En Sık Görülen Karaciğer Enfeksiyonu: Hepatit B Hakkında Bilinmesi Gerekenler
hepatit b, dünyada en yaygın görülen karaciğer enfeksiyonudur. hepatit b virüsü ya da kısaca hbv olarak adlandırılan bir virüs ile meydana gelmektedir. bu virüs, esas olarak karaciğerde yerleşir, orada çoğalır ve zamanla karaciğeri tahrip edebilir. hepatit b bulaşıcı bir hastalıktır ve ülkemizde çok önemli bir sağlık sorunudur.
hepatit b enfeksiyonu, dünyada ve ülkemizde yaygın olarak gözlenmektedir. tüm dünyada 2 milyar insanın, yani her 3 kişiden birinin hepatit b ile enfekte olduğu ve bu kişilerin 400 milyonunda bu enfeksiyonun uzun süreli bir hal alarak kronik hepatit b hastalığına dönüştüğü bilinmektedir. her yıl yaklaşık 1 milyon insan hepatit b ve onun neden olduğu sorunlar nedeni ile yaşamını yitirmektedir.
türkiye'de de bugün her 3 kişiden yaklaşık 1'i hepatit b virüsü ile karşılaşmıştır. yine her 10 kişiden 1'i hepatit b virüsünü taşımakta ve bulaştırmaktadır. hastaların %75-80'inde herhangi bir belirti vermeksizin gelişir, taramalarda ve kan bağışlarında yapılan tetkiklerde tesadüfen tespit edilebilir.
hepatit b'de hedef organ karaciğerdir. karaciğer vücudu toksik maddelerden temizleyen, sindirimde görevli safrayı üretip kana veren, vücutta görevli pek çok taşıyıcı proteini sentezleyen ana organdır.
hepatit b virüsü bulaştıktan sonra üç yol izler
kişinin immün sistemi (bağışıklık sistemi) kuvvetli ise vücudunda virüse karşı antikor denilen koruyucu maddeler oluşur ve belirli bir düzeyde kalır, artık kişi doğal olarak aşılanmıştır, tam şifa ile iyileşmiştir.ömür boyu hepatit b'den korunacaktır.
oluşan bu koruyucu antikorlar, eğer ki olması gereken düzeye ulaşamaz ise kişi taşıyıcı olarak kalacaktır, henüz kendisi hasta değildir fakat potansiyel virüs saçıcısıdır, çevresi için hastalığın yayılmasında büyük bir tehlike oluşturur.özellikle ülkemizde bu anlamda gizli taşıyıcılar çoktur, hastalığın kontrolsüz bulaşmasında en sessiz yolu oluşturur.taşıyıcılar için risk yıllar sonra başlayabilir.taşıyıcı kişi karaciğer kanserine aday olabilir veya organ hasarı ile karaciğer yetmezliğine girebilir.
kişide koruyucu antikorlar hiç oluşamaz, her zaman virüs güçlü durumdadır, vücut virüse yeniktir, karaciğer fonksiyonları bozuktur, karaciğer enzimleri yüksektir, kişi aktif hastadır, hızla karaciğer yetmezliğine gider veya hastalık yıllara yayılır zamanla karaciğer yetmezliğine ya da karaciğer kanserine dönüşür.
hepatit b akut ve kronik olmak üzere 2 şekilde seyredebilir
1. akut hepatit b
hepatit b virüsün bulaşından sonra 6 hafta içinde halsizlik, iştahsızlık, karın ağrısı, kusma, ateş, eklem ağrısı gibi öncül belirtiler ortaya çıkan bir klinik tablodur. idrar renginde koyulaşma, dışkı renginde açılma, gözlerin içinden başlayan ve tüm cilde yayılan sarılık daha sonra gelişen en önemli belirtileridir.
sarılıksız ya da belirti vermeyen enfeksiyon en sık yenidoğan ve süt çocukluğu döneminde görülürken, yaş büyüdükçe sarılıkla seyreden klinik tablo daha sıktır. akut hepatit b enfeksiyonu %10 kronikleşebilir.
