Tim Burton'ın Belki de En İyi Filmi, Big Fish Hakkında Doyurucu Yapım Notları
Nedir?
big fish, tim burton'ın yönettiği john august'un yazdığı 2003, abd yapımı fantastik drama filmidir. daniel wallace'ın büyük balık: efsanevi ölçülerde bir roman (big fish: a novel of mythic proportions) adlı romanından uyarlanan filmin başrollerinde ewan mcgregor, albert finney, billy crudup, jessica lange, alison lohman, steve buscemi, helena bonham carter ve danny devito yer alır.
Filmin post-prodüksiyon aşaması
filmin, babasının ölümüyle birlikte projeyi alan, tim burton'dan önce, ilk olarak steven spielberg tarafından yönetilmesi planlanmıştı. büyük oranda alabama'da çekilen film burton'ın makas eller / edward scissorhands ve hayalet süvari/sleepy hollow gibi filmleri kadar gotik tonlar içermez. eleştirmenler filmi burton'ın başyapıtı olarak göstermişlerdir. ayrıca film dört dalda altın küre'ye ve danny elfman'ın özgün bestesiyle de bir dalda oscar'a aday oldu.
1999'da senarist john august babasının ölümünün ardından big fish romanına ait bir müsvedde okudu ve bir uyarlama için columbia pictures'ın desteğini elde etti. steven spielberg ağustos 2000'de yönetmenlik için imzayı attı ve yaşlı edward bloom karakteri için jack nicholson'ı düşünürek august'a iki tane taslak yazdırdı. august bölümlerden oluşmuş bir kitaptan kaynaşmış bir hikâye çıkarabilmek için çok çalıştı, birçok anlatıcıda karar kıldı ve sonrasında spielberg'in diğer projelerle uğraşmaya başlaması üzerine üçüncü bir taslak hazırladı. yapımcılar dan jinks ve bruce cohen üçüncü taslağı burton'a göndermeden önce ilk olarak stephen daldry ile görüştüler. tim burton, nisan 2002'de imzayı attı. 2 mayıs 2002'de filmi burton'ın yöneteceği duyuruldu.
burton hiçbir zaman ebeveynlerine yakın olmamıştı. ancak ekim 2000'de babasının ve mart 2002'de annesinin ölümü onu derinden etkiledi. maymunlar gezegeni'nin yapımının ardından burton yeniden daha küçük bir film yapmayı istiyordu. büyük balık'ın senaryosunu beğenen burton, bunun beter böcek'ten sonra kendisine teklif edilen ilk eşsiz hikâye olduğunu düşünüyordu. burton ayrıca farklı türlerden çeşitli hikâyeleri anlatmasına izin veren abartılı masallarla duygusal bir dramanın birleşimindeki çekiciliğe kapıldığını belirtti. burton, jack nicholson ile bilgisayar efekti kullanarak genç karakteri oynamasının mümkün olup olmaması konusunda kısa bir görüşme yaptı. sonrasında yönetmen, aynı karakter için farklı aktörler kullanmak gibi zor bir sürece girdi, bunun sonucu olarak filmin çekimleri ekim 2002 yerine ocak 2003'te başladı.
1 ağustos 2002'de ewan mcgregor ve albert finney genç ve yaşlı edward bloom rolleri için belirlendi. bu oyuncu kombinasyonu daha önce aşka veda (down with love) filminde mcgregor ile birlikte çalışan yapımcılar jinks ve cohen tarafından önerildi. burton, mcgregor'ı düzenli olarak çalıştığı oyuncu johnny depp ile benzer bulmuştu. finney'in tom jones filmindeki performansını seyreden burton onun mcgregor'a benzediğini gördü ve tesadüf eseri people magazinede iki oyuncuyu kıyaslayan bir makale buldu. kasım ayı itibarıyla oyuncu kadrosunun büyük bir bölümü belirlendi.
filmin çekimleri 13 ocak 2003'te başladı ve mayıs'ın başlarında bitti. çekimler montgomery, alabama'da başladı. sahnelerinin duygusal zorluğu nedeniyle albert finney'nin yaşlı edward'ı oynadığı sahneler ilk olarak çekildi. mcgregor başlangıçtan beri setteydi ve finney'nin çalışmasını gözlemliyordu. bundan sonra, burton ve mcgregor çekimlere başladığında filmin atmosferi yeni bir ruh kazanarak daha eğlenceli bir hâle geldi. filmin büyük bir kısmı doğaçlamalardan oluşuyordu özellikle edward'ın doğum sahnesi ve kore'deki sahneler. sirk sahnelerinin çekimi esnasında sert rüzgârlar seti vurdu ve setin büyük bölümü sular altında kaldı, ancak bunlar çekimleri program dışına çıkarmadı. alabama'daki çekimler nisan'da bitti ve filmin tamamlanmasından önce çekimler bir hafta için paris'e taşındı. burton bilgisayar animasyonunun yanı sıra pratik özel efektler kullanmayı da tercih etti. karl'ın, jenny'nin evini yeniden düzenlediği sahnede ve will ve edward'ın trafikte yollarını açmak için bir arabayı kaldırdığı sahnede forced perspective yöntemi kullanıldı. burton ayrıca filmin fantastik sahelerine ayrı bir hava katan color grading yöntemini de ilk kez bu filminde kullandı.
filmin müzikleri burton'ın sıklıkla birlikte çalıştığı danny elfman tarafından bestelendi. ayrıca pearl jam'den eddie vedder filmi seyrettikten sonra "man of the hour" adlı şarkısıyla katkıda bulundu.
