Klasik Rus Edebiyatındaki Memurların Dereceleri Ne Anlama Geliyor?
türkiye'de rus edebiyatına olan ilginin artması beni sevindiriyor. ancak, birçok insan edebi eserlerde geçen "falan kişi bilmem kaçıncı dereceden memurdu" gibi cümleleri genellikle sorgulamıyor. oysa bu memuriyet dereceleri hakkında bilgi sahibi olmak, rus edebiyatını daha iyi anlamak için önemli bir adımdır. çünkü sanata da yansıyan bu dereceler, rus yöneticilerinin topluma vermek istedikleri yönün somut göstergeleri olmanın yanı sıra, bu sistemi anlamak o dönemin rus toplumunu, dolayısıyla da edebi eserlerini daha iyi kavrayabilmek için gereklidir.
bugün sizlere bu memuriyet derecelerinin nasıl ortaya çıktığından ve yeni sistemin toplum ile sanata olan yansımalarından bahsedeceğim.
çarlık rusyası'ndaki 14 dereceli memuriyet sistemi, "rütbe tablosu" adıyla bilinir ve 1722 yılında çar ı. petro (büyük petro) tarafından oluşturulmuştur. bu sistemin ortaya çıkışı, dönemin sosyal, siyasal ve idari reform ihtiyaçlarıyla doğrudan ilişkilidir.
1) reform ihtiyacı
ı. petro, rusya'yı batı avrupa'nın güçlü devletleriyle rekabet edebilir hale getirmek istiyordu. bu nedenle, devlet yönetiminde modernleşme ve bürokrasinin etkinleştirilmesi gerektiğine inanıyordu. bu amaçla batı'dan ilham alınarak, özellikle isveç ve prusya gibi ülkelerdeki bürokratik sistemlerden esinlenildi. tablo rankları, yetenek ve liyakate dayalı bir sistem kurmayı hedefliyordu.
2) feodal düzeni kırma çabası
rusya, reform öncesinde büyük ölçüde feodal bir yapıdaydı. soyluların (boyarlar) statüsü, genellikle doğuştan gelen ayrıcalıklara dayanıyordu. bu durum, yetenekli bireylerin yükselmesini engelliyordu. ı. petro, kalıtsal soyluluk yerine, kişisel başarıya dayalı bir sistem kurmak istedi.
3) idari verimlilik ve merkezileşme
rusya'nın geniş toprakları ve farklı etnik gruplarından oluşan karmaşık yapısı, merkezi bir yönetim ihtiyacını doğurdu. tablo rankları, hiyerarşik bir düzen oluşturarak devlet işlerinin daha sistematik ve düzenli işlemesini sağlamayı hedefledi.
4) askeri ve sivil hizmetin ayrılması
sistem, bürokrasiyi iki ana kola ayırdı: askeri ve sivil hizmetler. her ikisi de 14 dereceye ayrıldı ve belirli görev tanımları yapıldı. tablo rankları, soyluluk kazanımını sadece kalıtsal ayrıcalıklara dayandırmaktan vazgeçip, devlet hizmetine bağladı.
belirli bir dereceye ulaşan bir birey, soyluluk statüsü elde edebilirdi:
8. dereceye ulaşanlar: kalıtsal soyluluk kazanır.
14. dereceye ulaşanlar: kişisel soyluluk kazanır. ancak bu derece modern anlamda bir asalet unvanı sağlamaz; daha çok bürokratik bir avantajdır.
doğuştan soylu olmayan bireyler, yetenek ve başarı yoluyla yükselebilir hale geldi. bu durum, özellikle eğitimli ve yetenekli burjuva sınıfının devlet hizmetine katılımını teşvik etti.
şimdi bu derecelendirme sistemini biraz açalım
1. derece: şansölye (chancellor)
devletin en yüksek makamı, sadece birkaç kişi bu dereceye ulaşabilirdi.
çarın en güvendiği danışmanlar ve politik stratejistler bu dereceye sahipti. buna örnek olarak dışişleri bakanları veya önemli elçileri verebiliriz.
2. derece: actual privy councillor
çok az kişi bu dereceye ulaşırdı. devlet işlerinde stratejik kararları alan kişilerdi. örneğin, en üst düzey bakanlar.
3. derece: privy councillor
imparatorluk konseyi üyeleri. diplomatik ve yargı alanında en üst düzeyde yer alırlardı.
4. derece: actual state councillor
genel valiler, büyük şehirlerin yöneticileri ve yüksek mahkeme hâkimleri.
5. derece: state councillor
üniversite rektörleri, büyükelçilikte önemli pozisyonlar veya bölgesel valiler.
6. derece: collegiate councillor
önemli idari görevlerde yer alırdı. akademik ve idari liderler bu gruptaydı.
7. derece: court councillor
bölge müdürleri, mahkemelerde yargıçlık yapan kişiler bu dereceye dâhildi.
bu dereceye ulaşan bir kişi, soyluluk (dvoryanstvo) unvanı alabilirdi.
8. derece:collegiate secretary
ilçelerde üst düzey yönetici görevinde bulunurdu.
9. derece: titular counsellor
küçük bölgesel yöneticiler. gogol'ün palto hikâyesindeki akakiy akakiyeviç gibi sıradan, düşük seviyeli memurlar genellikle bu derecedeydi.
10. derece: collegiate assessor
genellikle teknik büro işleri ve yazışmalarla ilgilenirdi.
11. derece: state assessor
büro işleri ve orta dereceli idari görevlerde yer alırdı.
12. derece: collegiate registrar
daha çok katiplik ve sekreterlik görevlerini üstlenirdi.
13. derece: provincial registrar
büroda basit işler yapan düşük dereceli memurlar.
14. derece: gubernial secretary
sistemin en altındaki pozisyon. genelde, resmi evrak taşıma, belge yazımı gibi işler yapan kişiler.
başlangıçta reform amaçlıydı. i. petro’nun vizyonu, rusya’yı modern bir devlet haline getirmekti. ancak bu sistem zamanla yozlaşma, bireysel trajediler ve toplumsal hiyerarşik baskılar nedeniyle eleştirilerin odağı oldu. kısacası bu 14 dereceli sistem, bireylerin devlet içindeki yerini belirleyen hiyerarşik bir yapıydı. ancak bu yapı, bireyleri yalnızca sistemin bir çarkı olarak görmesi ve onları kişisel değerlerinden koparması nedeniyle hem edebiyatçılar hem de toplumbilimciler tarafından sert şekilde eleştirilmiştir.
Rus Edebiyatında Yüzlerce Sayfa Süren Balo Sahneleri Olmasının Sebebi Nedir?
