matthäus passion'u ilk kez duyacak da olsanız, yüzlerce kez dinlemiş de olsanız, bence dinleyebileceğiniz en güzel yorumları karl richter ve philippe herreweghe'ye ait olsa gerek. bulabileceğiniz çoğu yorum, yavaş yavaş içinize işleyen/işleyecek o seslerin üstünde ya hiç ya da gerektiği kadar durmadan, bi' yere yetişmesi gerekiyormuş gibi ilerler. sanki, bach'ın duyulmasını istediği, bunun için yazdığı o güzelim değişimler, duyulamadan gerilerde kalır. hele richter'in 1971 kaydı var ki; koronun üstünde asılı duran o devasa beyaz haç, 'chorale'deki seslerin ağırlığını sanki daha bir hissedilir kılar.

"matthäus-passion bwv 244" j. s. bach - karl richter 1971 [3:16:49]

"matthäus-passion bwv 244" j. s. bach - philippe herreweghe 1999 [2:43:19]

dört passion bestelemiş olan johann sebastian bach'ın, günışığına çıkarılmış iki passionundan biri. [diğeri için: johannes passion] librettosu bach'ın leipzig'de bestelediği çoğu eserin libretto yazarı christian friedrich henrici tarafından yazılmıştır. ilk icrasının 11 nisan 1727 tarihinde olduğu, fakat 1736'da bach tarafından yeniden düzenlendiği öne sürülmektedir.

matthaeus passion'un leipzig dışındaki ilk icrası 1829'da ünlü besteci felix mendelssohn tarafından, heinrich heine, georg wilhelm friedrich hegel ve nicolo paganini'nin de aralarında bulunduğu bir seyirci kitlesi karşısında yapılmıştır. bu icra 50 yıldan fazla bir süre adeta uykuya dalmış olan bach müziğini insanlığa tekrar kazandırmış ve şu anda bach dinleyebiliyor oluşumuzu bir anlamda mümkün kılmıştır.

johann wolfgang von goethe'nin de "uzaktan denizin kükreyişini duyar gibi oldum" dediği bu büyük yorum öncesinde mendelssohn'un matthaeus passion'la nasıl tanıştığı tartışmalı olsa da, eserin bir kopyasını 14 yaşındayken büyükannesinden noel hediyesi olarak aldığı rivayet edilir. eserden çokça etkilenen mendelssohn, yakın arkadaşı ve ünlü 1829 icrasında isa'yı oynayacak olan eduard devrient'in de teşviğiyle eseri tekrar yorumlamaya karar verir. ve antisemitizmin zirvede olduğu dönemlerden birinde böyle bir işe kalkışan mendelssohn, daha sonra arkadaşı eduard'a bu yorumla ilgili şunu söyleyecektir: "sahiden de düşününce, hristiyan eserlerinin bu en büyüğünü dünyaya duyuran yine bir aktör ve bir yahudi olmalıydı."

bunun yanısıra eseri dinleyicinin kaldıramayacağı kadar uzun sürdüğünü düşündüğü için "kesip biçen", armonileri elindeki vokalistlere göre değiştiren mendelssohn'a karşılık, tarihsel enstrümanlarla yorum yanlısı ingiliz orkestra şefi roger norrington tarafından son dönemde yeniden yorumlanmıştır.

ayrıca ufak bir not olarak: bach ile bir türlü yıldızı barışmayan karajan'ın metafizik etkisini güçlü biçimde verebilmeyi başardığı tek bach eseri. 1972 kaydını tam uykuya dalarken kulaklıkla dinlemeyi öneriyorum. böylece müziği direkt altbeyine verioruz ve yapanları unutulmaz bir gece bekliyor.

Bu içerik de ilginizi çekebilir