BİLİM 1 Mart 2017
28,2b OKUNMA     911 PAYLAŞIM

Yellowstone'da Aşırı Derecede Hareketli Süper Yanardağın Muhtemel Patlama Etkileri

iStock.com

yellowstone'da bulunan bir volkan bilgisi bunlara dahildir.

bilim insanları yellowstone'da yer yüzeyinin aşırı derecede hareketli olmasından (yer yüzeyi yaklaşık 12 metre yukarı yükseliyordu) şüphelenip yerbilimcilere (bkz: jeolog) haber verirler. yerbilimci arkadaşlar bir süre inceleme yapar ve volkanik patlama tehlikesi olup olamayacağını araştırırlar ve sonuçta böyle bir tehlikenin olmadığına karar verirler lakin volkanik patlama için volkan'ın ağzı olması gereklidir ve büyük bir alanı taramalarına rağmen volkan'ın ağzını görmemişlerdir. son olarak helikopter ile üstten araştırma yaparken fark ederler ki araştırma yaptıkları o büyük vadi'nin hepsi volkan'ın ağzıdır!

bu tür süper yanardağlar, bölgelerinin altında bulunan fevkalâde büyük bir magma haznesiyle kendilerini belli ederler. 60 km uzunluğunda, 40 km genişliğinde ve 10 km derinliğinde magma haznesi takriben 24.000 km³ magma içerir.

kısmen erimiş durumda olan magma gazla (birkaç bin yılda) zenginleşirken bölge, magma haznesi üzerinde yükselmeye başlar. magma, gazla zenginleşerek kritik noktaya geldiğinde birbirinden uzakta birkaç yerden üst tabaka delinir. tipik olarak bu delinme, yükselmeden dolayı magma haznesi üzerinde halka şeklinde oluşan çatlaklardan olur. bu şekilde sert zemin, boşalan magma haznesine gömülerek karakteristik kalderayı oluşturur. patlamanın şiddeti volkan patlama indeksindeki değeri sekiz (vpi-8) ve daha büyüktür. bu esnada yüzlerce, hatta binlerce kilometreküp lav, magma haznesinden ses hızının üstünde bir hızla stratosferin 50 km yüksekliğine kadar fırlar ve 100 kilometrelik bir uzaklığa kadar yağar. volkan tozu bütün dünya'yı sarar.

süper yanardağın muhtemelen etkisi;

bu derece kuvvetli patlamalar bilinmeyen derecede şiddetli depremler ve volkanın durumuna göre tsunamilerle berâber görülürler. böyle patlamaların nasıl olacağını tahmin eden modeller, bilim şu ana kadar böyle bir fenomen gözlemleyemediğinden yoktur.

birincil tahribatın yanında bir süper yanardağı patlamasıyla küresel iklim değişikliği gelir. volkanik kış adı da verilen bu olayla sıcaklık, bütün dünya'da birkaç derece düşer. canlıların büyük sayıda ölümüyle yıllarca süren bir besin sıkıntısı baş gösterir.

kaza kurbanlarının ne kadar olacağı konusunda sadece spekülasyonlar yapılabilir. sayıları süper yanardağın konumuna bağlıdır. 



100 kilometrelik bir daire çevresi içinde kalan bölgede patlama dolayısıyla hayat tamâmen yok olur. daha büyük uzaklıklarda da ölüm oranı yüksek olur. volkan tozu çok ince olup küçük çatlaklardan da içeriye girer. sıvıyla temâs etmesi durumunda betona benzer bir madde oluşturmasından dolayı canlılar, yeteri kadar hava alabilseler de ciğerlerinin çalışamaz duruma gelmesinden dolayı boğulabilirler. nefes almayı destekleyen aygıtlar olmadan hayatta kalabilme ihtimâli küçüktür. bitkiler bu tozla yoğun olarak kaplandıklarında bu durum fotosenteze engel olur veya imkânsız kılar ve bitkiler ölür. yağmurla durum düzelemez, ancak kötüleşebilir.

süper yanardağların bilinen patlamalarıyla soy tükenmesinden sorumlu oldukları sanılır. bilinen en son süper yanardağ patlamasında insanlık, toba felâketi teorisi'ne göre birkaç bin kişiye indirgenerek bir genetik darboğazdan geçmiştir. bu patlama 75.000 yıl önce önce toba yanardağında olmuş olup kalıntısı sumatra, endonezya'daki toba gölü'dür.

yellowstone'daki bu yanardağda patlama en son 640.000 yıl önce gerçekleşmiş. ancak 2004 yılında yeniden harekete geçtiği bildirildi. şu an için patlama henüz gerçekleşmedi. eğer patlama olursa entry'imi editleyeceğim.