Türkiye Şehirlerinin İsimlerinin Kökenleri

bu "orası roboski değil uludere, pardon tam orası ortasu" muhabbeti üzerine oturdum türkiye'deki şehir isimlerinin nereden geldiğini derleyeyim dedim. ilerde biri "orasının adı türkçe değil yeea" diye ağlarsa gösterirsiniz (edit önerileri kabul edilir, bazı etimolojik mesele tartışmalı olduğundan yanlış bilgiler olabilir, ana fikir türkçe olmayan nice şehrin adını aynen benimsemiş olmamız, sona bir de notlar ekledim):

adana <- uru adaniyya ("ada'nın bölgesi", hitit)

adıyaman (türkçe)

afyonkarahisar <- afyon <- opium (yunan) <- hapanuwa (hitit) 

ağrı <- ararat ("kral ara'nın dağı", urartu)

aksaray (türkçe)

amasya <- amaseia (yunan)

ankara <- ankyra ("çapa", hitit) (hitit döneminde belediye başkanlığına çapa atan bir figüre istinaden)

antalya <- attaleia ("kral attalos'un beldesi", yunan)

ardahan <- arta-han ("han ülkesi", ermeni) (huseyin sevki topuz)

artvin <- arta-vani ("verimli ülke", ermeni) (huseyin sevki topuz)

aydın (türkçe)

balıkesir <- palaeokastron ("eski kale", yunan) (prodromal)

bartın <- parthenia (yunan)

batman: batman nehrinden gelen bu ismin kökeni kesin bilinmiyor (bruce wayne)

bayburt <- baydbert (ermeni)

bilecik <- belekoma (hitit) (arjantin ovalarini sulayan nehir)

bingöl (türkçe)

bitlis <- bedlis (büyük iskender'in makedon komutanı)

bolu <- muhtemelen "şehir" anlamına gelen polis, istanbul ve safranbolu gibi

burdur <- polydoro/polydorion ("taşlık yer", bizans) (@onurder)

bursa <- prusia ("kral prus'un beldesi", yunan)

çanakkale türkçe (çanak kalesi)

çankırı <- gankira ("tiftik keçisi", hitit) (arjantin ovalarini sulayan nehir)

çorum <- çoğurum (türkçe) (arjantin ovalarini sulayan nehir)

denizli <- donguzlu ("çok domuzlu" manasında, türkçe) (guru)

diyarbakır <- diyar-ı bekir ("arap ailesi bekir'lerin diyarı", arap) şehrin arap işgalinden önceki ismi amid+amed (asur)

düzce (türkçe)

edirne <- hadrianapolis ("kral hadrian'ın şehri", yunan)

elazığ <- mamüretülaziz ("aziz inşaası", bu arapça isim osmanlı tarafından konmuş)

erzincan <- yerznka (ermeni)

erzurum <- arzan ar-rum ("rumların arzan'ı", türkçe) <- arzan/artsan (ermeni)

eskişehir <- "eski" (türkçe), "şehir" (farsça)

gaziantep <- aintap ("kral yolu", hitit)

giresun <- kerasus ("kiraz", yunan) <- keras ("boynuz / yarımada", yunan) (millikan)

gümüşhane <- gümüş (türkçe) hane (farsça) (ilginç bir şekilde bu şehrin adını yunanlar da "kioumioushane" olarak türkçesini kullanmışlar)

hakkari <- ("hakkar aşiretine ait", farsça) (huseyin sevki topuz)

hatay (türkçe)

antakya <- antiochia ("antioch beldesi", yunan) <- attic ionia ("attis'e tapan ionyalılar", hitit/yunan)

ığdır (türkçe)

ısparta <- yunan

istanbul <- konstantinopolis ("imparator konstantin'in şehri", yunan) <- eis stinpoli ("iç şehire", yunan)

izmir <- smyrna (yunan)

kahramanmaraş <- "kahraman" (farsça) "maraş" (hitit kumandanı 'maraj' 

maraj>markasi>germenik>mer'aş>maraş) (onemliuyarilar)

karabük (türkçe)

karaman (türkçe)

kars <- kari (gürcü)

kastamonu <- kastra komnenon ("komnenos'un şatosu", yunan)

kayseri <- caesareae ("sezar'ın (kayzer'in) yeri", roma) (arjantin ovalarini sulayan nehir)

kilis <- kilseh ("kireç", arapça)

kocaeli (türkçe)

izmit <- eis medeia ("nikomedeia'ya", yunan)

konya <- iconium / iconia ("resim", yunan) 

kütahya <- kotyaion ("yunan tanrıçası kotys'in şehri", yunan)

kırklareli <- kırk kilise (türkçe) <- saranta ekklisses ("kırk kilise", yunan)

kırıkkale (türkçe)

kırşehir <- kır şehri (kır türkçe, şehir farsça)

malatya <- malidiya (hitit) melid (asur)

manisa <- magnesia ("yunan kabilesi magnetlerin beldesi", yunan) 

mardin <- marde (süryani) (huseyin sevki topuz)

mersin <- mersin kelimesinin kendisi yunan kökenli ama bu ismin kökeni o kelime mi bulamadım

muğla <- mobolla (hitit/karya)

muş <- muşa ("suyu bol", süryani) (arjantin ovalarini sulayan nehir)

nevşehir ("yeni şehir", farsça)

niğde <- magida (hitit?)

ordu (türkçe)

osmaniye <- osmanlıca

rize <- riza/rizaeus ("dağ yamacı", yunan)

sakarya <- zakharion ("saldırgan", yunan) <- sangarios (yunan) <- sangari (hitit)

samsun <- "eis amisos" ("amisos'a", yunan)

siirt <- sirte (yunan) / saird (ermeni) 

sinop <- sinope (yunan) <- sinowa (hitit)

sivas <- sebaste/sebastia ("fem. agustus", latin)

şanlıurfa <- urfa (hitit)

şırnak <- "şehr-i nuh" gibi bir isim uydurulmuş ama ikna olmadım. 

tekirdağ (türkçe) 

tokat <- dokeia (bizans) (orjinnal)

trabzon <- trebizond <- trapezous ("masa", miletli yunan tacirlerin koyduğu isim) 

tunceli (türkçe)

uşak <- uşşak ("aşık", arapça)

van <- biaina (urartu)

yalova (türkçe)

yozgat (türkçe) ("yoz-kat", "koyunların otlamasının bereketli olduğu ova" anlamında) orhan sakin

zonguldak <- zone geul-dagh ("göldağı bölgesi", fransız)

notlar: bilgileri ağırlıklı olarak sırasıyla wikipedia, vikipedi ve nişanyan sözlük'ten derledim. bu esnada vikipedi'deki çoğu girişte ermeni isim kökenlerinin atlanıp doğrudan hitit ya da yunan kaynakla bağlandığını gördüm. arada bir yığın şey öğrenmiş oldum. mesela iller dışında ilçelerin isimleri de çokça yunan, hitit, asur, ermeni kökenlerden geliyor.