Roma İmparatorluğu'nun Lüks Tüketimi Kısmak İçin Çıkardığı Enteresan Yasalar
roma imparatorluğu’nun en ilginç yönlerinden biri de, çıkardığı lüks tüketim yasaları idi
cumhuriyet döneminde başlayan ve imparatorluk boyunca devam eden bu yasalar, devletin ahlâkı, sınıf düzenini ve ekonomik kaynaklarını koruma amacıyla çıkartılmıştı. bu yasalar, fetihlerle birlikte roma’ya akan altın, gümüş, ipek, inci ve egzotik malların yol açtığı aşırı şatafatı dizginlemeyi hedefliyordu. çoğunlukla romanın egemen sınıfı ve bazen bizzat imparator tarafından suistimal edilip sık sık çiğnenen bu yasaların en önemlileri başlıca şöyleydi.
lex oppia
en eski ve en tartışmalı yasalardan biri mö 215’te çıkarılan lex oppia idi. ikinci pön savaşı’nın zor yıllarında, devlet hazinesi boşalmışken kadınların yarım onstan fazla altın takması, renkli elbise giymesi(özellikle mor renk purpura)ve şehir içinde araba ile gezmesi yasaklandı. amaç, savaş için altın toplamak ve sade bir yaşamı teşvik etmekti. lükse olan bağlılığın açgözlülüğü teşvik ettiği ve dolayısıyla yolsuzluğun artmasına büyük katkıda bulunduğu düşünülüyordu. savaş bittiğinde ve kartaca’nın serveti usuldan roma’ya dolarken yasa kadınlar arasında büyük bir hoşnutsuzluk yarattı. mö 195’te kadınlar yasayı kaldırmak için büyük sokak protestoları düzenlediler ve nihayetinde yasa kaldırıldı.
lex orchia
roma dönemindeki bazı senatörler oy satın almak için seçmenlere gösterişli ziyafetler , hatta seçmenlere doğrudan şarap, yağ veya para rüşvet verirlerdi. (ambitus). bunun üzerine ambitus’u engellemek m.ö 182’de belli sayıdaki kişiden fazlasına toplu şekilde yemek vermek yasaklanıyordu.
lex fannia
mö 161’de lex fannia yasası geldi. çünkü bir önceki yasa da (lex orchia) minik bir boşluk vardı oda şuydu; önceki yasa aile üyeleri hariç belli kişiden sonrasını kapsıyordu durum böyle olunca büyük ziyafet verenler bunlar benim ailemden diyip yasayı delebiliyordu. bu yasayla kişi sayısı değil bu ziyafetlerin harcamaları kontrol altına alınmaya çalışılmış. normal günlerde 10 as, bayramlarda 30 as, düğünlerde 100 as ile sınırlandırdı (asses). istiridye, ithal balık, kuş dili gibi lüks yiyecekler tamamen yasaklandı. bu yasa sadece romada geçerliydi.
lex didia
lex fannia’dan sonra paranın dibine vurmuş olan roma burcuvası dururmu tabii ki durmaz . capua’da istiridye, pompei’de çalgı çengi derken mö 143’te lex didia kanunu geliyor.bu lex fannia’nın tüm kurallarını tüm italya’ya yaydı ve ihbarcılara (delatores) malın dörtte birini ödül olarak verdi. böylece muhbirlik sistemi doğdu: köleler pazarları gezer, pahalı bir balık görürse el koyar, sahibi senatoya şikâyet edilirdi.
lex aemilia sumptuaria
antik roma burcuvası artık iyice yoldan çıkmıştı. o zamanın lüks tüketim mallarına o kadar yüksek talep gösteriyordu ki ürünlerin fiyatları arşa çıkıyordu. mö 115’te lex aemilia ile tatlı, tütsü ve ithal şarap ithali kısıtladı. bazı ürünlere maximum pretium yani fiyat sınırlamaları kondu. kuşkonmazın fiyatına bile tavan fiyat getirildi.mor boya ve ipek, en sert yasaklanan lükslerdi. tyrian moru (fenike moru), bir gramı için 12.000 salyangoz gerektiğinden, fiyatı genelde altından çok çok fazlaydı. sadece imparator tam mor giyebilirdi; senatörler ince şeritli mor , şövalyeler daha dar şerit mor renk kullanırdı. tiberius döneminde erkeklerin ipek giymesi “kadınsı ve ahlâksız” diye tamamen yasaklandı; çünkü ipek çin’den geldiği için roma’nın gümüş ve altın rezervleri korkunç bir hızla eriyordu.
lex julia sumptuaria
julius caesar m.ö 46 yılında lex julia ile pahalı mobilya, inci ve parfümü yasakladı; ama o roma dışındayken herkes yasayı çiğnedi. daha da garibi bu kanunu koyan caesar rivayete göre mısırda kleopatra ile fingirdeşirken kendisine bir inci hediye etmiş.rivayetlere göre bu inci 6 milyon sesterius değerindeymiş ki o zamanlarda bir romalı askerin 3-4 günlük yevmiyesi sadece 1 sesterius’muş. işte devlet adamı :)
m.s. 1. yüzyılda da augustus ve tiberius, ipek ve mor kısıtlamalarını yineledi.
bundan da yaklaşık 2 yüzyıl sonra iyice bozulan roma ekonomisi son çare olarak 301’de imparator diocletianus tarafından ünlü edictum de pretiis rerum venalium ile yine her mala tavan fiyat kondu. fakat bu da bir işe yaramayınca roma'nın bir nevi çöküş ve bölünme süreci başlamış oldu.
yani antik roma'da mor bayağı bi' başa bela olmuş.
Roma Hukukunun Günümüzün En Temel Yasalarında Bile Kendini Gösteren Etkileri
