borsalarda temel olarak şirketlerin hisselerini alır ve satarsınız. 10 dolarınız varsa, 1 dolarlık bir hisseden 10 tane alabilirsiniz. buna spot market denir, gayet basit bir şekilde al ve sat yaparsınız. ancak bunun dışında yatırım yapabileceğiniz farklı metotlar da vardır. mesela margin. sağda solda "100 kaldıraçla girdim", "50 kaldıraçla patladım" vs. diye şeyler duymuş olabilirsiniz. 

bu margin olayı şöyle işliyor

10 liranız var diyelim, 1 dolardan 10 tane hisse almak yerine yatırım yaptığınız aracı firma, "robinhood" uygulaması diyelim mesela, size diyor ki: "kardeşim senin 10 doların var, ben senin o 10 dolarını teminat olarak kabul edeyim, sana 100 dolar borç vereyim. sen o 10 dolarınla normalde 10 tane hisse alabiliyorken, 100 tane hisse al istersen." fark ettiyseniz siz normalde 10 tane hisse alabilirken şu an 100 tane hisse aldınız, işte bu 10x kaldıraçtır. siz normalde 10 dolarınızla 10 tane hisse aldığınızda aldığınız hissenin tanesi 50 cent'e düşerse paranız 5 dolara düşecektir, ancak siz aracı firmaya borçlanarak 100 tane hisse aldığınızda, hisselerin değeri 10 cent düşerek 90 cent olursa, sizin borçlanarak aldığınız 100 hissenin değeri 90 dolara düşmüş olacak ve siz totalde 10 dolar kaybetmiş olacaksınız. aracı firma da size diyecek ki: "tamam kardeşim, senin bana teminat olarak gösterdiğin 10 dolar yandı, ben kendimi korumak için senin aldığın 100 tane hisseyi 90 dolardan satıyorum, senin bana teminat gösterdiğin 10 doları da tamamen cepliyorum, zarar etmeden ben çıkıyorum." sonuç olarak sizin aldığınız pozisyon patladı, 1 dolar kaybedeceğinize 10 dolarınızı da kaybettiniz, aracı firma ise zararsız bir şekilde işine devam etti.bu olaya ise liquidation (pozisyonunuzun uçup buharlaşması) deniyor. ileride bunu kullanacağız, aklımızda tutalım. olayın temeli bu, bunu oturttuktan sonra detayına inelim.

bu borç alarak yapabileceğiniz işlemlerin 2 versiyonu var

1. borç alarak hisse alabilirsiniz; demin de anlattığım gibi 10 dolarınızı teminat gösterip, 100 dolarlık 100 hisse alabilirsiniz. ve yine az önce bahsettiğim gibi normalde hisse 10 cent arttığında 10 hisseyle 1 dolar kazanacakken, 100 hisse satın almış olarak 10 dolar kazanabilirsiniz. ya da yukarda anlattığım gibi 10 cent düşüp yatırdığınız tüm 10 doları kaybedebilirsiniz (liquide olabilirsiniz). borç alarak hisse satın almak "long" pozisyon almak olarak adlandırılır. temel olarak o hissenin yükseleceğine dair bir iddianız vardır.

2. borç alarak hisse satabilirsiniz; aracı firma size der ki: "tamam kardeşim, senin 10 dolarını ben teminat olarak alıyorum, sana ben 100 tane x hissesini 1 dolardan satma şansı veriyorum. sen de 10 dolarlık teminatını kullanarak, 100 tane x hissesi satıyorsun! 1 dolardan." burada da o hissenin düşeceği iddiasında bulunuyorsun aslında. eğer 1 dolardan sattığın x hissesinin fiyatı 1 hafta sonra 50 cente düşerse, yani 100 tanesinin fiyatı totalde 50 dolara gelirse, sen 50 centten 100 tane x hissesini geri satın alıp, aracı firmaya olan 100 tane x hissesi borcunu ödüyorsun ve geriye kalan 50 dolar da senin cebine kar olarak kalıyor. buna da "short" pozisyon açmak deniyor. yani borç alarak hisse satmak. ancak bunda da 1. maddede anlattığım gibi sattığınız hissenin fiyatı 10 cent artarsa ve 1.1 dolar olursa liquide oluyorsunuz.

şimdi bu bilgilerin üzerine, wallstreebets ve gamestop hissesi ile ilgili konuşalım kısaca

gamestop, basitçe anlatmak gerekirse bizdeki d&r'ın oyun satan versiyonu. pandemi sebebiyle kötüye giden işleri iyice kötüye gidiyor. dolayısıyla hisse fiyatları düşüyor. bunu gören büyük yatırım fonları (bu firmalar paralı müşterilerinin paralarını kullanarak yatırım yapıp, karı paylaşıyorlar çok basit olarak) gamestop hisselerini shortlamaya başlıyorlar. yani ellerindeki halihazırda devasa olan paraları teminat gösterip daha da fazla gamestop hissesi satıp duruyorlar piyasaya. zaten gamestop hisselerine talep düşük, bir de bu kadar devasa miktarlarda gamestop hissesi satılınca arz-talep dengesi darmadağın oluyor ve gamestop hisse fiyatları iyice çakılıyor.

reddit'teki wallstreetbets subreddit'indeki çocuklar da diyorlar ki: "siz elinizdeki devasa paralarla istediğiniz şirketi batırıp çıkaramazsınız. siz mi büyüksünüz, biz mi?" binlerce insan 3-5 demeden deli gibi gamestop long pozisyonu açmaya başlıyorlar. yani çok kalabalık bir grup 100 dolar, 1000 dolar, 10 bin dolarlarını teminat göstererek fazla fazla gamestop hissesi almaya başlıyorlar. bu sefer de gamestop hisseleri manyak gibi yükselmeye başlıyor. buraya kadar anlattığım kısmı aslında olayın özünü anlamak için yeterli ama en eğlenceli kısmını da eklemek istiyorum:

short squeeze

büyük yatırım fonlarının gamestop hisselerini nasıl ve ne amaçla short'ladıklarını yukarıda anlattım ve aynı zamanda, short pozisyonların fiyat yükselmesiyle nasıl patlayabileceğini de. şimdi, bu ikisi bir araya gelince büyük eğlence başlıyor. bu yatırım fonları short'luyor, bunların short'lamasıyla fiyatın düştüğünü gören 3-5 yatırımcı short'luyor, binlerce short pozisyon açılmış oluyor. örnek uğruna şöyle diyelim: bu binlerce short pozisyon 1 dolardan satmış olsun gamestop hissesini ve yukardaki açıkladığımız gibi 10x ile açılmış olsun. fiyat 10 cent arttığında bu pozisyonlar patır patır patlamaya başlayacak, pozisyonların patlaması da şu demek: satmak için borç olarak aldığınız 100 tane hisseyi geri satın alıp borcunuzu ödemek

evet, short pozisyon açan binlerce insan da şu an borçlarını ödemek için çılgınlar gibi gamestop hissesi almak zorunda kalıyor, buna da short squeeze deniyor ve fiyatı daha da fazla yükseltiyor. o yüzden de büyük yatırım fonları zırıl zırıl ağlıyor şimdi. bizim oyunumuzu bozdular diye. ağlamayın yavrum.

''Bu Fiyatlar Nasıl Yükselip Düşüyor Ya Hiç Anlamıyorum'' Diyenler İçin: Borsa Hakkında Her Şey