Seneler Sonra Argo Filmiyle Ben Affleck'e Oscar Kazandıran Olay: İran Rehine Krizi

- iran'da islam devrimi gerçekleşince amerika'ya kaçan devrik lider rıza pehlevi iran tarafından istendi. amerika bu talebi reddedince iran'da anti-amerikan hava keskinleşti. bir grup öğrenci 4 kasım 79'da amerikan elçiliğini basarak 63 kişiyi rehin aldı.

- bu olay üzerine amerika iran'a ambargo uygulayarak sorunu çözmeye çalıştı. ama pek işe yaramadı. akabinde amerika rehineleri kurtarmak için bir harekat düzenledi. nisan 1980'de "çöl 1" koduyla yapılacak harekat gereği helikopterler iran'da bulunan bir çöle inecek, sonra doğruca tahran'a gidilerek rehineler kurtarılacaktı. fakat işler ters gitti, helikopterlerden biri düştü. 8 kişi öldü. böylece operasyon başarısızlığa uğradı. bu olay iran'da alay konusu oldu. başkan carter'ın karizması çizilmişti. demokratlar böylece cumhuriyetçiler karşısında büyük bir yara aldı. bir süre sonra amerika'daki iran malvarlıklarına el koydu. fakat günler geçmesine rağmen rehine krizinde bir çözüme ulaşılamadı.

- başkan adayı reagan'ın güvendiği isimlerden biri de george bush'tu. bush rehine olayıyla bizzat ilgileniyordu. iran'lılarla kapalı kapılar arasında büyük bir pazarlık dönmüştü. fakat görüşmelerin içeriği bilinmiyordu. yıllar sonra ortaya çıkacak bir skandal iran-bush ilişkilerinin önemini ortaya çıkaracaktı.

- yaklaşan başkanlık seçimlerinde cumhuriyetçilerin adayı olan reagan bu konuda başarı vaadediyordu. seçimler yapıldı. carter biraz da rehine krizi nedeniyle siyasi başarısızlığa uğradı. seçimleri cumhuriyetçi reagan kazandı. reagan seçimi kazanır kazanmaz iran'daki rehineler serbest bırakıldı. hatta öyle ki, carter son konuşmasında "rehinelerin serbest bırakıldığı" haberini vermek için yavaş hareket etti. buna rağmen haber carter'dan hemen sonra konuşan reagan tarafından duyuruldu.

- aradan yıllar geçti. 1986 yılında lübnan'da yayın yapan bir dergi, "bush ile iran'lılar arasında yapılan" gayriresmi görüşmeleri yayınladı. ortalık yerinden oynadı. iddalar havada uçuşmaya başladı. en önemli iddia amerikan yönetiminde bulunan neoconların resmi olmayan şekilde iran'lı yönetimlere silah sattığına ilişkin olandı. satıştan elde edilen gelirler nikaragua'da solcu hükümete darbe yapmaya çalışan anti-komunist örgütlere veriliyordu.

- reagan olay ortaya çıkar çıkmaz inkar etti. fakat bir süre sonra olayı doğruladı. fakat bu kez görüşmelerin rehine krizi ile ilgili olmadığı yönünde açıklama yaptı. fakat iddiaların arkası kesilmedi. iddalara göre neoconlar rehine krizinin çözülmemesi için iranlılarla anlaşmışlardı. hatta carter tarafından yaptırılan "çöl 1" harekatının başarısız olmasına neoconlar neden olmuştu. böylece kriz uzadı. carter halk desteğini kaybetti. ve reagan başkan seçildi. iran amerika tarafından silah yardımı ile desteklendi.

- işin ilginç yanı amerika tarafından satılan silahlar 1980 yılında patlak veren iran-ırak savaşı'nda kullanılmıştı. reagan'ın güvendiği isim olan bush yıllar sonra başkan seçildiğinde körfez harekatını başlatacaktı. tüm bu yaşananlar amerika'nın yıllardır süren ortadoğu siyasetine girmesine neden olacak faktörlerin başlangıcıydı.

- fakat bu iddiaların hiç biri ispat edilemedi. çünkü reagan görüşmelere ilişkin belgeleri yakmıştı. kalanların ise okunması yasaktı. belgelerin üzerinde gizlilik kararı bulunuyordu. süresi ise 2000'li yılların başında sona erecekti. 20 ocak 2001'de seçimi kazan başkan göreve gelir gelmez gizlilik kararı sona erecek belgelerin açıklanmasını yeni bir kararname ile yasakladı. bu başkan tanıdık bir isimdi, reagan'ın en güvendiği isim olan bush'un oğlu olan george w. bush'tu.

"emin olabilirsiniz ki yaşanan her siyasi olay karanlık odalarda düşünülerek önceden planlanmış ve meydana getirilmiştir." -dwight eisenhower