Türkiye'de de Sıkça Karşılaştığımız Bir Kavram: Sistemi Meşrulaştırma Teorisi
system justification theory, türkçeye sistemi meşrulaştırma kuramı olarak çevrilmiş bir sosyal psikoloji kuramıdır. aslında siyaset psikolojisi kuramı demek daha doğru olur; çünkü kuramın ilgilendiği konular genel olarak siyaset psikolojisinin içindedir.
gelelim sistemi meşrulaştırmanın ne olduğuna;
sistemin meşrulaştırılması, “var olan sosyal düzenlemelerin bireysel çıkarlar ve grup çıkarları pahasına meşrulaştırıldığı bir süreci” tanımlamaktadır. bu süreç üzerine kurulmuş olan sistemi meşrulaştırma kuramı, sistemi meşrulaştırmanın bilinçdışı bir doğası olduğunu ve insanların farkında olmaksızın var olan ideolojiler tarafından sistemi meşrulaştırmaya yönlendirilebileceklerini belirtmektedir. kuramın geliştiricileri jost ve banaji; sosyal, siyasal, ekonomik, cinsel ya da yasal olsun, yalnızca var olduğu için bir sistemin meşrulaştırılabileceğine dikkat çekmektedir.
bir araştırma insanların, içinde bulundukları sistemin adaletsiz olması ya da dışarıdan yapısını bozacak tehditler alması durumunda, sistemi meşru kılmak için kalıpyargılar üreterek rahatlama sağladıklarını belirtmektedir. bunun nedeni, sistemin varlığını devam ettirmesinin, insanlar için yaşamın anlamlı ve yordanabilir olduğu anlamına gelmesidir. çok sayıda çalışma insanların kendi kendilerini kalıpyargılayarak, bir diğer ifadeyle, kendilerini sistemin onlar için uygun gördüğü şekilde tanımlayarak, içinde bulundukları toplumsal sistemden daha fazla memnuniyet duyar hale geldiklerini göstermektedir.
bu araştırmaların sonuçları, insanların kendilerine ilişkin ürettikleri kalıpyargılar aracılığıyla sistemin adil olduğuna ilişkin algılarını sürdürdüklerine ve gruplar arası eşitsizliğin bu nedenle iyileştirilemediğine dikkat çekmektedir. araştırmalar ayrıca, sistemin olumsuzluklarını en çok savunup meşrulaştıranların, var olan sistem içinde, sistemin olumsuzluklarına en çok maruz kalanlar olduğuna işaret etmektedir.