Bazı Uçakların Koni Şeklinde Bir Buluta Giriş Yapar Gibi Gözüktüğü Durum: Vapor Cone
buhar konisi olarak türkçeleştirebileceğimiz bu olaya ayrıca mach elması, şok yakası veya şok yumurtası olarak da isimler verilmektedir. daha çok nemli havalarda yüksek hızda hareket eden bir nesnenin; örneğin transsonik hızlarda uçan bir uçak buna iyi bir örnek olabilir yani yüksek hızda uçan uçağın etrafında oluşan yoğun su buharı yoğunlaştığında uçağın etrafında görünür bir bulut oluşturur.
işte bu oluşan yapı bizim gözümüze sanki uçağın bir duvar içerisinden geçmesi gibi yansır.
şimdi bu fenomen nasıl olmakta bir bakalım
öncelikle bu koninin oluşması, bir uçağın nemli bir atmosferde ses hızına yakın hızlarda, yani genellikle mach 0,8 ila 1,2 arasında değişen veya 274 ila 412 m/s'ye eşdeğer olan transsonik hızlarda hareket etmesiyle şekillenir.
uçak hızlandıkça üzerinden bir hava akımı geçmeye başlar. bu akım arkaya gittikçe üst süte binerek arkaya doğru akan havayı sıkıştırmaya başlar. biliyoruz ki sıkışan gazların üzerinde bir basınç artışı oluşur.
uçağın arka kısmında oluşan bu basınçlı bölgede başta da söylediğim gibi özellikle nemli bir havada sıcaklık düşüşü yaşanır ve bu durum basınçla beraber havadaki su buharının küçük damlacıklara yoğunlaşmasına ve görünür bir bulut oluşturmasına neden olur. işte bulut koni şeklinde görüldüğünden ismine de vapor cone yani buhar konisi adı verilir.
bu fenomende yanlış olarak bilinen bir şey uçağın ses hızını yani mach 1 hızını asmasıyla oluştuğudur. fakat bu etki yalnızca ses hızıyla (mach 1) hızlanan bir uçakla bağlantılı değildir. araştırmalar bu fenomenin okyanus üstü gibi yüksek nem seviyelerinin bulunduğu yerde hem transonik (ses hızının hemen altında ve hemen üzerindeki hızları) hem de sabit subsonik (ses hızının altındaki hızları) hızlar dahil olmak üzere farklı hızlarda neden olabileceğini göstermiştir.
ayrıca buhar konisi insan gözü tarafından çok kısa bir süre görülebilir, yani genelde milisaniye ve birkaç saniyeye kadar değişir. ideal koşullar altında, oluşan bulut dağılmadan önce 1 ila 5 saniye görünür olur ve bu süre, olayın hızına ve gözlemcinin mesafesine ve görüş açısına bağlı olarak da değişebilir.
son olarak
bu durum sadece uçaklarda gözlenmez uzaya gönderdiğimiz roketlerde ve nükleer ya da büyük çaplı patlamalarda da bu olay gözlemlenir: