1. Nedir, ne değildir?

100 yıl savaşları... 14. ve 15. yüzyıllarda valois'lar fransa'sını önce plantagenetler, sonra lancaster'lar ingiltere'si ile karşı karşıya getiren savaşlara verilen isim. geleneksel olarak fransa tahtı için bir veraset savaşı şeklinde yorumlanan ve 1337-1433 yıllarıyla sınırlandırılan bu savaşlar, aslında gerek bu yorumu, gerek bu zaman çerçevesini büyük ölçüde aşar. aslında bu savaşlar, birbirinden uzun barış dönemleri ile ayrılan ve sebepleriyle hedefleri bu dönem arasında değişen bir askeri harekat dizisidir.

2. Detaylı alt başlıklar halinde inceliyoruz

genel görünüm

yüzyıl savaşları son capet kral'ı charles iv'un varisi olmadan ölmesiyle 1328'de plantagenet'ler ve valois kraliyet ailesinin arasında çıkan bir hanedanlık savaşıdır. valois, anjou ve maine kont'u phillip seçilmiş ve iyi yapılandırılmış bir meclis tarafından bir sonraki fransa kralı seçilmişti (phillip iv) bu durumla olan sorun use phillip'in yaşayan en yakın varış olmamasıydı ki bu anne tarafından edward plantagent, ingiltere kralı (edward iii) ve aquitaine dükü'idi. plantagenet'ler bu isteği öne sürdüğünde valois'ler saliç yasası denen bir kanun çıkartarak anne tarafından varis olmayı yasakladılar (çok zekice). bunun üstüne plantagenet'ler bu kanunu önceden hiçbir zaman uygulanmadığı sebebiyle geçersiz sayıp kabul etmediler. ve bu anlaşmazlık yüzyıl savaşlarının başlangıcı oldu.

kral'ın deliliği

1392'de charles iv bir ormanda ata binerken delirir (bizde kahrından ölür genelde) ve grubunda olan dört adet kişiyi öldürür ve hatta kuzenini de kesmeye çalışır. sonraları saray koridorlarında kurtlar gibi uluyarak dolanmaya başlar ve kendisinin camdan yapıldığını ve yanına gelen herkesin onu parçalayacağını düşünmeye başlar (fobi). sonradan bunlardan kurtulsa da yaşı ilerledikçe aklı başında geçirdiği süreler azalır.

fransızların durumu

charles iv delirdiğinde, fransa burgonya dükü philip tarafından yönetiliyordu ki kendisi hazinenin 1/8 - 1/6 arasında bir miktarı her yıl kendi hazinesine aktardı (bak ipneye).

charles iv kendine geldiğinde başa kardeşi orleans dükü loius geçti. gel gör ki bu adam da en az philip kadar eşşolueşşek idi ve hazinenin parasını kendisinin italya'daki (gian galeazzo visconti'nin kızı ve varisi, karısı valentina aracılığı ile milan şehri üstündeki hak iddiası) amaçları için kullandı. çok ağır vergiler koydu ve büyücülükle suçlandı ve sonuç olarak philip'den bile daha çok nefret edilir hale geldi (bravo). sonuç olarak fransız halkı iki kampa ayrılmaya başladı; armagnac'lar ve burgundi'ler. bu 30 yıl sürecek bir iç savaşın başlangıcı oldu ve fransızları, ingilizlerin merhametine bıraktı. ancak savaş 20 yıl civarı bir süre patlak vermedi.

ingiltere

zalim richard ii bütün ileri gelen asillere rağmen fransa ile uzun süreli bir barış ve ailesinin haklarına kapanım istedi. richard, charles iv'un hükümeti ile bir ateşkes imzaladı (truce). ancak bütün bu zorlamalar sonucunda richard asiller tarafından tahttan indirildi ve yerine bolingbroke'lu henry getirildi. (henry iv) henry'yi tahta getiren kesim büyük oranda ve şiddetle fransa ile savaşı ve ingiltere'nin fransa'daki menfaatlarını destekliyordu. henry ateşkesteki şartlardan vazgeçti ancak ülkedeki rahatsızlık (unrest) ve flemish ticari gelirlerdeki düşüş nedeniyle bir campaign başlatamadı.

dük louis'in henry iv'e tepkisi

louis henry'nin sorunlarının farkındaydı ve bu durumu 1402'de charles iv'un erkek oğluna guyenne dük'ü title'ını koymak için kullandı. bu unvan zaten henry iv'un oğluna (prince of wales, ilerde henry v) verilmiş olduğundan çok büyük bir provakasyondu. ingiltere ve guyenne'e fransız atakları 1405'den 1407'ye kadar sürdü. ancak sonunda fransızlar bu isteklerinden vazgeçti çünkü şehirlerin birçoğu daha çok özgürlük ve daha az vergi sağlayan ingilizleri tercih ediyorlardı.

armagnac ve burgundi gerginliği

burgundi'li cesur (bold) philip nisan 1404'de öldü ve oğlu korkusuz (1396 niğbolu savaşında aldı hem de bu lakabı ehe) john başa geldi. louis ve john hemen hemen her konuda karşı karşıya geldiler. john roma'daki papa'yı flemishleri memnun etmek için desteklerken, louis avignon'daki papayı destekledi; john hazinesine olacak etkiden dolayı ingiltere ile savaşa karşı çıkarken, louis ingilizlerden nefret ediyordu.

