yavaş yavaş 5. yılımızı doldurmaya yaklaştığımız, dünyaya uzak, vahşi doğayla ise iç içe olan bir ülke avustralya. bu aralar yeni evimizde bol miktarda huntsman adlı avuç içi büyüklüğündeki örümceklerle karşılaştık, sanırsam daha da yeşili bol bir yerde yaşamanın yan etkisi bu.

her neyse, bu yazıda avustralya'nın sosyal-ekonomik ve resmi sistemleri hakkında bilgi vermek istiyorum. bahsedeceklerim genelde bütün ülke için geçerli olsa da, yine de bazı detayların eyaletten eyalete değişebileceğini belirtmem gerekir. bir de bahsedeceğim dolar türü "avustralya doları" dır, amerikan doları değildir, bilginiz olsun şimdiden.

öncelikle koronavirüs durumundan bahsedelim kısaca

koronaya dair yasakların hemen hemen tamamen kalktığını söyleyebiliriz. maske zorunluluğu bile kalktı çoğu yerde. ülkeye gelmeden test olma zorunluluğu da kalkan yasaklar arasında, sadece geldikten sonra 24 saat içinde pcr testi yaptırmak gerekiyor bunun için. bu da birçok yerde bulunan "arabaya servis ücretsiz pcr testi" noktalarında oldukça kolay oluyor. tabi uzun sıralar olabiliyor kimi zaman. ek olarak, avustralya'ya gelmeden önce, direkt uçuş olmadığı için, arada duracağınız diğer ülkenin de kurallarını incelemeniz lazım covid açısından. onlar gelmeden test isteyebiliyorlar hala.

korona süresince işletmelere kira yardımı, hibe para gibi yardımlar yapılmıştı. çalışanların da maaşlarından alınan vergi oranı düşürülmüş ve finansal yıl sonu verilen vergi iadelerine, belli gelir düzeyin altında olanlara ekstra 1080 dolar eklenmişti. geçenlerde de insanların enflasyondan etkilenmemesi için bir kereye mahsus 1080 dolara ek olarak, 420 dolar daha verilmesi kararlaştırıldı. aynı zamanda benzinden litre başına alınan 44 cent olan vergi oranı da 22 cent'e indirildi 6 aylığına. muhalefet bunun mayıs ayında yapılacak seçimler için bir nevi rüşvet için yapıldığını söylüyorlar ve bence haksız da sayılmazlar. merak edenler için belirteyim, benzin (91 oktan) şu an için ortalama 1,5 dolar civarı yani yaklaşık 16.3 türk lirası burada.

ekonomi - enflasyon durumları

avustralya'da korona öncesi enflasyon oranı yaklaşık yüzde 1,5 - 2 arası gezmekte idi. şu anda çok aşırı arttı denilen resmi enflasyon oranı yüzde 3.5. biraz daha artması bekleniyor bu sene içerisinde. bu yılın ortasından itibaren artışın durması veya gerileyeceği tahmin ediliyor.

avustralya'nın dünyadan uzak konumu ve bol üretimi olan gıda ürünleri sayesinde dünyadaki enflasyondan pek fazla etkilenmediğini söylemek yanlış olmaz. avustralya'da üretilen her 3 birim gıdadan 2 birimi ihraç edilir. bir madencilik ülkesi olması sebebiyle de hammadde fiyatlarının artması ülke ekonomisine büyük katkıda bulundu. fiyatları artan şeyler direkt olarak ithal edilen ürünler genelde.

avustralya'da finansal yıl sonu haziran sonudur, yani yıl sonu değildir. bu yüzden özellikle her yıl haziran ayında "eofy" yani "end of financial year - finansal yıl sonu" indirimleri ve kampanyaları yapılır. şirketler belki de stoklarından kurtulmak için yılın en büyük indirimlerini bu dönemde yaparlar,her türlü büyük-küçük alışveriş için şüphesiz en iyi dönemdir.

vergiler

standart kdv oranı yüzde 10'dur ancak birçok gıda ürününden kdv alınmaz . bu oran en ufak üründen en büyük ürüne kadar (araba gibi) aynıdır. arabaların da standart vergisi sadece yüzde 10'dur. ancak aracın vergili fiyatı, araç türüne göre yaklaşık 70-80 bin doları geçerse o zaman yüzde 33 oranda lüks araba vergisi ödenir ek olarak. araba fiyatları ise türkiyeye oranla çok çok daha ucuzdur.

korona sebebiyle, ülkeden çıkamayan insanların elinde biriken paralar yüzünden olsa gerek, evlere karşı talep uçuşa geçti ve fiyatlar son 3 yılda yüzde 50'ye varan oranlarda (bazen daha da üstünde) arttı. özellikle yatırım için ev alanlarda bir patlama yaşandı.

ev alırken devlete, evin fiyatı üzerinden bütün işlemler dahil yüzde 5in üzerinde vergi+harç ödemeniz lazımdır. örnek olarak eve 600 bin dolar verdiyseniz, yaklaşık 35 bin dolar masraf/vergi çıkar. her eyalet bu sayede çok iyi paralar kazanır. bu arada, ev alırken tek yapmanız gereken bir "conveyancer" yani devir belgelerini hazırlayan bir firma ya da kişi ile anlaşmanızdır. başka hiçbir işlem yapmanıza gerek yok, bütün belge ve işlemler sizin adınıza yapılıyor ve sonunda anahtar teslimi size yapılıyor.

