5 Yıldır Orada Yaşayan Birinden: İsrail Gündelik Hayatına Dair İçeriden Gözlemler
açılın, 5 yıldır bu ülkede yaşamını sürdüren yazar geldi. doğrular, yanlışlar, yanlış bilinen doğrular ve doğru bilinen yanlışları anlatasım var ey cemaat:
- israil ufacık bir ülke. eeen kuzeydeki, lübnan sınırındaki yerleşim birimi metula'dan en güneydeki turistik şehir eilat'a arabayla 5 saatte varmak mümkün.
- nüfus 9 milyon. nüfusun yüzde yetmiş kadarı yahudi, yüzde yirmisi arap (müslüman ve hıristiyan arapların toplamı), yüzde beş kadar dürzi var, geri kalanı da diğer azınlıklar işte.
- sosyal medyadaki yazılardan ülkede domuz yok denmiş. var arkadaşım. her yerde domuz eti bulabilmek mümkün. domuz çiftliği ve şarküteri ürünleri üretimiyle ünlü bir kibutz bile var ülkede.
- yahudi nüfus arasında çok keskin bir ayrım var. aşırı laikler ve hepimizin malumu dinciler birbirlerinden hiiiç hazzetmiyorlar. laikler "lan bu montofonlar yüzünden cumartesi günü otobüse bile binemiyoruz, adam gibi alışveriş yapamıyoruz, çalışmıyorlar, askere gitmiyorlar, vergi vermiyorlar kodumun parazitleri" kafasında iken, dinciler "lan burası yahudilerin tek devleti, dinimizi yaşıyamıyoruz bu sokuklar yüzünden, alayımız cehennemlik olucaz" kafasındalar.
- ırkçılık var, doğru. etiyopyalılar pek adamdan sayılmıyorlar, yahudilikleri şaibeli görülüyor. pek sesleri solukları çıkmayan bir güruhlar aslında, ama geçtiğimiz yıl bir polisin etiyopyalı bir vatandaşı vurup öldürmesinin ardından sokaklara döküldüler, şiddetin dozu ve ipin ucu kaçınca topladıkları azıcık sempati de çöpe gitti.
- ülkenin gelir düzeyi yüksek, aylık ortalama maaş brüt 11 bin şekel (17 bin tl) seviyesinde. ama şunu belirtmekte fayda var, hi-tech sektörü sağladığı ebesinin nikahı gibi maaşlarla bu ortalamayı tek başına sırtlıyor.
- genç nüfusun bu sektöre hurra hücum etmesinin en önemli sebebi de bu. abi yazılım işinde para bok diyip eğitimdi kurstu seminerdi ne varsa atlıyorlar üstüne. yani elini sallasan yazılımcıya çarpıyorsun, ama diğer mesleklere ne rağbet, ne de fazla bir talep var. ülkede işsizlik oranının %3.5 olduğunu belirtmek isterim.
- çok pahalı bir ülke. iş imkanlarının en fazla olduğu, tel aviv'in de içinde bulunduğu merkez bölgesinde doğru düzgün bir yerde oturmak için ayda en az 6-7 bin şekeli (10-11 bin lira) gözden çıkarmak gerekiyor. evlerde ısıtma sistemi falan yok, kışları genellikle evin içi dışardan daha soğuk oluyor. kazak üstüne battaniye üstüne palto falan gül böreği gibi sarınarak korunuyorsunuz, yerler çoğunlukla taş çünkü.
- aynı türkiye gibi, neredeyse bütün yatırımlar tel aviv bölgesinde odaklanmış durumda. ülkenin kuzeyiyle güneyini pek sallayan yok.
- erkekler 3 yıl, kadınlar 20 ay askerlik yapıyor, doğru. ama herkesin silahlı eğitim aldığını düşünmemek gerek, işe gider gibi sabah 8-akşam 5 çalışan ve evine dönen asker sayısı epey fazla.
- araplara karşı, türklerin kürtlere duyduğuna epey benzer bir önyargı var, birine "arap" dendi mi aklına gelen ilk kelime "terörist" oluyor genelde.
