anhedoni; olumlu duygusal deneyimlere sahip olma yeteneğinin azaldığı zihinsel bir semptom, eski yunanca hedone: neşe, zevk’in tersi anhedonos “zevksiz, tatsız” anlamından gelir.

normal neşesizlikle pek ilgisi olmayan bu terim 19. yy’da psikolog theodule armand ribot tarafından patolojik yaşam sevinci eksikliğine, neşe eksikliğine karşılık olarak kullanılır ve depresyonun ana belirtilerindendir.

hayatımda olmazsa kendimi varoluşsal olarak en sıkıntıda hissedeceğim şey bir şeyleri okuyamamak. okumaya olan ilgimi ve isteğimi kaybederek bir süredir, hatta uzunca bir süredir odaklanma sorunumla baş etmeye çalışır haldeyim. başlamakta zorluk çekme, devamında daha da kötüsü aynı kelimeyi dönüp dönüp okuma ve yine de anlamama sorunlarım. bu isteksizlik, acizliği, çabanın sonuç vermemesiyle değersizliği, eski ben olmayışımla yabancılaşmayı peşine takarak birikmişliklerle yığılır halde üzerimde.

bilim insanları bunu beklentisel anhedonia ve tüketime dayalı anhedonia şeklinde tanımlar. içinde zevk beklentisi yok, muhtemel “zevk” deneyimi için motivasyon yok, deneyim anında neşe yok ve sonunda hayatın bir anlamı, hiçbir şeyin önemi yok.

anhedoni sahibi kişilerin günlük yaşamındaki çoğu şeye: sporla ilgilenmek, sanat dallarıyla iç içe olmak, arkadaşlarla buluşmak, film izlemek, dans etmek gibi daha önceleri hoş ve eğlenceli gelen hobi, deneyim ve etkinliklere karşı ilgi kaybı yaşayarak, olumlu duyguları hissedememek, dışarıdan zararsız gibi görünen kişinin hissettiklerini sınırlayan ıstırap verici bir durumdur.

eskiden zevk veren durumlardan bu hissin azalması ya da ortadan kalkması, tatmin olduğunu hissedemeyenlerin bu neşesiz, kayıtsız, uyuşuk hali kısa süreli değil, uzun süren nöbetler halindedir ve genellikle depresyon, psikoz gibi zihinsel bozukluklarla bağlantılıdır.

çoğunlukla tek başına kendini göstermeyen, birbirleriyle ilişki farklı semptomların **bir parçası olan anhedoninin peşine kişinin duygularını tanımlayamama, algılayamama, duyusal körlük durumu aleksitimi de takılabilir. cinsel, fiziksel, müzikal ve sosyal olarak 4 grupta incelenir.

cinsel işlev bozukluğu olan cinsel anhedoni de vücut tepkileri normal, orgazm dahi olabilirler ancak etkilenenler buna karşılık gelen herhangi bir zevkten mahrumdurlar. cinsel tatmin eksiktir.

fiziksel anhedoni de fiziksel zevk ya ciddi şekilde engellenir ya da yoktur. misal iyi bir yemeğin veya masajın tadını çıkaramaz çünkü bunlar kişiyi mutlu etmez.

insanların müziğe fiziksel ve zihinsel tepki vermesi beklenir, müzikal anhedonisi olan kişiler sağlıklı, mutlu olmalarına karşın müzikten zevk almadıkları gibi fiziksel tepkileri dahi yoktur. bu bireylere göre müzik, hissiyatlı bir şeyden öte sadece bir ton serisidir.

sosyal etkileşimden alınan zevkin eksikliğini veya azalmasını tanımlayan sosyal anhedoni de bireyler ortak faaliyetlere, sosyal ilişkilere ne ilgi duyarlar ne de bunların onlar için zevki vardır. giderek daha da kendilerini geri çeken bu bireylerin sosyal tecriti en dikkat çeken anhedonia türüdür.

birey kendi, bedeni ve zihni arasındaki iletişimi, teması kaybedince yaşam sevincini de kaybeder, hayat anlamını yitirir. herkes gibi eğlenememek, hissedememek kişiye kendini değersiz hissettirip, boşlukta başarısız sallanıyor hissi verirken, öznel olduğu kadar kademeli ilerleyen bu depresyon süreci, etrafımızdaki arkadaş, aile bireyleri, iş arkadaşları gibi bu sürece tanıklık edenlerin bilmedikleri bir durum olduğundan anhedoni davranışlarını tembellik, ilgisizlik olarak niteleyebilir.

beynin dopamin dengesindeki rahatsızlık düzenlendiğinde, kronikleşmiş stres, çevresel etkilerden uzaklaşıldığında mevcut durumdan çıkmak mümkün. antidepresanlar sadece sinir sisteminde serotonini artırdığından dopamin eksikliğine çok az fayda sağlar ve antidepresanların yardımı olmaz. sık kullanılan antidepresanların anhedoniye çare olmadığı gibi libidoyu ve orgazmı negatif yönlü etkilediği de tecrübe edilmiştir.

tıbbi gözetim altında uygulanması gereken bağımlılık yapabilen ketamin indüklemesi, farkındalık meditasyonları, olumlu duyguların teşviki, olumsuzların azaltılması için bilişsel davranış terapisi de anhedoniye karşı uygulanabilecek yöntemlerdir.