vergi işleri ile "ato" yani "australian taxation office" (avustralya vergi ofisi) ilgilenir. herkesin bir vergi numarası vardır ve de bütün maaş alınan yerlere ve bankalara bu numarayı bildirmeniz gereklidir. finansal yılın bitişi yaklaşık 4 ay içinde online olarak vergi iadesi formunu doldurmanız gereklidir her sene. maaşlı bir çalışansanız, zaten sisteme girdiğinizde bütün maaş bilgileriniz sistemde olacağından, formu 5 dakkada doldurmak mümkündür. işlem sonrası, vergi iadeniz de genelde birkaç hafta içinde hesabınıza yatar. serbest çalışanların ve kendi işini yapanların ise bir muhasebeciden yardım almasında yarar vardır. sırf vergi iadesi üzerine odaklanmış bir çok muhasebe kurumları da bulunur.

avustralya'da da türkiye'deki e-devlet gibi olan "mygov" devlet sitesi vardır. oradan vergi, sağlık gibi diğer devlet kurumlarına da erişebilir. ancak belirtmem gerekir ki sistemin kullanışlılığı ve özellikleri türkiye'deki e-devlet'e oranla çok geridedir. son 5 senede bu farklı siteleri ve sistemleri mygov üzerinde topladılar ancak hala birçok konuda çok eksik var ne yazık ki. 

avustralya'da standart maaşlı çalışma yıllık ücret üzerinden hesaplanır. yani maaşınız mesela yıllık "80 bin dolar + super" diye geçer. bu " 80 bin dolar" brüt ücrettir ve vergisi düşülerek net maaş olarak hesabınıza yatar. "super" denen şey ise "superannuation" un kısaltmasıdır, yani zorunlu bireysel emeklilik sistemidir. her işveren brüt maaşın yüzde 10u kadar parayı, sizin kendi seçtiğiniz/ayarladığınız bireysel emeklilik hesabına yatırırlar. bu örnekten gidersek, yıllık 8bin dolar sizin hesabınıza yatar. bu arada maaşlar da şirketten şirkete değişmekle beraber, haftalık, iki haftalık ya da aylık yatabilir. bizim şirket iki haftalık sistemini uyguluyor mesela.

avustralya'da da kademeli gelir vergisi sistemi vardır

- yıllık geliri 18200 dolar ve altı olanlar gelir vergisi vermezler.
- 18201-45000 dolar arası olanlar 18200 dolar üzeri her bir dolar için 19 cent vergi verir.
- 45001-120000 dolar arası olanlar düz 5092 dolar ve buna ek olarak 45000 dolar üzerindeki her 1 dolar için 32 cent vergi verirler.
- 120001-180000 dolar arası olanlar düz 29467 dolar ve buna ek olarak 120000 dolar üzeri her 1 dolar için 37 cent vergi verirler.
- 180001 dolar ve üzeri geliri olanlar ise düz 51667 dolar ve buna ek olarak 180000 dolar üzeri her 1 dolar için 45 cent öderler.

faturalar

ev faturaları genelde 3 aylık olarak gelir. isterseniz bu süre değiştirilebilir ama standart süre budur. elektrik ve gazı sağlayan birçok firma bulunur ve bunlar arasından istediğiniz dağıtıcı firmayı seçebilirsiniz. su ise bizde devlet kurumuna bağlı tamamen bizim eyalette. evlerin yıllık vergisi de (çöp, sokak bakımı vs. herşey dahil) bağlı bulunduğunuz ilçe belediyesine yani konsüle ödenir. yerden yere değişmekle beraber güney avustralyada bu ücret yıllık ortalama 1600-2000 dolar arası değişir. bu arada, ev kiraları da haftalık olarak fiyatlanır ülke genelinde. ister her hafta, ister 2-4 haftalık ödeyebilirsiniz ev sahibinle anlaşarak.

enerji

güneş enerjisi kullanımı ülke içerisinde çok yaygındır ve dünyanın en çok güneş olan birkaç ülkesinden biri olmasından dolayı, bu sistemlerin ekonomiye katkısı çok büyüktür. bir çok evin kendi güneş panelleri vardır ve gün içerisinde üretilip kullanılmayan fazla elektrik sisteme geri satılır ve bu satılan miktar elektrik faturanızdan düşer. şu an yeni evimizde sahip olduğumu 6.6 kw (20 panellik) güneş enerjisi sistemi sayesinde elektrik faturamız yüzde 80 oranında azaldı. ek olarak, her eyalet güneş paneli taktıracak kişilere büyük indirimler ya da direk hibe verir, bu sayede paneller için ödenecek ücret yarı yarıya belki daha da altına düşebilir.

asgari ücret

son olarak, avustralya'da asgari ücret şu an için aylık net olarak yaklaşık 2900 dolardır. kontrol ettiğim kadarıyla bu sayı, dünyadaki en yüksek asgari ücretidir. bu, maaşlı çalışan içindir. casual olarak, yani düzensiz çalışanların asgari saatlik ücreti ortalama yüzde 25 daha yüksektir. bu arada, asgari ücretle çalışma oranı (bulabildiğim kadarıyla) yüzde 5 civarıdır, yani kalifiyelik istemeyen işlere yeni başlayanlar bu ücreti alırlar sadece.

Avustralya Hakkındaki Genel Kültürünüzü Yukarılara Taşıyacak Hap Gibi Bilgiler