Donald Trump'ın Görevden Alındığı İddiaları Gerçekten Doğru mu?
Her şeyden önce: Trump neden suçlanıyor?
ABD Başkanı Trump, 2020'deki başkanlık seçimlerindeki olası rakibi eski ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden ve oğlu hakkında, Ukrayna'daki şirketiyle ilgili yolsuzluk soruşturması açması için Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'ye baskı uygulamakla suçlanıyor. Hatta Trump'ın, Ukrayna'ya yapılacak 400 milyon dolarlık askeri yardımı da Zelenski'ye soruşturma baskısı kurmak için askıya aldığı iddia ediliyor.
Azledilme, impeachment... Nedir bunlar?
amerikan yönetim sistemine göre impeachment, başkanı yargılanması için senatoya göndermekten ibaret. burada house, başkanın suç işlediğini resmen tanımlamıyor. başkanın suç işlediğine yönelik delillerden ikna olduklarını, yargılanması gerektiğini oylayarak itham edip senatoya gönderiyor.
bu oylamayı da 2 madde üzerinden yaptılar. her iki madde tek tek ayrı ayrı oylandı. bunlardan biri "abuse of power", yani makamının getirdiği yetkileri kötüye kullanmak. diğeri ise "obstruction of congress", yani kongrenin onayladığı, kanunlarla desteklenen bir tasarının işletilmesine engel olmak. bu vakada engellenen, ukrayna'ya gitmiş olması gereken askeri yardım.
yargılamayı senato yapacak. fakat ortada birçok bilinmez var. birincisi, seçime girmekte olan bir başkan daha önce böyle yargılanmadı. ikincisi, house ve senato arasındaki bilgi alışverişinin nasıl gerçekleşeceği, yargılamanın nasıl kurgulanacağı anayasada açık açık belirtilmiyor(muş). senato ile house bu konular hakkında da kavgalar edecekler büyük ihtimal.
house bunu anayasal görevini gerçekleştirmek için yapmak zorundaydı. gelecekteki başkanları da bağlayacak bir olay bu. senatoda yargılandıktan sonra görevden alınmasa bile amerikan yönetim sistemi için önemli bir kartın masaya koyulması olarak bakmalısınız bu olaya. house bu işin peşini kovalamasaydı, böyle bir vurdumduymazlık gelecekteki temsilcilere ve başkanlara emsal olacaktı. "bakın trump zamanı böyle şeyler oldu house impeach etmedi" şeklinde argüman olarak geri dönerdi (tıpkı geçmişteki impeachment vakalarının argüman olarak geri döndüğü gibi).
Impeach, "mahkemece suclu bulunmak" anlamına gelmiyor mu?
gelmiyor. impeach bir fiil, "to impeach", tek başına suçlu bulunma anlamı yok. impeachment isimleşmiş hali. başkanı yargılama sürecinin tamamına verilen isim. impeached edilgen, başkanın başına gelen yargılanma durumu. henüz suçlu bulunma durumu yok. başkan suçlu bulunursa "convicted" denilecek. aynı mertebedeki 2 ayrı kurum ayrı ayrı yargılayıp suçlu veya suçlu değil diyebilir mi? kavramları kendi konseptleri içerisinde yorumlayın.
bu impeachment'in bizim eski parlamenter sistemdeki karşılığı gensoruydu. hükümeti düşürmek için gensoru oylaması sunulurdu meclise. ergenler bilmez.
Kısaca özetleyelim
"trump'ın azledilmesi" deyişinin "trump'ın resmen itham edilmesi" olması gerekiyor.
türkçeye "azil" olarak çevrilen impeachment, yasama organının bir devlet görevlisini suçla itham etmesi demek, azil filan değil. zaten temsilciler meclisindeki oy dağılımı tamamen partilere göre. 233 demokratın 230'u itham için oy vermiş, sürpriz yok. azil kararı senatonun ama orada cumhuriyetçiler çoğunlukta. daha önce sadece 2 amerikan başkanı (bill clinton ve andrew johnson) impeach edilmiş, onlar da senatodan yırtmış. skandalın sonuç verdiği tek olay, bildiğim kadarıyla, impeach edilmek üzere iken nixon'ın istifa etmesi. kısacası sarı pipi reyize bir bok olmayacak.
asıl yargı oylaması senatoda. orda da 45 demokrat, 53 cumhuriyetçi ve 2 bağımsız senatör var. başkanın görevden alınması için 67 senatörün oyuna ihtiyaç var... yani azledilme falan olmayacak. trump mağduriyet yaratıp 2020 seçimlerine daha güçlü girecek. demokratlar kendi ipini kesiyor adeta.
Trump'ın ABD'deki güncel algısı ne durumda?
tahminen senato oylamasından bir şey çıkmayacaktır. aslında trump, amerika'nın üzerinden km'lerce uzaktaki bölgesel savaş yükünü aldığı için kendi ülkesinde oldukça seviliyor.
amerika'nın dış politikasını ise tamamen bölgesel savaşlara yığan ve yıllara yayan, haliyle ülkenin maddi kaynağını da tüketen bir kısım oldschool dinazor amcalar var. trump'ı hiç istemediler ve istemiyorlar, hala onunla uğraşıyorlar çünkü trump'ın aklına eserse bir anda kalan bütün bölgelerden çıkacak kafada biri olduğunun farkındalar. kimine göre dengesiz, kimine göre radikal. amerika' nın itibarını değil, ekonomik çıkarlarını daha çok düşündüğü aşikar. o yüzden mücadelesini petrol bölgelerine hakim olmaya çalışarak (kar/zarar oranları kıyaslanınca ortaya çıkan olumsuz tabloyu da düşünürsek) değil, ticaret piyasası ve ekonomi üzerinden gerçekleştiriyor. sonuçta kendisi bir iş adamı...