İş Hayatındaki İhtiyaçlarımızı İkiye Ayırarak Açıklayan Herzberg'in Motivasyon-Hijyen Teorisi

buna göre, bir çalışanın ihtiyaçları hijyen ve motivatör olarak ikiye ayrılır. hijyen faktörleri çalışanları ekstradan motive etmez fakat yoklukları demotive edici olur, bu nedenle asgari olarak mutlaka sağlanmaları gerekir. hijyen faktörleri daha çok hayvansal ihtiyaçlarımıza, hayatta kalma isteğimize hitap eder.

motivatörler ise insanın insanlığından getirdiği, daha psikolojik faktörlerdir, olmasalar da işler yürür fakat olmaları çalışanların motivasyonlarını ciddi şekilde etkiler.

hijyen faktörleri

- fizyolojik ihtiyaçlar (masa, sandalye, düzgün bir ofis ortamı vs.)
- güvenlik
- sosyal ortam

motivatörler

- takdir
- sorumluluk verme
- belli miktar özgürlük
- işte ilerleme olanakları
- kendini geliştirme fırsatları

motivasyonel faktörler

olması durumunda motivasyona pozitif etki yapan, olmaması durumunda ise negatif etkiye dönüşmeyen faktörler,

hijyen faktörler

olması durumunda motivasyona pozitif etki yapmayan, olmaması durumunda ise negatif etkiye dönüşen faktörler,

olarak tanımlanabilir. insan doğası gereği değişken psikolojiye sahip olduğundan, her bireyin motivasyonal ve hijyen faktörleri birbirinden farklı olabilir. ya da aralarında geçişmeler yaşanabilir. populasyonun tamamına bakıldığında istatistiksel olarak kesin sınırlarla ayrılamaz.

örnek

belli bir iş pozisyonunda çalışan iki farklı birey, aynı pozisyonda "sorumluluk verilmesi, inisiyatif kullanma özgürlüğü" değerlerini farklı yorumlayabilir. kendi işini kendi görmeyi seven çalışan, bunu pozisyonun bir gereği olarak yorumlayıp hijyen faktör olarak tanımlar ve dolayısıyla sorumluluk alması ve inisiyatif kullanması bu kişinin üzerinde motivasyonel bir etki yaratmaz. diğer taraftan bunu işin bir gereği olarak tanımlamayan ikinci çalışan (yapacağı her işin birileri tarafından sınırlandırılması gerektiğini, sınırlarını bilmesi gerektiğini düşünüyor olabilir) bu noktada kendisine sorumluluk verilmesi durumunda bunu pozitif motivasyona dönüştürebilir ve bu durumda da değer, motivasyonel faktör sınıfına girmiş olur.

ancak burada ikinci çalışanın aynı durumun diğer tarafını (yani görevinin kesin çizgilerle tanımlanmış, sınırlandırılmış olması) kendisine bir hijyen faktörü olarak belirlemiş olma ihtimali vardır. işin doğasında bu sınırları tanımlı beklediğinden, sınırları kendisinin çizmesi istendiğinde (yani sorumluluk ve inisiyatif verildiğinde) hijyen faktörünün ihlal edildiği ya da ortadan kalktığı şeklinde yorum yapıp demotive olması da olasıdır. bu da, herzberg'in tanımladığı motivasyonel ve hijyen faktörlerin kişinin çevresini anlama, psikolojik durumu ve olguya yaklaşımı ile doğrudan ilintili olduğunu ve kişiden kişiye algının ve dolayısıyla faktör tanımlarının nasıl değişebileceğini gösterir.