Gösterim zamanı
big fish "hayatın kendisi kadar büyük bir macera (an adventure as big as life itself)" sloganıyla, 10 aralık 2003'te sınırlı olarak ve 9 ocak 2004'te ülke çapında gösterime girdi. filmin 1. bölge (amerika kıtası) dvd'si 27 nisan 2004'te, 2. bölge (avrup) kıtası ve orta doğu/arap yarım adası dvd'si 7 haziran'da, kaynak fotoda olan blu-ray versiyonu da 9 nisan 2007'de piyasaya çıktı. 1 kasım 2005'te film fairy tale for a grown up ... isimli 24 sayfalık ciltli kitap ekiyle yeniden piyasaya sürüldü. blu-ray versiyonu burton'ın yorumu, burton üzerine bir kuiz ve çeşitli eklentiler içeriyor.
filmin, başlangıçta hafta sonu hasılatlarında 14,5 milyon dolar ile ilk sırada olduğuna inanılmasına rağmen, yüzüklerin efendisi: kralın dönüşü (the lord of the rings the return of the king) filminin hâlâ bir numarada olduğu listede big fish 13 milyon dolar hasılatla ikinci sırada yer alabilmişti. filmin nihai hasılatı birleşik devletler'de 66 milyon dolar ve dünyanın geri kalanında 56 milyon dolar olmak üzere toplam 122 milyon dolar oldu. film 2004'te müzikal veya komedi dalında en iyi sinema filmi ödülü'ne ek olarak albert finney, danny elfman ve eddie vedder ile 4 dalda altın küre'ye aday oldu. akademi ödülleri'nde elfman özgün bestesi ile adaylık kazandı.
Eleştiriler
büyük balık birçok eleştirmenden övgüler aldı, aralarında jeff vice'ın da bulunduğu bazıları filmi tim burton'ın en iyi filmi olarak nitelendirdi. jeffrey westhoff, filmin burton'a "ihtiyaç duyulan dozda olgunluk" verdiğini ve onun ed wood'tan bu yana çektiği en iyi filmi olduğunu söyler. peter travers filme 4 üzerinden 4 verdi ve "burton'ın yeteneğini derinleştiren ve cesaretlendiren bir senaryo" yorumunu yaptı, travers ayrıca ewan mcgregor'ın performansını da övdü. bbc'den adrian hennigan, burton ve senarist august'u kutlayarak onların yaptıkları ve başarısız olan sırasıyla maymunlar gezegeni (planet of the apes) ve charlie'nin melekleri:tam gaz (charlie's angels full throttle) adlı filmlerden sonra gelen bşg fish'ın hikâye anlatım sanatı ve dokunaklı baba-oğul dramasının bir şöleni olduğunu söyledi ve film hakkında "fazla duygusal olmadan iyimser; bıkkınlık vermeden romantik; tatsızlaşmadan heyecanlandırıcı" yorumlarını yaptı. betty jo tucker "big fish insancıllığı ve mizahı ile beni etkilemekle kalmadı bilgeliği ile de beni şaşırttı" yorumunu yaparak big fish'ın o yılki favori filmi olduğunu belirtti. los angeles daily news'tan glenn whipp, filmin tim burton'ın en büyük eseri olduğunu belirtti. john venable, [supercala.com supercala.com] sitesinde "burton, başkası tarafından yazılan ve en az kendi yazdıklarındaki yaratıcılık kadar yaratıcılığa sahip bir hikâye bulmuş" diye yazdı.
daha olumsuz eleştiriler, anaakım eleştirmenlerden geldi. roger ebert'tan "will'in haklı olduğu inkâr edilemez: yaşlı adam kendini beğenmişin tekidir. anlattığı hikâyeler eğlendirmeyi bırakıp sadizme atlıyor" yorumu geldi. kirk honeycutt film hakkında "abartılı, yapay setler ve yapmacık oyunculukla görselleştirilmiş, gereksiz derecede uzun bir hikâye... bu hikâyeler asla gerçeküstü betimlemelerin ötesine geçemez" yorumunu yaptı. big fish, 199'da 154 olumlu görüşle rotten tomatoes'ta %77 "fresh" reyting aldı. ayrıca imdb sitesinde yapılan oylamada 8.0 puan alarak "en iyi 250 film" listesinde 201. sıraya yerleşti.
