Salı Gecesi Ev Dağınık Bırakıldığında Geldiğine İnanılan Varlık: Çarşamba Karısı

çarşamba karısı; yarım kalan işleri bir karışıklığa çeviren, mutfaktaki yağı, unu, balı birbirine katan görünmez bir güçtür. anadolu köylerinde salı gecesi yarım bırakılan bulaşıklar sabah darmadağın bulunur, perde ipleri birbirine dolaşmış, ayakkabılar kapı eşiğinde yer değiştirmişse “çarşamba karısı uğramış” denir. özellikle çarşamba geceleriyle ilgili birçok batıl inanca yol açmıştır. yeni bir işe başlamamak, işleri yarım bırakmamak, çamaşır yıkamamak gibi yasaklar bunlardan bazılarıdır. en korkutucu yanı ise çocuk kaçırmasıdır; bazen herkesin gözü önünde , bazen de kimse fark etmeden çocukları götürdüğü anlatılır. hatta evlere idrar ve dışkı bırakması gibi tuhaf detaylar da var. ama eğer ev düzenliyse, iyi huylu olabileceği de söylenir.

saçı başı dağınık, eski püskü kıyafetli bu mistik misafir bazen gece boyunca evde keçi adımları gibi sesler çıkarır, bazen de gün ışığıyla sofrayı darmadağın ederek varlığını haber verir. ayvalık yöresi gibi bazı yerlerde sarışın, kırmızı elbiseli, hatta kedi veya köpek ayaklı olarak da görüldüğü söylenir.

türk dünyasının dört bir yanında benzer inanışlar var: kazak, kırgız ve özbek halklarında “al karısı” veya “şarşaba cadı” diye anılan bu dişil varlık, azerbaycan'da “çay ninesi”yle harmanlanarak su kenarlarında gezinir, çocukları kaçırıp kâbuslara sürükler. rize'den konya'ya, sivas'tan erzurum'a uzanan öykülerde kapıya fırça veya süpürge asmak, sarımsak demeti ve kırmızı ip dolaştırmak çarşamba karısı'nın evi karıştırmasını önleyen basit ama etkili yöntemler olarak anlatılır.

halkbilimi araştırmaları bu figürü düzensizlik korkusunun mitolojik yansıması; “dişil demonik varlık” tanımlarıyla ele alır. çarşamba sabahı fâtiha ile felâk-nâs okumak, salı gecesi tam temizlik yapmak; pileli örtüleri katlamak, kapı eşiğine sarımsak demeti ve kırmızı ip asmak, bu ruhani varlığı evde uğratmayan kadim uygulamalardır.

modern edebiyatta ve akademik makalelerde dahi “kaos bekçisi” kimliğiyle yer bulan çarşamba karısı, geçmişle bugün arasında köprü kuran bir uyarı niteliği taşır. düzensizliği cezalandıran bir “kadın bekçi” işlevi gördüğü vurgulanır.

salı akşamı çayınızı yudumlarken etrafta aniden beliriveren toz bulutlarına sakın şaşırmayın; belki de yarın sabah sofranızın başına geçmeden önce kapıya bir fırça asmalı, kırmızı ip dolandırmalı, birkaç dua okumalı ve eksikleri tamamlamalısınız. çarşamba karısı'nın oyununa gelmemek için bu eski ritüeller ruhunuza ilaç gibi gelecektir.