Işık Saçan Canlıların Bu Hareketine Literatürde Verilen İsim: Biyoluminesans
biyoluminesans, a.k.a bioluminescence... peki nedir bu?
yanıp sönen bakteriler, alev saçan mantarlar, parıldayan mürekkep balıkları ve yanıp sönen balıklar vardır. (ilginçtir ki, balıklar biyolüminesan tek omurgalılardır ve ışık üreten hiçbir bitki yoktur). bu ışığın neredeyse tamamı, lusiferaz enzimi tarafından katalize edilen bir reaksiyon olan lusiferin molekülünün oksitlenmesiyle üretilir. bazı canlılar kendi ışıklarını üretirken, diğerleri bunu onlar için yapan bakterileri barındırır. çeşitli amaçlar için parlar ve yanıp sönerler - avcıları kovmak, avcılarının avcılarını çekmek, potansiyel eşleri baştan çıkarmak ve avı cezbetmek. bu peri ışıkları aslında yaşam, ölüm ve seksin büyüleyici bir dansıdır.
(bkz: deniz anası)
tüm denizanası türlerinin yarısından fazlası, büyük ölçüde avcıları caydırmak için bir tür biyolüminesans üretir. hatta bazıları potansiyel cellatların kafasını daha da karıştırmak için parlak mukus salgılar. burada resmedilen denizanası aequorea victoria, başlangıçta mavi olan ışığını yeşil floresan protein (gfp) olarak bilinen bir bileşikten geçirerek çanının kenarında yeşil bir parıltı üretir. bu proteini kodlayan gen bir laboratuarda sentezlendi ve şimdi yapay olarak diğer türlerin dna dizilerine ekleniyor, böylece vücutlarının belirli bölgeleri bilim adamları tarafından daha kolay tanımlanabiliyor. bu çalışma 2008 nobel kimya ödülünü kazanmıştır.
kalamar
birçok kalamar türü biyolüminesans üretir ve bunu çeşitli amaçlar için kullanır. bazı derin deniz kalamarları avcılarını şaşırtmak için parlayan mürekkep veya mukus püskürtür. diğerleri, burada resmedilen sevimli derecede küçük kısa kuyruklu kalamar gibi, ışıklarını daha da sofistike şekillerde kullanırlar. kuyruklu kalamarın vücudunun alt tarafında biyolüminesan bakterilere ev sahipliği yapan küçük boşluklar bulunur. geceleri kumdan çıktığında, oyukların açıklıkları yukarıdaki dalgalara nüfuz eden ay ışığının miktarına göre genişler ve daralır, böylece silueti aşağıda gizlenen yırtıcılar tarafından daha az görünür hale gelir.
anglerfish
mitolojidekiwill o' the wisp'in -geceleri yolcuları yoldan çıkaran ışıldayan figürler- suda yaşayan korkunç versiyonları gibi, derin deniz fener balıkları da ağızlarının önündeki çubuklardan sarkan parlayan süslerle avlarını cezbediyor. karanlıkta yiyecek arayan diğer balıklar etli fenerlerin cazibesine kapılır ve yaklaştıklarında diğer uçtaki canavar tarafından solunurlar. bazı olta balıkçılarının erkekleri dişilere kıyasla çok küçüktür. çiftleşecekleri uygun bir dişi bulduklarında, kadın düşmanı "top ve zincir" ilişki deyiminin tersine çevrilmesiyle, kendilerini onun vücuduna bağlarlar ve sonunda testisleri hariç hepsini emer.
lanternfish
fener balıkları denizlerdeki en çok sayıdaki balıklar arasındadır. 200'den fazla türün her biri, sinyalizasyon ve çiftleşmede kullanılan benzersiz bir ışık üreten fotofor desenine sahiptir. fotoforlar, ışık yayan dokuyu kaplayan mercek şeklinde, şeffaf pullardan oluşur; bu mercekler ışığın odaklanmasına ve güçlendirilmesine yardımcı olur. son araştırmalar, fener balıklarının bir başka biyolüminesan derin deniz türü olan bristlemouthlardan daha hızlı çeşitlendiğini göstermiştir. fener balıklarının aksine, bristlemouthlar biyolüminesanslarını sadece bir kamuflaj mekanizması olarak kullanırlar.
ateşböceği
ateşböceği alemlerini yarıda kesip korkmuş böcek aşıklarını, biri tepesine delik açmayı unuttuğu için kısa süre sonra kullanım süresi dolan derme çatma "fenerlere" tıkıştırmak gibi masum çocukluk ritüellerine kim katılmamıştır ki? gerçekten de, bu iyi huylu böceklerin çiftleşme dansını bozmak, gençliğin pastoral yazlarının özüdür. kur yapan ateşböcekleri için tek risk duygusuz çocuklar değildir. bazı türlerin dişileri, diğer türlerin ışık sinyallerini taklit ederek erkekleri yere çeker ve onları yutar.
mantarlar
70'in üzerinde mantar türünün biyolüminesans yaptığı bilinmektedir. diğer ışık üreten organizmaların aksine, günün her saati parlarlar, ancak elbette ürkütücü ışıltıları en çok karanlıkta görülebilir. parlak ışıldayan mantarların çoğu tropik bölgelerde yetişir ve burada meyve veren gövdeleri (mantar veya sporokarp) oldukça görünür olabilir. diğer bazı türlerin miselyumları veya gövdeleri de parlayabilir ve halk arasında "tilki ateşi" olarak bilinen bir fenomenle üzerinde yaşadıkları çürüyen ahşabı aydınlatabilir. mantarlar yırtıcıları uzaklaştırmak, sporlarını dağıtmalarına yardımcı olabilecek böcekleri çekmek için veya odun metabolizmalarının tesadüfi bir yan ürünü olarak parlayabilir.
derleme: richard pallardy
Sonsuza Kadar Yaşayabilen Denizanası Turritopsis Dohrnii Bunu Nasıl Başarıyor?
