Tarihte Bilinen İlk Türklerden Beri Her Zaman Kutsal Kabul Edilen Sayı: Kırk
"ansızın dile geldi, söyler, konuşur oldu!
kırk gün geçtikten sonra, yürür oynaşur oldu"
tarihte bilinen ilk türklerden beri kırk (40) sayısı her zaman kutsal kabul edilmiş, daha sonraları ise islami bir form kazanmış. kırk gün yas tutmak, kırk yiğit, kırk güzel, kırkı çıkmak, kırklamak, kırk kulaç, kırk gün kırk gece, kırk at, kırk ordu; sonraki dönemlerde alevilik ve bektaşilikteki kırklar meclisi ilk aklımıza gelenler... şimdi bile 'kırk defa söyledim' demiyor muyuz ya da bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı yok mu?
kırk erenler/kırklar, türk halklarının mitolojik görüşlerinde sonsuza kadar yaşayacaklarına inanılan varlıklardır. şamanizmle halk sufiliğinin kesiştiği yerde duran "kırklar" veya "kayıp eren" ruhlarının koruyuculuk işlevi islâm öncesi çağların inançlarıyla ilgilidir. sonraki zamanlarda ise bu varlıklar müslümanlığın görünür kalıplarını kabul etmiş ve islâm formlarına bürünmüştür. göze görünmez olup, her an her yerde bulunabilen "kırk erenler". hakka kavuşmuş kimseleri ve seçilmiş insanlan kendi saflarına dahil ederler.
köroğlu'nun bir dağda veya bir kaya mağarasında kırklara (ölümsüzlere") karıştığı söylenir.
oğuz kağan destanı'nda kırk günde yürüme, gideceği yolu kırk günde aşma, kırk masa dizdirme, kırk kulaçlık bir direk, kırk gün kırk gece eğlence ifadelerine rastlarız...
"oğuz kırk masa ile, sıra dizdirmiş idi,
türlü şaraplar ile, aşlar pişirtmiş idi."
aynı şekilde manas destanı'nda da kırk sayısına çokça rastlarız. tıpkı oğuz beylerinin kırk yiğidi gibi manas'ın da kırk yiğidi var mesela, kanıkey hatun'un maiyetinde kırk kız vardır ya da gelen elçiler kırk kişidir, manas’ la kırk yiğidi önde kırk bin kişilik ordu arkada şavaşa giderler gibi...
türk- moğol mitolojisinin efsanevi hakanı buyan han' ın dört nikâhlı karısı ve kırk tane de kuması varmış. buyan’ın hiç oğlu olmamış. tam kırk tane kızı olmuş. bu kırk kızdan kırgızlar meydana gelmiş.
[başka bir efsanede ise aynı olay buyan han'ın soyundan gelen sagan han için anlatılır. sagan han'ın bir kızı ve otuz dokuz hizmetçisi (toplam kırk yapıyor:) bir gölün kenarında sudan gebe kalırlar ve kırgız boyu tüter]
“ taşdan bir de ev vardır, efrafı kırk köşeli,
bu irle han evidir, kendisi orda durur "
“ kırk başlı bir öküze, irle-han binip gelmiş,"
(güney sibirya'da yaşayan tatarlar arasında anlatılan bir söylen)
er sogotohun evi de kırk köşelidir.
ulu han ata bitiği'nde ay atam ile ay-wa'nın kırk çocuğu olur.
[dev, ak çenem’e “ al-taikı adlı yerde, bir altın pınar, bu altın pınarda sarı bir balık ve bu balığın karnında gümüş bir sandık, gümüş sandığıniçinde de kırk kuş vardır. benim ruhum, işte bu kırk kuşun ruhudur,” der.
ak çenem sabahleyin bunu hemen er töştük’e söyler. er töştük de gidip kırk kuşun başını koparır ve dev ölür...]
eski türklerde ölüyü anmak üzere yapılan törenler belli zamanlarda düzenlenirdi.bunlar genellikle yılın yedinci günü, kırkıncı günü ve yılın sonunda yapılırdı.
dede korkut hikayeleri'nde, deli dumrul bir kuru çayın üzerine köprü yaptırır ve geçenden de geçmeyenden de kırk akçe alır, boğaç han'ın yarası kırk günde iyileşir...
"bazı ejderhalar/canavarlar varmış ki onlar yenilmez ve ölmezlermiş ancak bunların tılsımları bozulursa ölürlermiş. bu gibi ejderhaların kırk günlük bir uyku zamanı varmış işte o zaman ejderhanın yanına gidilir üzerinden kırk tane kıl kopartılır ve ateşe atılarak yakılırsa ejderha da ölürmüş..."
kaynak: bahaeddin ögel - türk mitolojisi
pertev naili boratav - türk mitolojisi
celal beydili - türk mitolojisi
Şamanizm Kültüründen Bu Günlere Kadar Gelen Bazı Türk Adetleri
