilgi ve eğlencenin geniş kitlelere ulaşmasını sağlamıştır.

1928: penisilin

alexander fleming, londra’daki laboratuvarında yanlışlıkla küflenmiş bir petri kabını biriken bulaşıklarıyla dolu lavabosuna bırakmıştır. birkaç hafta sonra fark ettiğinde, kabın üzerindeki mantarın, ölümcül stafilokok bakterisinin büyümesini engellediğini keşfetmiştir. penisilinin keşfi, modern antibiyotik çağını başlatmış ve sayısız insan hayatını kurtarmıştır.

1945: atom bombası

2. dünya savaşı sırasında, manhattan projesi kod adı altında, amerika birleşik devletleri’nde ilk atom bombası geliştirilmiştir. atom bombasının hiroşima ve nagasaki’ye atılması, savaşın seyrini değiştirmiş ve nükleer çağın başlangıcını ilan etmiştir. atom bombasının yıkıcı gücü, insanlık tarihinde derin bir iz bırakmıştır.

1974: internet

internetin temelleri 1960'larda atılmış olsa da, 1974'te tcp/ıp protokolü ile modern internetin temelleri atılmıştır. internet, bilgiye erişimi kolaylaştırmış ve iletişimi küresel ölçekte dönüştürmüştür.

2012: crispr

amerikalı biyokimyacı jennifer doudna ve fransız mikrobiyolog emmanuelle charpentier, dna dizilimlerinde değişiklikler yaparak gen düzenlemeyi mümkün kılan crıspr-cas9 yöntemini geliştirdiler. gen düzenleme, birçok hastalığın tedavi edilmesi potansiyeline sahipken, aynı zamanda etik açıdan tartışmalı "tasarım bebekler" yaratma olasılığını da gündeme getirmektedir.

2017: yapay zeka

alphago yapay zeka programının arkasındaki ekip, programın dünyanın en iyi go oyuncusu haline geldiğini duyurdu. go, çok basit kurallara sahip ama birçok olası hamle kombinasyonu içeren bir oyundur. bir önceki yıl, alphago, büyük usta lee sedol'u 4-1 yenerek dünya çapında dikkat çekmişti. alphago, daha sonra kendisiyle oynayarak sürekli olarak gelişti ve lee'yi yenen versiyonunu 100-0 yendi. makine öğrenimi sayesinde, alphago oyunda herhangi bir insandan daha iyi hale gelmiştir.