üst paleolitik, 50 ve 10 bin yılları arasını kapsar. üst paleolitik devrim'den kastedilen şey de bu 40 bin yıllık aralıkta gerek sanatsal, gerek teknolojik, gerekse de sembolik(yani materyal dünyadan çok soyut dünyayla ilgilenme) düşünceyle ilgili büyük atılımlar yaşanmış olmasıdır.

devrim'in ilk belgeleri, ortaya çıkan yeni taş aletlerdir. mesela, ilk defa bıçaklara rastlarız ve bunlar, gerçekten de 'insan' isteyen epey kompleks yapılardadır. ya da mesela, zıpkın gibi bileşik kemik-aletler görürüz. teknolojik gelişimlere paralel olarak, insan türü evrimsel bir güç kazanır. insan gücüne güç katarak hayvan nüfusunu tehlikeye atmaya başlar. hemen, avustralya'daki kuş ve büyük memeli hayvan türlerinin %60'ının soyu tükenir. amerika'da da aynı şekilde, insanlar gelir gelmez, büyük memeli hayvan türlerinin %55'inin soyu tükenir. amerika ve avustralya rastgele verilmiş örnekler değil, zira mamut, dev kanguru, kuzey amerika atları ve kılıç dişli kaplan gibi soyu tükenmiş türler genelde bu bölgelerdendir. colin tudge da bu yüzden der ki, insanlardan kurtulabilmiş büyük memeli hayvan türlerinin çoğunluğu avrasya kökenlidir, avrasya hayvanları insanlar tarafından onbinlerce yıldır avlanmakta olduğu için insanlara alışmıştır.

sanat eserleri 50 bin yıldan daha eski dönemlerde de vardı, ama üst paleolitik devrim'le birlikte daha kompleks bir tarza evrilirler. galler'in gwyr yarımadası'nda bulunan paviland mağarası'nda, yaklaşık 26 bin yıl öncesine ait genç bir erkeğe ait kalıntılar, gömü törenine işaret etmektedir. mezarda, delikli deniz kabukları, mamut fildişinden yapılmış bilezikler ve kolyeler bulunmuştur. ölünün de gömü sırasında aşı boyasıyla boyandığı görülür. paviland'daki tüm bu sembolik, pratik bir amaca hizmet etmeyen delüzyonik eylemler, sanatsal bir gelişimin işaretidir.

lakin dürüst olalım, muhtemelen üst paleolitik devrim 50 bin yıl önceden daha geçmişlere dayanmakta. kazıların çoğu avrupa-merkezli olduğu için tarih de avrupa-merkezliliğe kayıyor. paleolitik devrim kafasıyla gidersek, insanlar sembolik düşünceye ve sanata, ancak afrika'dan çıktıktan sonra ulaşmıştır. sembolik devrimin 50 bin yıl öncesi civarlarına ait olması, afrika dışındaki verilerin ancak 50 bin yıl öncesi civarlarına kadar götürülebilmesindendir. afrika'daki araştırmalar arttıkça, muhtemelen sembolik devrim de daha geçmişe kayacak. mesela 2014 itibariyle, hayvan resimleri içeren en eski mağara endonezya'da, sulawesi adasındaki maros'tadır ve 35 bin yıl öncesine dayanır.

60 Bin Yıl Öncesine Dayanan Afrika'dan Çıkış Hipotezine Dair Teori ve Tahminler