BİLİM 3 Nisan 2017
83b OKUNMA     1153 PAYLAŞIM

Bütün Gezegenler Neden Yuvarlaktır?

Bakmakla görmek arasında çok fark var. Belki de birçoğunuz bu başlığı okuyunca fark ettiniz tüm gezegenlerin yuvarlak olduğunu. Nedenine gelirsek...
iStock.com


sebebi çekim kuvvetidir. yuvarlak olmayan gezegenlerinin, merkezden uzak kısımları kütle çekimine karşı koyamaz çöker. yuvarlak gezenlerde yüzeyde çekim kuvveti sabittir. jeolojik olaylar dağları oluşturur ancak gezegen boyutlarında dağlar önemsizdir. tam küre değil de elips olma sebepleri de kendi eksenleri etrafında dönüşlerinin merkezkaç kuvveti yüzünden, dönüş düzlemine kütlelerinin yayılmasıdır.


meteor, kuyruklu yıldız vs. yuvarlak olmayabilir. bunların kütle çekimleri, kendini yuvarlayacak kadar olmadığından.

(bkz: m.v.r.)

bir noktadan eşit uzaklıkta çizilen doğrular kümesi r^3'de küre tanımını verir.

newton'un evrensel çekim yasasına bakacak olursak f=g.m1.m2/r^2 dir. yani merkezdeki çekim kuvvetinin belirli bir sabit olduğunu düşünürsek öyle bir nokta düşünmeliyiz ki o noktaların olduğu her yerde aynı kuvvet uygulansın.


daha da somutlaştırırsak, küp şeklinde bir gezegen düşünelim ve merkezden bir kütle çekim kuvvetimiz olsun. yüzeylere olan uzaklıklar merkeze göre eşit olacaktır (çekim kuvvetinin etki edebileceği maksimum yerin yüzeyler olduğunu varsayarak) fakat köşeleri ve ayrıtları düşününce oralarda eşit olmayacaktır ve uzaklıkla ters orantılı olan kuvvetimiz bu noktalarda daha az oranda etkiyecektir. bu durumda daha az kuvvete maruz kalan kısımlar kendini bu çekim kuvvetinden kurtaracaktır ve buna bağlı olarak merkeze göre bütün noktaların eşit olduğu noktalara kadar bütün noktalar elimine olacaktır. küpümüz de adeta törpülenmiş gibi küre şeklinde dengeye ulaşacaktır.

daha da derine inelim şimdi;


kürenin yüzeyinden derine indik ve iç katmanlardayız. iç katmanlarda olan çekim kuvveti dış katmanlara göre daha fazla etki göstereceğinden bu kuvvete karşı ağırlıklarını artırarak etki gösterirler tanecik bazında. sıcaklık ve yüksek basıncın da etkisiyle tanecikler birbirleriyle çarpışırlar ve daha büyük tanecikleri oluştururlar. böylece bu kuvvete karşı koyabilirler, bu olaya füzyon denir. tanecikler en sonunda öyle bir noktaya gelir ki çok ağırlaşıp yeni bir element oluşturamaz hale gelirler, böylece kütle çekim kuvvetiyle aralarında olan çekişmeyi kütle çekimi kazanır ve içe doğru bir çökme meydana gelir. bu çökme sırasında katmanlar arasındaki basınç farkından dolayı patlama meydana gelir buna supernova denir.


supernova sırasında en son ağırlığına ulaşan parçacıklar (demir) proton bombardımanına maruz kalır ve böylece daha büyük tanecikleri meydana getirir böylece demirden ağır elementler oluşur. evrendeki elementlerin oluşumu supernovalar sayesindedir anlayacağınız.