Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Maymun Ticareti ve İşçi Maymunlar
maymunlar, akıllı hayvanlardır. kimi zaman karayip korsanları film serisinde barbaros hayrettin paşa'dan ilham alınarak oluşturulan kaptan barbossa'nın omuzlarında görürüz onları. kimi zaman da puslu kıtalar atlası'nda bir adam hayatında ilk defa gördüğü maymunun karşısında ne olur ne olmaz diyerek maymunun sakalına hürmeten doğrulup kendine çekidüzen verir.
işte bu maymunların kimisi de osmanlı imparatorluğu'na hizmet etmişlerdir. devir sultan ikinci bayezid devridir. bu dönemde donanmaya büyük önem verilmiş ve osmanlı denizcileri de maymunun aklını ve de insandan daha yüksek olan görme kuvvetini fark etmişlerdir.
bu tarihten itibaren osmanlı donanmasında ki aslında osmanlı'ya bağlı korsanlar demek daha doğru olur, bu gemilerde maymunlar gözcü olarak kullanılmışlardır. gözcü direğinin tepesindeki maymun eğer karşıda yabancı bir gemi fark ederse çığlık atmaya başlamış ve böylece mürettebat da yakınlarda bir gemi yahut gemiler olduğunu anlamıştır.
üstelik bu maymunlar maaşlıdır ve tatil hakları gibi hakları bulunmaktadır. ayrıca ganimetten de pay almaktaydılar. kuzey afrika'nın fethinden sonra ise maymun ticareti önemli bir hâl almış, payitahttaki zengin konaklarında ve sarayda maymunlar işçi olarak çalışmaya başlamışlar. hatta maalesef bölümünü hatırlayamasam da tarihin arka odası'nda gösterilen bir harem minyatüründe maymunlar da bulunmaktaydılar. işte bu maymunlar hem harem ahâlîsini eğlendirmek hem de harem giriş ve çıkışlarında nöbet tutmakla görevliydiler.
galata'da kurulan maymun pazarlarında ise çok yüksek fiyatlarda alıcı bulan maymunlar, zengin kimselerin hizmetine verilmişlerdir. öyle ki lale devri divan edebiyatı şiirlerinin kimisinde sırtında mum ile dolanan kaplumbağalardan bahsedildiği gibi kimisinde de ceket ve pantolon giydirilmiş maymunların hâtunları eğlendirmek için şölenlerde nasıl da âşıkâne tavırlar sergilediklerinden bahsedilir.
yine maymun oynatıcısı denilen bir meslek de böyle peydah olmuş, payitahtta kimi sivri zekâlılar maymunlar sayesinde parayı bulmuştur. türkiye toplumsal tarih vakfı'nın 2005 basımlı "toplumsal tarih" adlı eserinde de 17. yüzyılda kasımpaşa civarında meşhur olan bir maymundan bahsedilir. bu maymun, başında sahibi olmadığı hâlde buradaki kahvehaneleri dolaşır, mızıka çalar, çeşitli şaklabanlıklar yapar ve hem milleti eğlendirir hem de para kazanırmış.
servet-i fünûn da 368. sayısında aç gözlü bir maymunun başına gelenleri karikatürize etmiştir. 1960'lı yıllara kadar özellikle istanbul'da sokaklarda dolaşan maymun oynatıcıları görmek mümkünmüş ancak günümüzde bu meslek son bulmuştur.