Çin'in Kırsal Bölgelerinde Hala Devam Eden İlginç Bir Gelenek: Hayalet Evlilik
bir hayaletle evlenmek kulağa paranormal bir korku filmi konusu gibi gelebilir, ancak bugün bile ölümden sonra evlilik var olmaya devam ediyor. hayalet evlilikler, taraflardan birinin veya her ikisinin de ölmüş olduğu yasal olarak bağlayıcı evliliklerdir. çin, sudan, fransa ve abd de dahil olmak üzere dünyanın birçok yerinde gerçekleşmektedir. coğrafi olarak bu kadar farklı bölgelerde gerçekleştikleri için, bunlarla ilişkili birçok farklı amaç ve tören vardır.
hayalet evliliğin tarihini, nedenlerini, türlerini, çağdaş uygulamalarını ve kültürel etkilerini inceleyerek bu geleneğin zaman içinde nasıl geliştiğini ve günümüz modern çin kültürü üzerindeki etkisi şu şekilde anlatılmaktadır.
hayalet evliliğin tarihi ve kökeni
hayalet evlilik, yüzyıllardır uygulanan eski ve gizemli bir çin geleneğidir. binlerce yıl önce antik çin'de ortaya çıktığına ve uygulamanın daha sonra avrupa ve asya'ya yayıldığına inanılmaktadır. bu uygulama geleneksel olarak ölen kişinin öbür dünyada bir partneri olmasını sağlamanın bir yolu olarak görülmüştür.
çin inancına göre hayalet evlilik, çocuklarını kaybetmiş iki aile arasındaki dengenin yeniden kurulmasına yardımcı olan bir gelenekti. aile üyelerinden biri ölmüş olsa bile her iki ailenin de bu birliktelikten fayda sağlayabileceği düşünülüyordu. bu fikir bugün çin'in bazı bölgelerinde hala geçerliliğini korumaktadır.
hayalet evliliklerin popüler olmasının bir diğer nedeni de batıl inanç, kötü şans ya da talihsizlik korkusudur. birçok kişi, vefat eden aile üyeleri için hayalet evlilik töreni yapılmazsa, bunun kendilerine veya ailelerine kötü şans getireceğine inanıyordu. bu nedenle, bu töreni gerçekleştirmek kötü şanstan veya kötü ruhlardan korumanın bir yolu olarak görülüyordu.
hayalet evlilikler, ölüme ve yas tutma uygulamalarına yönelik kültürel tutumların zaman içinde değişmesi nedeniyle eskisi kadar yaygın olmasa da, bugün çin'in birçok bölgesinde hala uygulanmaktadır. tutumlardaki bu değişime rağmen, bu gizemli gelenek hala yaşıyor çünkü sevdikleri için yas tutanlara teselli sunuyor ve bu özel ritüelistik tören aracılığıyla anılarını sonsuza dek canlı tutmalarına yardımcı oluyor.
hayalet evliliğin nedenleri
hayaletlerin bir arkadaşa ihtiyaç duydukları inancı çin kültürünün derinliklerine işlemiş ve ölen kişiye öbür dünyada bir hayat arkadaşı sağlamak amacıyla hayalet evliliği uygulamasına yol açmıştır.
böyle bir törenin gerçekleştirilmesi aynı zamanda ailelerin atalarıyla olan bağlarını canlı tutmalarına ve geleneklerini sürdürmelerine olanak sağlamaktadır.
bazı durumlarda hayalet evlilikleri, evlenmemiş kızların öbür dünyada "aç hayaletler" haline gelmesini önlemenin bir yolu olarak da gerçekleştirilmiştir; bu, ölümde kendisine eşlik edecek biri olmazsa, dinlenmeden ve huzur bulmadan sonsuza kadar dolaşmaya mahkum olacağı korkusuyla yapılmıştır. mutsuz ruhların kötü şans ve talihsizlik getirebileceğine inanıldığından, bekâr kadınları evlendirmek olası felaketlerden kaçınmanın bir yolu olarak görülüyordu.
hayalet evliliklerin gerçekleştirilmesi için dini nedenler de mevcuttu; bu eylemler bazen ölüm ve yeniden doğuş ritüelleriyle ilişkili tanrı veya tanrıçalar için adak olarak kullanılırdı.
hayalet evliliği yüzyıllardır çinliler arasında önemli bir gelenek olmuştur, ancak günümüzde ölüm ve yas tutma uygulamaları hakkındaki kültürel görüşlerin değişmesi nedeniyle yaygınlığı azalmıştır. ancak bu değişime rağmen hayalet evliliğinin ardındaki nedenler değişmemiştir: öbür dünyaya huzur içinde geçebilmeleri için hayaletlere rahatlık sağlamak, yeryüzündeki aç ruhların neden olduğu talihsizlikleri önlemek, aile bağlarını korumak ve atalara tapınma veya cenaze törenleriyle ilgili dini inançları onurlandırmak.
hayalet evlilik türleri
iki aile ölen kişiye saygılarının bir göstergesi olarak para ve mal alışverişinde bulunurlar. bu genellikle gerçek nikahtan önce ya da sonra gerçekleşir. gelinin ailesi damadın ailesine çeyiz öder ya da gelinin emeği veya hizmetleri karşılığında onlardan ödeme alır. ayrıca, damadın ailesi, gelinin hizmetleri için ödeme yapamayacak durumdaysa, gelinin ailesine çeyiz sağlayabilir.
