Kripto Para Dünyasının Sıcak Gündemi NFT Tam Olarak Nedir?
nft (non-fungible token), herhangi bir blokzincir platformu üzerindeki (bitcoin, ethereum, avalanche vs) tekil bir sanal jetondur. o jetonun aynısından bir tane daha yapılamayacağını ve blokzincirden asla kaybolmayacağını matematiksel olarak garantiler. bunlardan parasını verip kendiniz üretebilir, elinizdekileri başkalarına yollayabilir, başkalarından da satın alabilisiniz.
Non-fungible token: Değiştirilemez, eşsiz (unique) jeton.
bu açıdan alıştığımız kripto paradan ve fungible token'lardan farklıdır. yani mesela btc, eth, avax gibi kripto paralardan dolaşımda milyonlarca vardır ve her biri birbirinin aynıdır, onlar da fungible'dır yani. oysa yarattığınız her nft'den sadece bir tane olabilir. o yüzden her nft ayrı ayrı basılmak zorundadır. minority report'taki tahta toplar birer fiziksel nft'dir mesela.
nft bu haliyle basit bir finansal enstrüman şeklidir, sanat eseriyle hiçbir alakası yoktur. o alaka nft'lerin basılma aşamasında içlerine ufak bir veri eklenebilmesinden gelir. o alana da "bu nft şu web adresindeki eser için oluşturulmuştur" gibi bir bilgi eklenir.
peki aynı nft'ye aynı bilgiyi yazıp sizin de bir tane oluşturmanızı engelleyen ne var?
hiçbir şey yok. sahte nft'ler eserin kendisini barındırmadıklarından telif ihlali de yapmıyorlar aslında. burada iş artık blokzincirden çıkıyor, sanatçının sosyal medya hesabına geliyor. sanatçı sosyal medya hesabından "benim eserin gerçek nft'si bu arkadaşlar, diğer nft'lere itibar etmeyiniz" içerikli bir duyuru yapıyor. eseri sanatçıya, sanat eserine bağlayan tek şey de bu duyuru oluyor.
nft bu haliyle aslında eserin sahipliğine dair size hiçbir şey garantilemiyor. eser üzerinde size bir hak vermiyor. tek garantilediği şey nft'nin blokzincirden asla kaybolmayacağı ve o blokzincir üstünde çoğaltılamayacağı. nft'nin de sanatçıyla ve sanat eseriyle alakasını sanatçı kendi sosyal medyadaki beyanlarıyla kuruyor aslında. onun dışında o nft'nin orijinalliğini blokzincir üstünde garantileyen herhangi bir şey yok, çünkü blokzincirde yaşayan kimliklerimiz yok. sanatçının aynı eserden birden fazla nft basmasını engelleyen bir şey de yok. orada tamamen sanatçının ne vadettiği ve vaadini yerine getirip getirmediğine bakıyor her şey.
yani nft, özünde blokzincirde duran imzalı bir sertifika
elbette blokzincirin de kaybolmayacağının garantisi yok. şimdiden çıkmış ve kaybolmuş sürüyle blokzincir teknolojisi var. barındırdıkları veriler de özellikle arşivlenmedikçe buhar oluyorlar. o yüzden blokzincir için ya bitcoin ya da ethereum gibi en popüler platformlar tercih ediliyor ki mümkün olduğunca uzun yaşasınlar. ama onların da hayatta kalacağının herhangi bir garantisi yok. elbette blokzinciri diskinize indirip yedekleyebilir ilerde bakıp bakıp anıları yad edebilirsiniz. ama o zaman da blokzincirin esprisi kalmıyor.
sanat eserleri için nft'nin çok büyük bir esprisi yok yani. sanatçıdan "bu eseri şu kişiye sattım" yazan bir imzalı sertifika almaktan farksız, hatta o sertifika daha ömürlü olabilir, çünkü varlığı üçüncü parti bir teknolojiye bağlı olmaz.
görsel sanat eserlerinden farklı olarak ekşi sözlük entry'lerinin çoğu nft'lerin ek veri alanına sığabiliyorlar. örnek olarak avalanche (blokzincir platformu) üzerinde #1 numaralı entry için bir nft bastım, içeriğini explorer'dan görebilirsiniz. bu nft'yi benim yarattığımın tek kanıtı ise bu entry. başkaları da aynı nft'den yaratabilir ama benim hesabımla eşleştirilmesini sağlayamazlar. haliyle burada otantikliği belirleyen ekşi sözlük oluyor, blokzincir değil.
mesela satılık entry'ler diye bir başlıkta "#1 entry'sini hettere hottore kullanıcısına sattım" entry'si girsem zaten kendi içinde dönen bir nft sistemi yaratmış oluyorum. (entry silinir, editlenir, sonra aynısından tekrar girilir diye de o entry'yi satın alan başkası internet archive'da sayfayı arşivleyebilir, eski kaydı kanıt olarak gösterebilir). böylece blokzincirsiz bir kamuya açık hesap defteri yaratmış olurum.
benzer şekilde sanatçılar mesela twitter hesaplarından "x eserinin nft'si y kullanıcısına satılmıştır" twiti atabilirler. bu durumda twitter kamuya açık bir hesap defteri vazifesi görür. blokzincirin farkı silinmezlik garantisini vermesi ve tek noktadan çökmüyor olması. mesela twitter ya da ekşi sözlük çökerse bu kaynağa erişimi kaybedersiniz. blokzincirde ise dünyadaki o blokzincir sunucularının tamamının çökmesi, ya da insanların sıkılıp o blokzincir sunucu yazılımını çalıştırmayı bırakmaları gerekir. torrent protokolünde dosyaların sadece onu host etmeye devam eden birileri olduğu müddetçe var olmaya devam etmesi gibi.
bu arada nft satan pek çok sanatçı arkadaşım var. iki tarafın ne alıp ne sattığını bildiği sürece buna da itirazım yok. yeter ki insanlar neye para yatırdıklarını net olarak bilsinler.
NFT ile Dijital Satış Nasıl Yapılır?