saray'da ikisi tartışırken destekçileri de sokaklarda dövüşüyorlardı. gerginlik tırmanırken kasım 1407'de john, louis'i kraliçeyi ziyaretten dönerken pusuya düşürüp öldürttü ve şeytani diriltmesin diye ellerini kestirtti. bernard -armagnac dük'ü- liderliği aldı bu ölümden sonra. böylece fransız cephesi belirlenmiş oldu. burgundi'liler güçlerini paris burjuvasından ve akademiklerinden alırken, armagnac'lar kraliyet yetkilileri ve john'nun etkisinde olmayan asillerden aldı.

fransız iç savaşı

john, louis'in cinayeti ardından kral tarafından affedildi ve paris'in kontrolünü rüşvetler ile sağladı. armagnac'lar ise buna paris'i ablukaya (siege) alarak cevap verdi. john, henry iv'un desteğini aldı ve 1411'de ablukayı kırdı. armagnac'lar buna 1369'da anlaşıldığı gibi 20 kaleyi henry aquitaine'e teklif ederek cevap verdi ancak mayıs 1412'de burgundi avantajı ele aldı ve armagnac'ları teslim olmaya zorladı. bundan sonra, iki taraf da anlaşmaya yanaşmayınca clarence komutasındaki ingilizler anlaşmazlık bitene kadar bir olaya el koydu. fransızların pozisyonunun zayıfladığını gören john, gerçek bir ingiliz işgalinden korktu. yeni savunma vergileri için emlak sahiplerini topladı. john'u eleştirilmeye başlanınca armagnac'lara ve zenginlere karşı terör estirdi. kral'ı kaçırma denemesi başarısız oldu, ve şehirdeki egemenliğinin de gittiğini görünce ağustos 1413'de paris'i terk etti. bu esnada ingiltere'de henry v başa geçti.

fransız iç savaşı ve henry v

1414'de armagnac'larla savaş burgundi alehine dönmeye başlamıştı ve john tekrardan ingiliz yardımına başvurdu. john, liderlerin gascon topraklarını ve angoumois'i önerdi. henry ise edward ııı'ün berry dahil kazandığı tüm toprakları ve fransız kralı olarak tanınmasını istedi; john dumur olmuştu. henry, john ile konuşurken bir yandan da armagnac'lar ile görüşüyordu. müzakereler devam ediyordu ancak henry yaz ortasında görüşmeler kırılana kadar her seferinde daha fazla şey talep etti. sonuç olarak son bir yıldır hazırlanan henry 1415 ağustos'un da fransa'yı işgal etti; lakin edward iii'de taht'i ve plantagenet'lerin topraklarında hak iddia ediyordu.

henry v'in fransa seferi

henry v, normandy ve caux'da yerini sağlamlaştırırken dük john 1418'de paris'i tekrar ele geçirdikten sonra armagnac'larla tekrardan anlaşmak istedi. ayrıca 1417'de john, troyes'de charles iv'e karşı bir hükümet kurdu.

sonunda armagnac'lar (dauphin önderliğinde) buluşmayı kabul etti. montereau köprüsündeki buluşmada armagnac'lar louis'in öcünü alıp john'u öldürdüler (eylül 1419). burgundi dükü olarak yerine iyi philip geçti ve kendisini henry ile yakın tuttu. mayıs 1420'de philip ve henry troyes antlaşmasını charles iv ve kraliçe isabella önünde tamamladılar. henry normandy dükü olarak kabul gördü, kraliçe, dauphin'i aşıklarından birinin (öeh) oğlu ilan etti. henry fransız tahtına varis ve tahtın vekili ilan edildi. anlaşmaya armagnac'lara sadık birkaç kasaba dışında itiraz olmadı...

3. Sonuç

ingiltere'nin fransa topraklarını ele geçirme arzusu yüzyıl savaşları'nın başlamasına neden olmuştu. 1337 ile 1453 yılları arasında yaklaşık 116 yıl süren savaşların başlangıcında ingiltere, fransa'nın bir bölümünü işgal etmişti. 1346 yılında crecy savaşı'nda ingilizler, tarihte ilk defa top kullandı. yüzyıl savaşları, surların savaş sırasında etkili olduğu son savaş oldu. bu savaşlar sonucunda fransa'da feodal sistem zayıfladı ve derebeylerine karşı yapılan mücadele neticesinde mutlak krallıklar kuruldu. siyasi birlik sağlandı. ingiltere'de yüzyıl savaşları sonucunda iç savaş çıktı. iki gül adı verilen iç savaş 30 yıl boyunca devam etti. ingiltere'deki feodal sistem de zayıfladı. batı dünyasındaki en önemli iki gücün böyle bir sorun ile uğraşmaları osmanlı devleti'nin işlerini kolaylaştırdı. balkanlardaki ilerleyişte kolay bir sürece geçildi.

Avrupa'ya Laikliğin Çok Kanlı Bir Şekilde Geldiğini Gösteren Olay: 30 Yıl Savaşları