bu törenler sırasında değiş tokuş edilen mallar bölgeye ve dine göre değişir. pirinç, çay, şeker kamışı, tütsü çubukları ve mumlar bazı bölgelerde gelinin ailesi tarafından verilen yaygın hediyelerken, diğerlerinde giysi veya mücevher sunulabilir. diğerleri ise iyi şans getirdiğine ve kötü ruhlardan koruduğuna inanılan eşyaları değiş tokuş ederek dini gelenekleri birleştirir.
aileler, evlenmemiş kızlarını "aç hayaletler" (evlenmeden ya da çocuk sahibi olmadan ölen genç kadınlara musallat olduğuna inanılan ruhlar) olmaktan korumak ve vefat edenlere arkadaşlık sağlamak gibi çeşitli nedenlerle hayalet evlilikler düzenlemektedir. ayrıca çocuk kaybı gibi bir trajedinin ardından evlilik yoluyla iki aile arasındaki dengeyi yeniden kurmak için de sıklıkla yapılır.
çağdaş uygulamalar
hayalet evlilikler günümüzde çin'de uygulanmaya devam etmektedir, ancak uygulamalar eski köklerine göre değişmiştir. modern hayalet evlilikler genellikle para veya mal takasının yanı sıra bir töreni de içerir. tarihi geleneklerin aksine, modern hayalet evlilikleri, yaşayan bir kişi ve ölmüş bir kişiden ziyade ölmüş iki kişi arasında olması daha muhtemeldir.
bazı insanlar da atalarına duydukları saygıdan dolayı hayalet evlilik yapmakta ya da iki aile arasında köprü kurmaktadır. bu, ölümden sonra birbirlerinin eşleriyle evlenen kardeşler gibi, yakınlarını kaybeden iki aileyi birleştirmeyi de içerebilir. artık hayalet evlilikte kimlerin evlenebileceğini düzenleyen yasalar var, örneğin tören gerçekleşmeden önce her iki tarafın da en az üç yıl önce ölmüş olması gerekiyor.
kültürel etkileri
geleneksel çin kültüründe bu uygulama, ölen kişinin ölümden sonraki yaşamı ve uygun bir şekilde gömülmesini sağlamanın yanı sıra aile bağları içindeki güç dinamiklerini müzakere etmenin veya yeniden teyit etmenin bir yolu olarak görülmüştür.
son yıllarda çin'de hayalet evliliğe yönelik tutumlarda bir değişim yaşanmış, bazıları bunu geleneksel değerlerin ihlali olarak görürken bazıları da eşsiz bir kültürel gelenek olarak benimsemiştir. bu bölünme büyük ölçüde çin'de hayalet evliliğin değişen yasal statüsünden kaynaklanmaktadır; yasadışı olmasa da, kimlerin bu sıfatla evlenebileceğini düzenleyen yasalar vardır.
hayalet evliliğin gelecek nesiller üzerindeki potansiyel etkileri de dikkate alınmaya değerdir. uygulamayla ilişkili değerlerin nesiller arası aktarımının, ailelerin bugün uygulamaya nasıl baktığına bağlı olması muhtemeldir. olumlu ya da olumsuz bakış açıları, bu geleneklerin nesiller boyunca aktarılıp aktarılmayacağını belirleyebilir.
son olarak; çin'in kırsal bölgelerinde bazen geleneksel, bazen de yasa dışı olarak devam etmektedir.
son zamanlarda, özellikle ölmüş kadınların mezarlarından çıkarılarak bir tür yasadışı ticaretle hayalet gelin olarak satıldığı vakalar dahi belgelenmiştir. örneğin shanxi'nin hongtong ilçesinde 2013-2016 yılları arasında en az üç düzine kadın cesedinin çalındığını bildirmiş. cesetlerin ölen erkekler için gelin olarak alındığına inanılıyor. hayalet evliliğin modern prosedürünü şöyle açıklıyorlar: "hayalet evlilik ritüellerinde kadın iskeletleri çelik tellerle güçlendiriliyor ve ölü bekarların yanına "hayalet gelin" olarak gömülmeden önce giydiriliyor."
hükümet 1949 yılında bu uygulamayı esasen yasaklamış olsa da, özellikle shanxi, henan ve shaanxi eyaletlerinde yaşayan kırsal kesimdeki çinliler bu ritüeli sürdürmüştür. bir süre için, ceset gelinin bedeninin kağıt veya hamurdan yapılmış bir resim veya kukla ile değiştirilmesi daha yaygındı. ancak temsili hamur gelinlerin kötü şansı önlemeye yetmeyeceğine dair inançlar, insanların hala kadın cesetlerini çalıp ölen erkeklerin ailelerine genellikle yüksek fiyatlara sattığı anlamına geliyor. örneğin, bir aile ölen bekar oğulları için bir ceset geline 180,000 yuan (27,000 usd) ödemiştir. hatta ailelerin ölü bekarları bir kadın cesediyle eşleştirmeleri için kurulan çöpçatanlık şirketleri bile var.