Kuantum Fiziği, Belirsizliği Benimseme Konusunda Bize Neler Öğretebilir?

kuantum dünyasını anlamaya çalışmak yerine, kuantum dünyasını kullanarak kendi dünyamızı anlamaya çalışmalıyız.

kuantum fiziği ile biraz ilgili olan herkes, bu alanın belirsizlik ve anlaşılmazlık içerdiğini bilir:

- heisenberg belirsizlik ilkesi aynı anda bir nesnenin konumu ve yerinin tam olarak bilinemeyeceğini söyler (bkz: belirsizlik ilkesi)

- çift yarık deneyinde ışık bazen parçacık bazen de dalga olarak davranır (bkz: çift yarık deneyi) (bkz: young deneyi)

- kuantum dolanıklığı durumunda ise birbirinden ayrılmış iki parçacık uzaktan birbirleriyle haberleşiyormuş gibi davranır (bkz: kuantum dolanıklığı)

yüzyılı aşkın süredir belki de dünyanın en zeki insanları bu konuya kafa yormuş olsalar da kuantum fiziği tam olarak anlaşılamamıştır ya da başka bir bakış açısıyla kısıtlı olarak anlaşılmıştır.

stony brook üniversitesi ileri hesaplamalı bilimler enstitüsü'nde astrofizik alanında araştırma profesörü paul m. sutter'in ifadeleriyle: "parçacıklar aynı anda birden fazla durumda var olabilir. aynı anda birden fazla yol kat edebilirler. parçacıklar beklenmedik yerlerde aniden ortaya çıkabilir. parçacıklar, aralarındaki mesafe ne olursa olsun, birbirleriyle hayalet benzeri bir bağlantı, yani dolanıklık sürdürebilirler. deneylerin sonuçları hakkında güvenilir tahminlerde bulunamayız, bunun yerine yalnızca belirsiz olasılıklara güvenmek zorundayız."

"kuantum mekaniği kafa karıştırıcı, sezgisel olmayan ve görünüşte saçmadır. yolculuğum boyunca bulduğum şey, bu karışıklığın ve anlamsızlığın bir hata değil, bir özellik olduğu ve günlük hayatımızı görmenin yeni bir yolunu yarattığıdır. sonunda kuantum mekaniğini yorumlamak yerine, belki de sadece ona uyum sağlamamız gerektiğini fark ettim ve kuantum mekaniğinin kendi hayatlarımızı yorumlamasına izin vermeliyiz."

sutter, bu son aşamaya gelmek için kuantum mekaniği teorisinin tarihsel aşamalarında kendisi de geçmiş: 

birinci aşama: gençlik yılları, ilk tanışma ve kafa karışıklığı

ikinci aşama: temel sorunlara odaklanıp ayrıntıları göz ardı eden tutucu temel kuramların bakış açısı

üçüncü aşama: bütüne bakıldığındaki çelişkiler, tartışmalar, karmaşa ve isyan
dördüncü aşama: olgunluk, kabullenme ve benimseme

aslında çoğumuz da hayatta benzer aşamalardan geçmekteyiz. geçiş sürecinde yaşanan bu karışıklık ve anlamsızlık bir hata değil, bir özelliktir; sonucunda ise günlük hayatımıza yeni bir bakış açısı getirir. sutter, bu aşamada heisenberg, schrödinger ve einstein gibi bilim insanlarının fizikçiden çok terapist gibi gelmeye başladığını ifade ediyor.

mikro düzeyde bu kadar tuhaf olan bir dünyanın makro düzeyde tamamen belirsizlik ve anlaşılırlık sahibi olmasını beklemek en hafif tabiriyle iyimserlik olarak adlandırılabilir. hayat da aynı kuantum dünyası gibi tamamen deterministik ve tamamıyla hesaplanarak yaşanabilir değildir. her zaman bir sürpriz faktörü vardır.

dünya ve gelecek hakkında bir takım bilgilerimiz ve öngörülerimiz olsa da bir miktar belirsizlik mutlaka olacaktır. tabii çok karamsar olmaya da gerek yoktur. yani tahminlerimiz belirli bir oranda doğrudur ve her zaman ufak sapmalar ile büyük kırılımlar olabilir hayatta ama doğrultusu aşağı yukarı tahmin edilebilir. önemli olan bu durumu kabullenerek ve benimseyerek yaşamayı öğrenebilmektir.

kendimizi bütün teori ve deneylerin dışına çıkardığımızda, kuantum mekaniğinin temel derslerini ve öğretisini görme özgürlüğünü buluruz: olasılıklar, belirsizlikler ve buradan çıkarılacak dersleri hayatımıza uygulama.

örneğin, geleceğin belirsizliğini gerçekten kabul ederek, katı beklentilerin yükü olmadan daha insancıl hedefler ve vizyonlar belirleyerek hayatımızı yaşamaya başlayabiliriz. eylemlerimizin dünya için bir etki yarattığını, hatta küçük nezaket veya hayırseverlik hareketlerinin bile etki yarattığını kabul edebiliriz. her şeyi istediğimiz kadar iyi bilemeyeceğimizi kabul edebiliriz. kendimizi iki tercihten birini seçmeyi zorlamak yerine ara yolların ve uzlaşmaların kollarına bırakabiliriz. belirsizlik tamamen yok edilemez ama bunları yaparak belirsizlik ile uyum içinde yaşama konusunda bir aşama kat edebiliriz.

kaynak: nautil.us