2. kronik hepatit b
hepatit b virüsün vücuttan temizlenemediği, 6 aydan daha uzun süren bir enfeksiyondur. kronik hepatit b enfeksiyonu genellikle belirtisiz seyreder.
hepatit b virüs ile kronik enfeksiyon gelişme olasılığı, enfekte kişinin yaşıyla ters orantılıdır. bebeklik dönemi ya da küçük çocukken hepatit b virüsle enfekte olanlarda, daha sonra kronik karaciğer hastalığı (kronik aktif hepatit ya da siroz) ya da primer karaciğer kanserinden ölüm riski yaklaşık olarak %25'tir.
hepatit b taşıyıcılığı
kanlarında hepatit b virüsünü 6 aydan daha uzun bir süre bulunduruyor olmakla birlikte muayene bulgularında, karaciğer fonksiyonlarında ve karaciğer biyopsilerinde hiçbir hastalık belirtisi göstermeyen kişiler taşıyıcı=asemptomatik taşıyıcı=sessiz taşıyıcı olarak tanımlanırlar. bu kişilerde aktif karaciğer bozukluğu ya da aktif karaciğer hasarı yoktur. bir başka deyişle virüs uykudadır, virüsle organizma birbirine zarar vermeden sessiz bir şekilde birlikte yaşamaktadır.
taşıyıcılar herhangi bir hastalık belirtisi göstermezler ancak virüsü taşımaları nedeniyle diğer sağlam kişilere bulaştırabilirler. bazen hepatit b taşıyıcılarının kanındaki virüs kendiliğinden temizlenebilir. bu durum çok ender görülür. birçok taşıyıcı herhangi bir ciddi sağlık sorunu olmaksızın yaşamlarına devam ederler. bir kısım taşıyıcıda ise hastalık karaciğer yetmezliği veya karaciğer kanserine kadar ilerleyebilir. bu nedenle belirli aralıklarla karaciğer fonksiyonlarının kontrol edilmesi ve muayenelerinin yapılması gereklidir.
hepatit b nasıl bulaşır?
insandan insana vücut sıvıları yolu geçer:
- kan.
- semen (meni).
- vajinal sıvı ve salgılar.
- doğum sırasında anneden bebeğe geçiş.
hepatit b'den korunmak ve tedavisi
hepatit b virüsü, tüm vücut sıvılarında bulunur. bu virüsün çok fazla bulaşmasındaki en büyük etken, vücut dışı ortama çok dayanıklı oluşudur. dış ortamlarda kan içinde olmasa bile 1 haftaya kadar aktif kalabilir. bu da herhangi başka bir bünyeye girme ihtimalini diğer virüslerden yukarı taşır ve korunmayı daha zor kılar.
korunmak için yapılacak şey basittir, aşı kürlerini uygulamak. yalnız olay aşı yaptırmakla bitmiyor. arada sırada koruyuculuğunu test ettirmelisiniz. ayrıca yaş ilerledikçe koruyuculuk azalmaya başladığı gibi yaşam tarzınız ve beslenmenizdeki eksiklikler koruyuculuğu etkilemektedir. aşı yaptıracak kişiye önden bir test yapılır. bu testin sonucu 3 ihtimallidir:
- testte hepatit b hastası olduğunuz gözlenirse aşı vurulmaz. tedaviye başlanır.
- testte hepatit b taşıyıcısı olduğunuz gözlenirse aşı vurulmaz. bu, bağışıklık sisteminizin virüsü aldıktan sonra geç tepki verdiğini gösterir. bağışıklık sistemi virüs sayısını baskılar. kendisine dikkat ettiği müddetçe büyük ihtimal kişi hiç bir zaman hasta olmaz. taşıyıcının hastalık yayma ihtimali, hasta olan kişilere göre de düşüktür. çünkü virüs serbest bir şekilde çoğalamaz. taşıyıcılara hayatlarında dikkatli olmaları ve kendilerine dikkat etmeleri söylenir. belli aralıklarla karaciğer tetkiklerini yaptırmaları, olası bir hastalığa dönüşü erken yakalamak açısından önemlidir.
- testte hepatit b antikorları tespit edilip, antijen bulunamazsa aşı vurulmaz. virüsün daha önce vücuda girdiği anlamına gelir. bağışıklık sistemi, virüse anında ve çok güçlü tepki vermiştir. bu kişiler doğal bağışıklık sahibidir ve bu hastalığa yakalanmayacakları kabul edilir.
- testte hepatit b antikor veya antijeni bulunmayan kişilere aşı kürü başlanır. dozların kesinlikle atlanmaması ve bilhassa aşı dönemi içinde kendinize dikkat etmeniz aşı koruyuculuğunu %100'lere kadar taşır.
hepatit b aşınız var diye yine de çok rahat davranmayın. yani üzerinizde zırh ve kask var diye mermiye kafa atmaya kalkmayın, siper alın. hepatitli olduğunuz birisiyle birlikte olacaksanız en azından kondom kullanın. unutmayın ki hepatit kapmış birisi, bulaş yolu her ne olursa olsun, başka kan hastalıkları da taşıyor olabilir.