Asbest Trajedisi Yüzünden Yalnızca 2 Kişinin Kaldığı Avustralya Kasabası: Wittenoom
bir zamanlar 20 bin nüfusa ulaşmış, şimdiyse sadece 2 kişinin son günlerini yaşadığı batı avustralya kasabası wittenoom'un trajik bir hikayesi var: asbest*.
(*) asbest: ısıya, aşınmaya ve kimyasal maddelere çok dayanıklı lifli yapıda kanserojen bir mineral.
dağların yanında, bir vadinin girişinde bir yerdir burası. çok geniş, büyükbaş üreticiliğinin yapıldığı bir outstation (uzak çiftlik). çöl ikliminin içindedir, deniz 300 km uzakta. derken, 1939'da vadide mavi asbest bulundu ve işçi akını başladı. bölgeyi satın alan madencilik şirketi buraya bir kasaba inşa etti. 1950'lerde wittenoom, avustralya'nın tek mavi asbest üreticisiydi.
avustralya'da wittenoom'un bulunduğu pilbara bölgesinin çok sıcak ve kuru bir havası vardır. oradaki insanların da bunun için çeşitli çözümleri vardır. buradaki insanlar da her tarafa mavi asbest sermişlerdi. çocuklar asbest yığınlarında oynarlardı. işçiler havasız ve sıcak koşullarda çalışırdı, hatta aralarında asbest çıkarma yarışmaları düzenlerdi. (o dönemde asbestin zararları bilinmemekteydi. 1946'da ilk asbestoz vakası görülmüştü aslında ama işin ne olduğu çok sonraları anlaşıldı.) 1948'de bir doktor, şirketi ve devleti "hava asbest tozuyla karışık, insanın ciğerleri 6 ayda hastalanır" diye uyardı ama şirket dinlemedi. devlet de bir şey yapmadı.
1966'ya gelindiğinde asbest madeni, zarar ettiği için ve asbest konusunda artan endişe dolayısıyla kapatıldı. ancak wittenoom'un her tarafı asbest fiberleriyle kaplanmış durumdaydı. büyük bir temizlik projesi önerilse de uygulanmadı.
1990'larda ise wittenoom'un nüfus 100 kişinin altına düşmüştü. havaalanı, ilkokul, itfaiye, polis merkezi kapatıldı. boşalan evler yıkılmaya başlandı. en son olarak 2006'da wittenoom'un kasaba hüviyeti kaldırıldı ve ismi tabelalardan-haritalardan silindi, enerjisi kesildi. bugün sadece bir kafeyle beraber birkaç bina ayakta. 2 kişi hala buradan ayrılmak istemiyor. devlet burayı kamulaştıracak, yolları değiştirecek ve bölgeyi erişime kapatacak.
burası bugünlerde bütün uyarılara rağmen turist akınına uğruyor. günümüze kadar, burada çalışmış veya yaşamış yaklaşık 2 bin insan çeşitli hastalıklardan hayatını kaybetmiştir. bölgenin çok uzaklarında dahi asbest kontaminasyonu vardır. 1966'da maden kapandığında 3 milyon ton asbest yerlere serilmişti.