uzay içindeki bir noktayı tanımlayabilmek için mekânın yanı sıra zamana da ihtiyaç duyulması gerekir

örneğin beni uzayda bulabilmek için koordinatlarımı bilmeniz yetmeyecektir. aynı zamanda o koordinatlarda hangi tarihte de olduğumu bilmeniz gereklidir. aksi halde benim şu anda bulunduğum yerde bulunan başka biri ile karşılaşabilirsiniz. yani; uzayı tanımlayan 4 adet bilgi kullanılmaktadır.

boyutlarda ileri geri gidebilirken zaman boyutunda ileri geri gitmek mümkün görünmüyor şimdilik. olay tanımlarken bunu yapabiliyoruz ama gerçekte zaman içinde yer değiştirmek mümkün iken, zaman içinde yer değiştiremiyoruz, o kendi hızında ilerliyor sadece. ancak hızlandığımızda zamanı yavaşlatabildiğimizi ve ışık hızında zamanın duracağını biliyoruz (hesaplarla tabi). peki bu trend ile, ışık hızının üstündeki hızlarda acaba zaman tersine akıyor olabilir mi?

tabi, zamanın ne olduğu konusu hala belirsizdir. zaman bilgisi olmadan olaylar ve ilişkileri, bağlantılar tanımlanamıyor. ancak zaman diğer 3 boyuta benzememektedir, değişim göstermektedir. 4. ve daha üst boyutları gözlemlemek mümkün olmadığı için bunları hesaplamalar ile ortaya koymak mümkündür.

programlamada, matematikte, modellemede falan çok boyutlu işlemler yapılabiliyor. burada 4. ve daha üst boyutlardaki olaylar ihtiyaca göre zaman dışında tanımlanabiliyor. örneğin; bir firmanın 3 tane ürünü var (patates kızartması, halka cips, çubuk cips) ve bu ürünlerin 4 tane farklı boyda ambalajı var (mini, normal, maksi, mega). ayrıca bu ürünlerin de 3 farklı tadı var (baharatlı, peynirli, mantarlı). son olarak ta bu ürünlerin 5 ayrı ülkede 20 farklı şehirde satıldığını düşünelim.

baharatlı, mini boy, peynirli çubuk cipsin, italya'daki (4. ülke), napoli (italya'daki 3. şehir) kentindeki satış rakamını tanımlayan değişken tam 5 boyutludur ve satis_ciro (3,1,2,4,3) şeklinde gösterilebilir. tabii ki bu boyutlar matematiksel soyut boyutlardır, uzay boyutları değil. ama boyutların bir şeyi nasıl tanımladığına iyi bir örnek olabilir belki.

biraz dağınık oldu ama kısacası 4 boyut zaman olarak kullanılsa dahi işinize yarayacak başka bir bilgi 4 boyut olarak kullanılabilir. ama uzay içinde nokta tayini 4 boyut ile yapılır.

gündelik hayatımızda çok kullandığımız basit bir olguyla açıklanabilecek durumdur dördüncü boyutun zaman olması

mesela bir iş görüşmesine gideceksiniz, size bir adres verildi. bilmem ne sokak, bilmem ne apartmanı, bilmem kaçıncı kat. x,y ve z gündelik hayatımızda bize bu şekilde tanımlanır. ancak iş görüşmesinin gerçekleşebilmesi için "ne zaman" sorusunun cevabı da verilmelidir. yani bir 4. bilgiye daha ihtiyacımız var.

zaman olmadan hiç bir yerin tarifini tam olarak veremezsiniz.

aynı iş görüşmesine 6 kişi gidecek olsaydı ve zaman diye bir boyut olmasaydı o görüşme aynı anda 6 kişi ile birlikte 6 kişinin de aynı yerde iç içe durmasıyla sonsuza kadar yapılmak zorundaydı.

benzer bir şekilde dünya dışı bir varlığa gezegenin yerini tarif ederken zamanı belirtmezseniz, kedisi buraya geldiğinde tarif ettiğiniz yerde gezegeni bulamaz. zira galaksimiz, güneşimiz ve beraberindeki gezegenler, ve gezegenin kendisi daimi bir hareket içerisindedir. hareket ettiği yerin adı uzay zaman, hareket etmesinin nedenlerinden biri de kütle çekim kuvvetinin uzay zamanı bükmesidir.

Bu içerik de ilginizi çekebilir