Uçak Motorlarının Arka Tarafı Neden Tırtıklıdır?

bazı yolcu uçaklarının motorlarının arka kenarı (thrust reverse kaportalarının firar kenarları) tırtıklıdır. bu yapı köpek balığı dişi veya testere dişine benzetilir. bu dizayna engine chevrons denir.

bu dizayna sahip motor türlerine; boeing 737 max uçaklarının cfm leap-1b veya boeing 787 uçaklarının genx motorları örnek olarak verilebilir.

peki bu tırtıklı yapı ne işe yarar?

uçak motorunun arka tarafından iki tane hava dışarı atılır. bunlardan biri bypass havası, diğeri ise egzoz havasıdır. egzoz havası uçağın core dediğimiz iç kısmından çıkan ve yanmış gazları içeren sıcak havadır.

bypass havası ise, uçağın core kısmına girmeden dışarı atılan havadır (ama essas thrust gücünü oluşturan da bu havadır) bu ise soğuk olan havadır.

normalde chevrons tipi dizayn olmayan motorlarda bu iki hava akımının motorun arka kısmında karışımı daha sert geçişli olduğu için, bu iki hava akımının oluşturduğu türbülansta daha yüksek bi gürültüye sebebiyet verir. chevrons'lar ise; keskin ve enerjik bir kesme katmanı yerine kontrollü türbülans oluşturacak şekilde, jet egzozu ile ortam havası arasında oluşacak karışımı yumuşatır.

uçak motoru çalışıyorken oluşan bu geniş bandlı ve çığlık tonlarını andıran gürültü, chevrons'ların oluşturduğu hava akımları sayesinde daha düşük seviyede oluşur. böylelikle bu gürültü, apronda çalışan personeli ve uçağın içindeki yolcuları daha az rahatsız eder.

chevrons'ların sesten sonra sağladığı ikinci fayda ise; egzoz ve bypass havasının karıştığı bölgede normalde türbülanstan dolayı oluşacak büyük girdapların azaltılması ile oluşacak düzensiz basınç dalgalanmalarının ve sürükleme kaynaklarının önüne geçmektir. bu durum uçuş rejiminde motorun itme (thrust) verimliliğinde bir miktar iyileştirme sağlayabilir.

peki motordaki bu tırtıklı dizaynın herhangi bir dezavantajı bulunuyor mu?

chevrons dizayna sahip motorlarda, çok küçük bir itki kaybı ve buna bağlı olarak yakıt tasarrufunda küçük bir kayıp meydana gelebilir. ama bu itki kaybı yüzde 1'in altındadır.

normalde chevrons dizayna sahip olmayan motorlarda ortaya çıkan sesi absorbe edebilmek için motora konacak olan ses izalatörlerinin ve yolcuları rahatsız etmemesi için yine gövdeye ilave olarak konacak izalatörlerin de birer ağırlığı olduğu düşünüldüğünde, chevrons'un sağladığı net fayda, thrust'ta oluşacak kaybı telafi edebilir.