turkish delight, kelime anlamı olarak "türk zevki" manasına geliyor da olsa, esasında bu sözcük bir nevi tercüme tercihinden kaynaklıdır.

lokum, 1777 yılında başkent istanbul'a gelip tatlıcı dükkanı açan kastamonulu bir tatlıcı olan ali muhiddin hacı bekir efendi tarafından icat edildi.

bekir efendi'ye bu buluşu nedeniyle osmanlı imparatorluk madalyası verildi ve saray tatlıcısı oldu. daha sonra bu unvan oğlu mehmet muhiddin efendi'ye ve ayrıca torunu ali muhiddin efendi'ye verilecektir.

fakat, bildiğiniz gibi, ayıklanmış cevizleri, fındıkları kolye gibi iplere dizerek kazanda fokurdayan nişasta ile koyulaştırılmış üzüm pekmezine batırıp sonra da asıp kurutarak, kışlık “köfter”ler(cevizli sucuk, pestil vs...) yapma geleneği bu coğrafyada, özellikle kırsal alanda yaygındı. daha ince bir yemek kültürüne sahip kentlerde, nişastanın yanı sıra, balık tutkalından doğal jelatin kullanılan “elmasiye” ya da yine nişasta ama bu kez dövülmüş bademle pişirilen “palûze” gibi pelte tatlılar vardır. hepsi de lokumun uzak akrabaları sayılabilir.

arapça ve farsça’daki “lukme”, “lokma” da "tek sokum", ya da ağıza bir defada alınan yiyecek parçası olarak türkçeye geçmiştir. ancak, lokma geniş anlamlı bir sözcüktür; tek lokmada ağza atılan bir tatlı parçası olsa da, spesifik olarak lokumu karşılamaz. daha çok, kızgın yağda pişirilen çeşitli tarifleri olan tuzlu ya da tatlı hamur işlerini tanımlar.

bu sebeple de lokum, mucidi tarafından ilk verilen isim de olan arapçadan aldığımız “rahatü’l hulkum”, "boğaza rahatlık veren, kolay geçen" manasına gelecek şekilde satılmaya başlanmıştır.

esasında ilk başta ithal edilirken "bonbon turc" ismi tercih ediliyordu. ingiliz menşeli yabancı gezginler tarafından “turkish delight” (türk keyfi) diye dünyaya tanıtılması 18. yüzyılda gerçekleşmiştir. bunun sebebi de, “rahatü’l hulkum”un ilk başta "lumps of delight" olarak direkt bir tercüme olarak tanımlanması ve sonra türkçede de "türk lokumu" ya da sadece "lokum"a dönmesi gibi sadeleştirilip "turkish delight"a dönüşmesiydi.

not: hala daha balkan ülkelerinde ratluk, rahat, rachat gibi isimlerle bulunmakta.

Osmanlı'dan İrlanda'ya Uzanarak Bir Dünya Markası Olan Hadji Bey Lokumlarının Hikayesi