Risksiz Bir Kazanç Kapısı Olarak Adlandırılan Arbitraj Nedir?
arbitraj; bir piyasadan bir varlığı satın alma ve aynı zamanda özdeş bir varlığı bir başka piyasada daha yüksek bir fiyattan satmaktır. bazen bunlar, farklı piyasalardaki özdeş varlıklar olacaktır, hem new york stock exchange hem de londra borsası'nda kote olan herhangi bir şirkete ait hisse senetleri gibi.
çoğu zaman arbitraj yapılan varlıklar daha karmaşık bir şekilde özdeştir, örneğin benzer risklere maruz kalan farklı finansal menkul kıymetler söz konusu olabilir. bu noktada, etkin piyasalar hipotezi göz önüne alındığında, arbitraj ancak etkinsiz piyasalarda mümkün olur. yani arbitraj bir nevi piyasaları daha etkin kılan bir süreçtir.
kimi arbitraj türleri tamamen risksizdir. risksiz olan bu arbitraj türü saf arbitraj olarak da bilinir. örnek vermek gerekirse, londra'da euro new york'tan daha düşük maliyetle satın alınabiliyorsa, arbitraj yapanlar, londra'dan euro alıp aynı miktarı new york'ta satarak risksiz kâr elde edebilirler.
saf arbitraj fırsatlarına değinmek icap ederse, mesela son yıllarda, kısmen finans piyasalarının küreselleşmesi hasebiyle bu fırsatlar azaltmıştır. günümüzde, birçok gösterişli hedge fund üzerinden gerçekleştirilen ve arbitraj olarak tanımlanan işlemlerin büyük çoğunluğu, benzerlikleri olan fakat özdeş olmayan değerleri içermektedir. işin özü, bu saf arbitraj değildir. üstelik risksiz oldukları da kabul edilemez.
bütün bunlara ek olarak, arbitrage pricing theory (arbitraj fiyatlama teorisi) hususunda da birkaç kelam etmek gerekir diye düşünüyorum. bu teori finans piyasalarında varlıkların nasıl değerlendirileceğine ilişkin en temel iki teoriden biridir. bir diğer teori de sermaye ve varlıkları fiyatlandırma modelidir.
genel olarak arbitrage pricing theory, beklenen faiz oranı gibi birkaç kilit risk faktörünü ve varlık fiyatlarının portföy fiyatına nispeten nasıl değerlendirildiğini açıklamaktır. bir varlığın fiyatı, teorinin gösterdiğinden sapma gösteriyorsa, yatırımcıların arbitrajı bu eylemi geri düzeltmelidir.
döviz piyasasındaki ya da ülkeler arasındaki faiz oranlarındaki farktan yararlanmak üzere fonların kısa vadeli ve hızlı hareketlerini ifade eden bir terimdir arbitraj.
örneğin; new york'ta 1 euro 1.50 dolardan işlem görürken, londra'da 1 euro 1.75 dolardan görüyorsa, kar getirisi sağlamak isteyen kurumlar new york'ta dolar karşılığında euro satın alır ve bu euroları londra'da satarlar.
değişik piyasalarda oluşan fiyat farklılıklarından yararlanmak sebebiyle yapılan hisse senedi, değerli maden ve evrak işleri de arbitraj kapsamına girer.