isveç, nehir ve göllerdeki buzların erimesi sonucu boğularak ölüm olaylarının arttığı bir ülke

buz aniden kırılıp açılan boşluktan aşağı düşüldüğünde (oluşan bu boşluğa isvak (ice hole) deniliyor) eğer üzerinde emniyetini sağlayacak ekipmanı ve çevrede yardımcı olacak birileri yoksa buza bir süre tutunup yukarı çıkmaya çalışsa bile çıkamayıp, aşırı soğuktan hipotermi riski ile karşılaşıyor, tutunmayı başaramayanlar delikten aşağı düştükten sonra aşağıdaki suyun akıntısıyla ileri ya da geriye doğru sürüklendikleri için düştükleri deliğe bir daha ulaşamayıp, çıkışı bulamıyor ve boğuluyorlar.

kırılan buzda oluşan boşluklar bazen bir insanın düşebileceği büyüklükte olduğu gibi bazen metrelerce büyüklükte olabilir. bir grup buz pateni yaparken hep birlikte oluşan büyük boşluğa düşebilirler. buza düşeni kurtarmak için yanına gitmeye çalışan kişi eğer üstünde gerekli donanım ve deneyimi yoksa onun bulunduğu bölgedeki buz da çatlayıp kırılır, kendisi de düşer ve delik daha da büyür. karadan çektiğim bu fotoğrafta görülen büyükçe buz deliği (ice hole).

sos alarma göre, bu yıl şubat ayında boğulma alarmı sayısı geçen yıla göre çok daha fazlaydı. (bu yıl 21 şubat'a kadar 117 olay. geçen yılın olay sayısı 37.)

1177 bakım kılavuzuna göre, bir insan vücudunun suda soğuması havadan 25 kat daha hızlıdır. parmakların tamamen donması ve kullanılamaz hale gelmesi için buz gibi soğuk suda on dakika yeterlidir deniliyor. 1177'ye göre yarım saat sonra çoğu insanda bilinç kaybı oluyormuş.

soğuk havalarda buz tutmuş göl üzerinde yürüyebilir hatta buzu delip balık tutabilirsiniz ama bazı durumlarda hava çok soğuk olsa bile buzun altındaki hava akımları, dalgalar, bazı buz katmanlarının incelmesine neden olur. buzun üzerindeki renklerden buzun inceliği gözükür. koyu renk daha ince buz, açık renk kar buzudur. buzun üzeri karlı kaplı alanlar daha tehlikelidir. en iyisi buz ölçme aletinizle (ispik) buzun derinliğini görmenizdir.

ilgili link: https://www.alewalds.se/…a-zandstra-ba9032-500.html

örneğin bu fotoğrafımda görüldüğü gibi bazı yerlerde buz zayıf olabilir. kayığın kenarlarındaki buz tabakası ince.

derinliği 7 cm'den az olan buz tehlikelidir. 10 cm'den itibaren yürüyebilir, balık tutabilirsiniz. 20-30 cm arası araba ile geçilebilir. (bunun için o bölgenin buz ve hava durumu bilgilendirmelerini takip edin.)

buzun üzerinde kar varsa daha tehlikelidir. kar buzun rengini örttüğünden o buzun inceliği hakkında bilginiz olmaz, ayrıca kar buzun kırılma, çatlama seslerini duymanızı da önler.
göllerde bulunan sazların dip kısımlarında buz ince olduğundan tehlikelidir. nedeni sazların içi boş olduğundan sıcak havayı dibe taşıması.

(sazların arasında fotoğraf çekerken ayağımın altındaki buzun aniden büyük bir sesle çıtırdaması bana hayatımın en büyük korkusunu yaşatmıştı. oysa bu olay buzun kırılması değildi.açıkta giden geminin yarattığı dalgaların buzlara ulaştığında buz katmanlarını sıkıştırarak büyük çatırtıya neden olduğunu çok sonradan öğrenecektim. fotoğrafta görüldüğü gibi 300-400 metre uzaktan arkamdan geçen bu geminin yarattığı dalga bulunduğum bölgedeki buzların çatırdamasına neden oldu. gemi kendi bölgesinde buzları yararak geçiyor. sazlardan sonraki bölüm donmuş ama sazların bölgesi tehlikeli.

mutlaka yanınızda bulunması gerekenler

boynunuza asacağınız buz çivisi: https://sv.wikipedia.org/wiki/isdubbar

sizi buzdan yukarı çekmenize yarayacaktır. bir de alarm düdüğünüz olmalı. yetmedi dahası var, cankurtaran halatınız da olacak: https://www.naturkompaniet.se/…hvd_bwe#&gid=1&pid=1

ve önceden yanınızda birileriyle bunun alıştırmasını da yapmış olmalısınız. telefonunuz plastik kılıf içinde olmalı ve mümkünse benim gibi yalnız başına buzda dolaşmayın. ancak o zaman buz kırıldığında sizin için tehlike olmayabilir.

yıllardır ilgi alanıma giren buzlar hakkında genel olarak bildiklerim bunlar. eksiklerim çok. siz yine de ilgili birimlerin vermiş olduğu bilgileri göz önüne alın. uyarılarını izleyin ya da buzda hiç yürümeyin.

balık tutmaya, buzda yürüyüş veya arabayla geçmeye niyetiniz varsa iskele, açık suların döküldüğü yerler ve köprü altlarına gitmeyin.

basit bir yürüyüşe çıktığınızda sizinle birlikte yürüyen kalabalığı görünce o bölgenin emniyetli olduğunu düşünmeyin. bir de, sizden önce gidenlerin ayak izlerini gördüğünüzde o yoldaki buzların sert olduğunu düşünmeyin. (ayak izinin çok olduğu bölgede buz daha da incelmiştir.)
insan ayak izlerine bir de karşı adalardan gelen geyik patileri de karışır. sahibiyle dolaşan köpek patisiyle kurt patilerini birbirine karıştırmayın. (kurtlar uzun mesafeden yüzerek gelebiliyorlarmış.)