- ülkenin meclisi knesset'te 120 milletvekili var. ve meclis tam komedi, yaklaşık 15 sandalye ultra dinciler, 10 sandalye araplar (kafa yapıları bizim hdp'nin aynısı neredeyse) tarafından işgal ediliyor, bi yasa çıkarmak falan sürekli boğuntuya geldiği için aşırı zor, her gün kavga gürültü, adamlar birbirlerini yolsuzlukla itham ediyor, tanıdık geliyordur herhalde.
- türkiye'ye ve türklere eskiden beri sempatiyle yaklaşılıyor, marmaris'te tatil yapmak eilat'ta tatil yapmaktan daha ucuza geldiği için eskiden beri bir israilli turist akımı var...dı. erdoğan gelince değişti tabii her şey. israil'in şu anda türklere antipati duymasının tek sebebi başımızdaki hükümet diyebilirim.
- yaz aylarında felaket bir sıcak oluyor. gölgede 40 dereceyi rahatlıkla aşan sıcak, yüzde ellinin üstünde nemle birleşince nefes almak bile zorlaşıyor bazen.
- ülkenin genelinde bir hijyen problemi var. sokaklar genellikle çöpten veya köpek bokundan geçilmiyor. bu nedenle son zamanlarda köpeğinin ardından temizlik yapmayanlara para cezaları kesilmeye başlansa da bu bilinç henüz oturtulabilmiş değil.
- esrar kullanımına karşı oldukça liberal bir bakış açısı var ülkede. belli bir miktarın altında esrarla yakalanırsanız epey cüzi bir para cezasıyla yırtmanız mümkün.
- etrafta trafik polisi dışında polis görmeniz pek mümkün değil. herhangi bir sıkıntıda rüşvete başvurmak gibi bir salaklık yaparsanız hayatınız kayabiliyor.
- son derece arkadaş canlısı, hatta laubaliliğe varabilen karakterde insanlarla dolu bir ülke. ilk konuşmada bile ayıp karşılanabilecek bir konu yok gibi bir şey, karşındakinin maaşını, evli ve/veya çocuklu olup olmadığını, çocuğu yoksa neden olmadığını falan sorabilirsiniz, bunu kimse garipsemez. hatta abartılı kibarlık burada sinsilik olarak algılanıyor, aklınızdakini küt diye söylemeniz bekleniyor.
- iş ortamında herkes birbirine ismiyle seslenir. patrona x bey diye değil, ismiyle hitap edersiniz. kılık kıyafet teamülleri de pek yoktur, özellikle hi-tech firmalarında şort ve sandaletle veya şıpıdık terlikle etrafta dolaşan sürüyle insan görebilirsiniz. milletvekilleri ve avukatlar vs. dışında kimse takım elbise giymez.
- araba kullanmayı bilmeyen insanların ülkesi. kimsenin geçiş önceliği, hatalı sollama gibi kuralları bildiği veya taktığı yok. bununla birlikte yaya geçitlerine karşı ilginç bir saygı söz konusu. arkada uzun kuyruk oluşsa bile herkesin karşıya geçmesini beklemeden yola devam etmiyorlar.
- ülkenin çayla pek arası yok, daha çok kahve tercih ediliyor. buradakilerin kafe turki (türk kahvesi) veya botz (ibranice: çamur) tabir ettiği koyu, acı kahve çok seviliyor. öyle ki yakında mars'a bile şube açacak starbucks, kahvesinin tadı yüzünden burada tutunamadı.
- olur da bir devlet dairesine işiniz düşerse hala faks göndermeniz falan bekleniyor, bürokraside seksenli yılları atlatabilmiş değiller.
- herkes krav maga bilmiyor, ama çoğunluğun dövüş sanatlarına ilgisi var.
- kadın erkek eşitliği algısı bir orta doğu ülkesine göre oldukça ilerde. kadınları toplumun her yerinde, herhangi bir meslekte görmek mümkün.
- ülkenin belirli sektörlerinde (gıda, ulaşım, inşaat gibi) korkunç bir tekelleşme var, bu tür sektörlere girip markalaşma ihtimaliniz yok gibi.
İsrail'in Gayriresmi Başkenti Tel Aviv'e Gidecekler İçin Kullanışlı Bir Şehir Rehberi
