Osmanlı Devleti, Zor Bir Durumdayken Neden I. Dünya Savaşı'na Dahil Oldu?
osmanlı, 1. dünya savaşının küçük bir kısmını kapsıyordu
yıllardır okulda ve kitaplarda savaşın sadece bizim coğrafyamızda olan kısmı anlatılıp geri kalan sanki hiç yaşanmamış gibi yüzeysel olarak dahi değinilmedi. üstelik savaşın önemli taraflarından birisi dahi değildik. bu gerçekten zorumuza gidiyor ama durum bu. zaten 200 yıldır dört yanımızda savaş vardı. savaş osmanlı için yeni bir durum değildi. doğuda ve kuzeyde ruslarla, batıda avusturya, ingiltere ve fransa’yla güney’de fransa, ingiltere, italya ve mısır yönetimiyle. ambargolar, baskılar, şu hep duyduğumuz kapitülasyonlar. peki osmanlı savaşın önemli bir tarafı değilse neden savaşa dahil edildi?
cevabı coğrafyasında
şöyle ki savaşın seyri başlarda itilaf devletleri lehine olsa da alman güçleri ruslara ciddi zorluklar çıkarmış ve rus ekonomisi çöküşe geçmiş, ülkede ileride sscb kurulmasına sebep olacak bolşevikler ve en önemlisi halk yavaş yavaş hareketlenmiştir. bunu fark eden almanlar batı’nın rus cephesine destek göndereceğini (para, silah, mühimmat vb) tahmin etmiş ve bu topraklara yardım götürebileceği yegane geçit çanakkale ve istanbul boğazını bir şekilde bunlara kapatmanın yolunu aramıştı. işte o yol osmanlı’yı savaşa sokmaktı.
nihayetinde çeşitli bahanelerle (yavuz ve midilli) osmanlı savaşa dahil edildi, hatta bulgaristan da savaşa dahil edildi ve batı-rus arası tamamen kesildi.
bu süreç doğrultusunda çanakkale savaşı yaşandı. zannedildiği gibi hedef istanbul’u ele geçirip osmanlı’yı devirmek değildi. bu yan hedef sayılır ancak. çanakkale savaşında hedef ruslara yardım götürmekti. peki ne oldu? çanakkale geçilemedi. rus ekonomisi çöktü. isyan bayrakları çekildi. çarlık rusya devrilip sscb kuruldu ve savaştan çekildiğini ilan etti. yani savaşın bu kısmında almanlar yine kazandı. istediği olmuştu.
peki şimdi şunu düşünebiliriz: koskoca, 600 yıllık osmanlı -kukla gibi- neden almanlar uğruna bu savaşa dahil oldu? aslında konuya detaylı olarak bakarsak tam olarak öyle değil. osmanlı’nın müttefik arayışı dünya savaşından daha öncesine kadar gidiyor. üstelik bu müttefik arayışı ingiltere-rusya arasında gidip geliyordu. almanlar çok da ön planda olan bir arayış değildi. savaş başladığı yıllarda osmanlı’nın hem ingiltere’ye hem de rusya’ya müttefik olma teklifleri de olmuştu. ancak ingilizlerin planı osmanlı’yı zayıf bırakmaktı, ruslar ise gözünü istanbul’a dikmişti. bu noktada osmanlı’yı müttefik ilan edip savaş kazandırmak ahmaklık olurdu. onun yerine yalnız bırakıp alman sorununu hallettikten sonra tepesine binmek çok daha kolay olurdu; üstelik ingiltere ve rusya, osmanlı topraklarını çoktan paylaşmıştı. yıllar sonra kurulacak sscb bunu açıklayacak ve yunanlara bırakılan toprakların italya’nın payı olması sebebiyle italya’nın savaştan çekilmesine sebep olacaktı.
osmanlı, içerisine düştüğü durumun gayet farkındaydı
savaşta tarafsız kalmak en kötüsüdür, "iki taraftan da tokat yersin" mantığıyla hazır almanya'nın da daveti varken (rusların çöküşe geçmesi üzerine) tarafını ittifak devletlerinden yana kullandı. anlaşılacağı üzere osmanlı savaşa güle oynaya girmediği gibi cephe sayısını arttırmak ve rusya’ya gönderilecek yardımları engellemek dışında büyük bir amacı da yoktu. savaşın asıl boyutu avrupa’da yaşandı. biz 200 yıldır yaşadığımız sömürge savaşlarının bir yenisini yaşıyorduk. osmanlı için yıkım ile sonlanan bu süreç, dünya savaşı yaşanmasa da gerçekleşecekti...