şurada fotoğrafını çektiğim balıkçının çevresindeki buzlar erimiş ve ekipmanı yok. sadece balık tutuyor. yanında kovası ile buz delme matkabı var. normalde artık buza çıkılmaması gerekiyor.

bu bilgileri en basit eğitimlerde öğretirler. şimdi bana diyebilirsiniz ki "buzda ne işiniz olabilir?" doğa sevgisi sadece bahar, yaz gelip güneş çıktığında çimenlere oturup piknik yapmak değil, aynı zamanda kışın da buzlar üzerinde spor, balık tutmak, fotoğraf gibi zevkli şeylerin yaşanıldığı sevgidir. 2 hafta önce soğukların devam ettiği, buzun sağlam, kalın (en az 15-20 cm) olduğu gün çektiğim bir örnek verirsem:

benimse ilgi alanım buz kristallerinin sesi ve görüntüleri

buzların erimesi başladığında basınçla büyük buz kitleleri kıyıya doğru itilir. buzdaki gerginliklerin çatlakları baskıladığı zamanlarda, “buzun şarkı söylediğini bile duyabilirsiniz” demiş bir isveçli. evet gerçekten kalından inceye değişik uzun sesler çıkarırlar. iyice erimeye başladıklarında sahile doğru sürüklenirler. (bu durum isveç'in her bölgesinde var ama stockholm'de, mälarhöjden'de buzlar erimeye başladı... marina tarafında ince uzun bir yarımada var ve buzlar o sahile yığılıyor. (o bölgenin özelliği, yarımadanın sahile yatay değil dikey yönde olup akıntıyla gelen buzları sahilde toplaması.) şehir merkezinde buzlar çoktan eridi.

bahsettiğim bölgede ise buzlar eridikçe gittikçe küçülecekler. minik golf topu şeklinde sahile sıralandıklarında dalgaların etkisiyle birbirlerine çarptıklarında kristal sesi çıkaracaklar. her yıl böyle oluyor. sahil kenarına gidip suya asla girmeden kenardan sabahın erken saatlerinde yada gün batımında güneş ışığının o kristalleri mavi, beyaz, ve diğer renklerle rengarenk yapmasını izleyebilir, birbirine çarpan o minik kristallerin seslerini duyabilirsiniz.

dün çektiğim fotoğrafta gördüğünüz gibi buzlar erime aşamasında yavaşça kristalleşiyorlar:

her şeyi güzelce bu videoda gösteriyorlar

geçen hafta iki kişi, perşembe akşamı ise sävsjö'ye yakın gölde 4 kişi buz kırılması sonucu boğularak yaşamını kaybetti. aynı gece sth. ekerö'de birisi çocuk 3 kişi kurtarıldı. dün akşam katrineholm yngaren gölünde balık tutmak isteyen 2 kişi boğularak öldü. son 24 saat içinde buzların kırılması sonucu 6 kişi yaşamını kaybetti.

en kısa özet

uzmanlar "mecbur değilseniz veya süper bir uzman değilseniz, hiç buzda olmamalısınız" diyorlar. bu büyük çatlağı çektiğimde tüm gölü boydan boya ikiye ayırdığını gördüm. sağ ve sol taraflar karla kaplı olduğundan buzun sağlamlık derecesi belli olmuyor.

ekleme 1: bugünden itibaren (27 şubat) minik parlak buz kristalleri akıntıyla stockholm yönune doğru sürüklenirken birbirlerine çarparak çin çin çıkan sesleriyle şarkılarına başladılar.
ekleme 2: uppsala dışındaki ekolsundsviken, mälarvik'de bugün saat 13.36'da verilen alarmda birçok insanın buz kırılması sonucu suya düştüğü bildiriliyor. kurtarma ekipleri 3 kişiyi kurtarmışlar ama buzda daha başkaları da varmış. düşenlerin bazılarının diğerlerine yardım etmek isterken kendilerinin de suya düştüğü söyleniyor.

oysa sadece meteorolojinin verdiği günlük buz raporlarını izlemek bile yeterli.
örneğin bugün için verilen (27 şubat) bilgide mälaren gölü batı kesiminde buz kalınlığı 20-40 cm. doğu tarafı ve stockholm'e yakın kesimde ise buzun zayıf olup eridiği belirtiliyor.
bazen önceden okunan kısacık bilgilendirme paragrafı yaşam kurtarabiliyor.

son edit: umarım sonuncusu olur. bugün (28 şubat) polis tarafından värnamo bölgesinde bir kişinin daha buz kırılması sonucu yaşamını kaybettiği bildirildi. adamın köpeği ise kendini kurtarmayı başarmış.

Dünya Tarihinde Şimdiye Kadar Görülmüş 5 Devasa Buzul Çağı