Masum Gibi Görünen Yapay Tatlandırıcıların Yol Açabileceği Sağlık Sorunları
bir ürün şekersiz ama tatlıysa bizi şekerden uzaklaştıran bir alternatif olduğunu düşünüyoruz genel olarak. bugün yapay tatlandırıcılardan insanların beklediği bu olumlu etkinin her zaman güçlü bir seçenek olmadığını gösteren çalışmalar vardır. vücudun şekere verdiği tepki ile yapay tatlandırıcılara verdiği tepkinin aynı olmadığını kanıtlamak için yapılan araştırmalar olumsuz sonuçların varlığını ortaya koymaktadır.
sistemin işleyişi ise oldukça basittir. dildeki tat reseptörleri, tadı algılar algılamaz beyne “şeker geliyor!” mesajını göndermektedir. beyin “mesajını pankreasa iletiyorum!” der ve insülin salgılamaya başlamaktadır. gelen şekerler parçalanmasıyla tokluk hissi oluşmaya başlamaktadır. fakat gelen mesajın içi boş ise sistemin kafası karışabilir.
purdue üniversitesi, psikolojik bilimler bölümü’nün yapmış olduğu bir araştırma yapay tatlandırıcıları, vücudun mükemmel dengelenmiş sisteminin bozucusu olarak görmektedir. kalori yerine vücudu kandırmayı pavlovcu şartlandırma ilkelerine dayandırmaktadırlar. yani zil çalınca yemeğinin geleceğini bilen bir köpeğin sistemini yaşıyor oluyoruz. dahası, bu tekrarlandıkça sistem gelen tatlı sinyallerine güvenmemeye başlıyor ve böylece artık açlık ve tokluk arasında ayrım yapamaz hale gelmiş oluyor.
şekerli tadın, vücudumuzda neden olduğu reaksiyonları değerlendirdiğimizde, bu gıdaların aşırı tüketiminin insülin seviyesindeki dengesizliği tetikleyip tip 2 diyabete ve vücudun yeterli kalori almaması sonucunda refleks olarak daha fazla acıkmasına ve ardından daha fazla yemesine, yani obeziteye sebep olduğunu belirtmemiz doğru olacaktır.
yapay tatlandırıcılar şekerden daha az kalori içeriyor ve böylelikle şeker yerine tek başına alındığında kilo kaybına katkıda bulunuyor. fakat vücudu gereken makro besinler ile doyurmadığımız için var olan acıkma hissinin önüne geçilememiş oluyor. yapay tatlandırıcılarla ilgili uzmanları endişelendiren nokta, bu maddelerin giderek daha fazla ürüne girerek günlük almamız gereken dozdan daha fazlasına maruz kalmamıza sebep olmasıdır.
tatlandırıcı tipleri
aspartam: sofra şekerinden 180-200 daha tatlı bir tatlandırıcıdır. uzun yıllar birçok diyet ürünün içerisinde bulunmasına rağmen güvenilirlik konusundaki tartışmalar sebebiyle ürünlerden yavaş yavaş kaldırılmaya başlanmıştır. bazı ürünlerin içindekiler kısmında aspartam, e951 olarak ifade edilmektedir.
sakkarin: sofra şekerinden 400-700 kat daha tatlı bir tatlandırıcıdır. en iyi tanınma yöntemi tüketildikten sonra ağızda bıraktığı metalik tat olarak ifade edilmektedir. hayvan deneylerinde mesane kanseri riskini arttırdığı gösterilmesine rağmen insan üzerindeki çalışmalar hala soru işaretlerini cevaplamış değildir. tamamen kalorisiz ve besin öğesi içermeyen bir tatlandırıcıdır. bazı ürünlerin içindekiler kısmında sakkarin, e954 olarak adlandırılmaktadır.
sükraloz: sofra şekerinden 600-1000 kat daha tatlı bir tatlandırıcıdır. sükralozun bir kısmı dışkı ile atılırken bir kısmı emilip ve metabolize edilmektedir. bazı ürünlerin içindekiler kısmında sükraloz, e955 olarak adlandırılmaktadır.
acesülfam potasyum: genelde fırınlanacak ürünlerde kullanılan acesülfam potasyum (ace k) sofra şekerinden 200 kat daha tatlıdır. asesülfam potasyum ile ilgili çok fazla hayvan çalışması olmasına rağmen insan çalışması maalesef oldukça azdır. bu hayvan çalışmalarının bazılarında acesülfam potasyumun uzun vadeli hafıza fonksiyonlarına zarar verebileceği yönünde bulgular vardır. bazı ürünlerin içerisindeki acesülfam potasyum, e950 olarak adlandırılmaktadır.
...
tatlandırıcıların mide florası üzerinde de bir hayli etkisi vardır. sindirim sistemininiz ikinci beyninizdir ve bedeninizdeki birçok fonksiyonu kontrol eder. bu kontrolün kumandası ise sindirim sisteminizde bulunan bakterilerde saklıdır. işte tam olarak bu sebepten sindirim sistemi floranızın durumu oldukça önemlidir. bakterilerin yaşaması, çoğalması ve doğru oranda olması ise yedikleriniz ile yakından ilişkili. durum böyle olunca tatlandırıcıların mide bakterileri üzerine etkisini incelemek oldukça kayda değer bir hal almaktadır. tatlandırıcılar mide florasını bozmaktadır. bu durum sadece kan şekerine değil, diğer tüm sağlıklı yaşam komponentlerine etki etmektedir. bu sebeple sağlıklı bir mide florası için tatlandırıcı tüketmemek en iyisidir.
şeker ikamesi olarak kullanabileceklerimiz
agave şurubu: agave bitkisinin en çok nektarı verdikleri dönem, ölmeden önce çiçek açtıkları zamandır. fakat günümüzde agave nektarına olan talebin artmasıyla çiftçiler büyüme döngüsünü kısaltarak daha fazla nektar tedarik yöntemine başvurmaktadırlar. bu da biyolojik çeşitlilik eksiğine yol açmaktadır. agave için piyasadaki en sürdürülebilir seçenekler sertifikalı organik ve adil ticaret ürünleridir, çünkü bu sertifikalar ürünlerin pestisit kullanılmadan üretildiğini garanti eden ürünlerdir.
akçaağaç şurubu: saf akçaağaç şurubu doğal bir üründür ve ağaçların onu üretmek için ilaçlanması gerekmez. katkı maddeleri, stabilizatörler veya suni aromalar içermez. sürdürülebilir yöntemler kullanılarak üretilmiş akçaağaç şurubu aldığınızdan emin olmak için ambalajında usda organik ürün etiketinin olup olmadığını kontrol edebilirsiniz.
stevia: stevia bitkisinden yapılan ve sıfır kalorili bir şeker ikamesidir. bu bitkiden şeker üretilirken ilk adım olarak bitkinin yaprakları suya batırılır, sıvısı süzülür ve saflaştırılır. ardından ürün kurutularak toz haline getirilir ve tatlandırıcı elde edilir. stevia bitkilerinin çoğu, güney amerika ve çin’deki büyük tarım işletmeleri ve şirketleri için yetiştirilmektedir. peru’da, bu büyümenin bir kısmı ormansızlaştırılmış yağmur ormanı arazisinde yapılıyor ve toprak erozyonu, atık üretimi ve su kirliliği ile ilgili sorunlar yaratıyor. daha sürdürülebilir yöntemlerin kullanılması için savaşan perulu çiftçiler, ülkede markaları için “rainforest alliance” etiketini ilk alan çiftçiler olmuşlardır. stevia satın alırken organik ve rainforest alliance sertifikalı ürünleri tercih edebilirsiniz.