Ölüm Kayıtlarını Analiz Ederek İstatistik Biliminin Temelini Atan Adam: John Graunt

her sabah işine başlamadan önce londra şehri ölüm kayıtlarından ayrıntıları kopyalama gibi bir alışkanlığı olan bu abimizin amacı aslında müşterilerinin demografik yapısını (yaş gruplarını, sosyo-ekonomik durumlarını, mesleklerini, ilgi alanlarını vb.) kaydetmekti ancak bu verilerle içli dışlı oldukça başka bir yere doğru gitmeye başlamıştı.

ölüm kayıtlarının toplanması nispeten yeni bir olguydu. ingiltere nüfusu giderek kentleştikçe, vergi ve askerlik hizmeti amacıyla bu vatandaşların bilgilerinin toplanması gerekli görülmüştü. londra şehri için ilk düzenli ölüm kayıtları kraliçe ı. elizabeth'in ölüm yılı olan 1603'te veba salgını baş gösterdiğinde toplanmıştır. haftalık olarak ölenlerin sayısı listeleniyor ve rakamlar çeşitli ölüm nedenlerine göre sınıflandırılıyordu.

graunt, 1662 yılında, natural and political observations on the london bills of mortality adlı kitabını yayınladı. kitapta, göründüğünden çok daha yaratıcı bir yöntem olan 'dükkan aritmetiği'ni kullanarak ilgili kayıtlar üzerinden yaptığı analizler yer alıyordu. ölüm kayıtları vaftiz edilen tüm çocukların sayılarını da içeriyordu. graunt bu vaftiz rakamlarını ölüm rakamlarıyla birlikte ele alarak 6 yaşından küçük çocukların ölüm oranını hesaplamıştı. önce sadece bebekleri ya da çok küçük çocukları içerdiğini bildiği ölüm kategorilerini seçti - stilborn, overlaid and starved at nurse', 'ınfants' gibi - ve bunları birbirine ekledi. daha sonra kendi gözlemlerini ve sezgilerini kullanmış ve buna göre hesaplamalar yapmıştır.

örneğin, çiçek ve kızamık ölümlerinin yarısının altı yaşın altındaki çocuklarda meydana geldiğini hesaplamıştır. daha genel olarak ise londra'daki toplam ölümlerin yüzde 36'sının altı yaşın altındaki çocuklardan kaynaklandığı sonucunu çıkarmıştır. vaftiz sayılarından da yararlanarak bebek ölüm oranını da hesaplayabilmiştir. bu rakamlara dayanarak doğan 100 kişiden 36‘sının 6 yaşından önce öldüğünü ve 7’sinin 70 yaşına kadar hayatta kaldığını hesaplamıştır.

daha da önemlisi, graunt aynı zamanda ele aldığı rakamlardaki yanlışlıkların da farkındaydı. descartes dışında çok az kişi temel verilere ilişkin böylesine sağlıklı bir şüphecilikle işe başlamıştır. örneğin graunt, fransız çiçeği rakamlarının her zaman çok düşük olduğunu gözlemlemiştir. bunun nedeni ailelerin bu utançtan kurtulmak istemeleriydi. bu yüzden sadece "nefret edilen kişiler ve burunları yenmiş olanlar" rapor ediliyordu. öte yandan, daha saygın olanlar da manipülasyonla 'yaşlılıktan' öldüğü kaydediliyordu.

graunt'un gözlemleri yayınlandığında hak ettiği ilgiyi hemencecik görmüştür. bizzat 2. charles tarafından okumuş ve graunt'un kraliyet cemiyeti'nin bir üyesi olması tavsiye edilmiştir. sıradan bir dükkâncının böylesine yüce bir mertebeye ulaşması konusunda ufak tefek tartışmalar olsa da kral bu itirazlara kulak asmamıştır.

graunt'un gözden düşmesi de aynı derecede hızlı olmuştur. 1666'da (bkz: great fire of london) patlak verdiğinde, bu olayda parmağı olmakla suçlanmıştır fakat herhangi bir ihmal yahut yangını teşvik ile ilgili kanıt bulunamasa da itibarı oldukça zayıflamıştır. bu iftiranın altında yatan neden ise kamuoyunun 'papacılara' karşı olduğu bir dönemde graunt'un katolikliğe geçmesi idi. olayın asıl aptalca kısmı ise yangında graunt'un tuhafiye tesislerinin kül olup iflasın eşiğine gelmesi idi.

1674 yılında ölmüştür. ölüm nedeni ise ironik bir şekilde tam olarak belli değildir. ölüm kayıtlarıyla içli dışlı olan ve ayrıntılı istatistikler çıkaran bu abi belli ki kendisini oraya koydurtmamıştır.