Teknik detaylara dönecek olursak
filmin görüntü yönetmeni aynı zamanda yönetmen ve fotoğraf sanatçısı olan philippe rousselot. film için panavision kameralar ve lensler kullanılmış. tamamı 35mm kodak film kullanılarak çekilen film digital işlemlerini için 4k digital master çıkartılıp kodak vision 2383 yöntemi ile tekrar 35mm filme basılmış. film sdds (8 kanal) olarak kaydedilmiş. (sdds: sony dynamic digital sound, bu ses direkt olarak digitale değil 35mm film üzerine kaydedilir)
görüntüler eskitme olarak deluxe colour tekniği ile kaydedilmiş.
bu fransız aktris marion cotillard'ın ilk amerikan uzun metrajlı filmi.
norther winslow, yarı bitmiş şiirini edward'a gösterdiğindeki el yazısı yönetmen tim burton'ın.
(çimen çok yeşil / gökyüzü çok mavi / hayalet gerçekten harika!)
(grass so green/skies so blue/spectre is really great!)
tim burton'ın büyük bir hayranı olan marion cotillard, filmin onayını alana kadar bir ay boyunca filmin senaryosuyla yastığının altında yatmış ve hala saklıyormuş.
helena bonham carter çekimler sırasında hamileymiş.
cameo (daniel wallace): orijinal kitabın yazarı sandra'nın auburn'da ekonomi profesörü olarak görünüyor.
cameo (tim burton): kurt atladığında kaçan bay calloway'in karavanının yakınında oturan palyaçolardan biri.
steven spielberg bu projeye yönetseydi jack nicholson'u başrol olarak görecektik.
miley cyrus, edward'ın çocukluk arkadaşlık gruplarından biri olarak küçük bir rolde oynuyor.
üç yıl, filmde birden çok kez görülen önemli bir süredir. örnekler arasında will ve babası edward, üç yıldır birbirleriyle konuşmuyor, edward üç yıl yatağında, calloway'in sirki için üç yıl çalıştığını ve orduda kalması gerektiğini söylüyor.
spectre kurgusal bir kasaba olsa da, jenny'nin evinin tapusunda gösterilen zip code gerçektir. 36104, alabama, montgomery'nin posta kodlarından biridir. bununla birlikte, google "the town of spectre" i görebilir ve setin artık terk edilmiş olduğu özel adayı görebilirsiniz.
google maps
norther winslow'un çaldığı bankadaki harfli tahtanın ortasında "romalılar 12: 1-2" yazıyor. bu, incil'deki şu pasajlara atıfta bulunur: "öyleyse kardeşlerim, tanrı'nın merhameti adına size yalvarırım: bedenlerinizi diri, kutsal, tanrı'yı hoşnut eden birer kurban olarak sunun. ruhsal tapınmanız budur. bu çağın gidişine uymayın; bunun yerine, tanrı'nın iyi, beğenilir ve yetkin isteğinin ne olduğunu ayırt edebilmek için düşüncenizin yenilenmesiyle değişin."
helena bonham carter, ewan mcgregor'dan on yaş küçük bir karakteri oynamasına rağmen, gerçek hayatta ondan beş yaş büyük.
ed, nergis tarlasında dayak yedikten sonra kravatının tasarımı görülür. the nightmare before christmas (1993) filminin afişinin oldukça benzer bir ayna görüntüsü.
edward bloom, elbise üniformasıyla savaştan eve döndüğünde, omzundaki yama, rakkasanlar olarak bilinen 187. hava indirme alay muharebe takımına atandığını gösteriyor. adresi: campbell, kentucky / tennessee. 101. hava indirme'nin evi.
joseph campbell'ın "bin yüzlü kahraman" / "the hero with a thousand faces" adlı kitabı bu filmde yer alıyor. ilk olarak uyuyan bir edward bloom'da (josephine tarafından alınıp komodinin üzerine yerleştirilmeden önce) ve daha sonra ed ve will arasındaki bir sahnede komodinin üzerinde gösterilir. daniel wallace, campbell'in çok sıkı bir hayranıymış.
cameo: steve buscemi'nin karakteri bir noktada çok gelişigüzel ve başarılı bir şekilde bir banka soyar, ancak çok az karla. reservoir dogs' filminde (1992) buscemi de bir mağazayı soyar, ancak paniklemiştir ve kanlı bir karmaşaya dönüşür ve çok büyük bir kâr elde eder.
amerikalı yazar spalding gray bu filmi çok sevdiğine dair bir not yazdıktan sonra intihar etmiş.
ada tai ve arlene tai (ping ve jing) yapışık olmasalar da ikizlerdir. sahne performansları için özel elbiseye uyması için kalçalarına ve beline metal korse benzeri bir mekanizma ile tutturulmuşlardı.
baba ve oğlun hastaneden kaçtığı son araba sahnesinde, sinemada identity'yi (2003) gösteriliyor. hem big fish hem de identity, 2003 yılında columbia pictures tarafından piyasaya sürüldü.
Whiplash ve La La Land Filmlerinin Yönetmeni Damien Chazelle'in Kariyer Özeti
