Interstellar Filminde de Gördüğümüz Kestirme Uzay Geçitleri: Solucan Deliği
solucan deliği veya wormhole, uzay zamandaki farklı noktaları birbirine bağlayan spekülatif bir yapıdır ve einstein alan denklemlerinin özel bir çözümüne dayanır. teorik modeller, onun hayali alanı z-dereceli bir halkada ideal olan adelik homojen bir alt küme olduğunu varsayar.
solucan deliği teorisi ise, uzay zamandan teorik bir geçişin evrende uzun yolculuklar için kısayollar yaratabileceğini varsayar. solucan delikleri genel görelilik teorisi tarafından tahmin edilmektedir. ancak dikkatli olunmalı çünkü solucan delikleri; ani çöküş, yüksek radyasyon ve egzotik maddelerle temas gibi çeşitli tehlikeleri beraberinde getirir.
solucan deliği teorisi
solucan delikleri ilk kez 1916'da teorileştirildi, ancak o zamanlar böyle adlandırılmıyordu. avusturyalı fizikçi ludwig flamm, albert einstein'ın genel görelilik teorisindeki denklemlere başka bir fizikçinin çözümünü incelerken, başka bir çözümün mümkün olduğunu fark etti. bir kara deliğin teorik olarak tersine çevrilmesi olan " beyaz deliği " tanımladı. hem kara hem de beyaz deliklere girişler bir uzay-zaman kanalıyla birbirine bağlanabilirdi.
1935'te, einstein ve fizikçi nathan rosen, genel görelilik teorisini, uzay-zaman boyunca "köprülerin" varlığını önererek bu fikri detaylandırmak için kullandılar. bu köprüler uzay-zamanda iki farklı noktayı birbirine bağlayarak teorik olarak seyahat süresini ve mesafeyi azaltabilecek bir kısayol oluşturuyor fikriydi. kısayollara einstein-rosen köprüleri veya solucan delikleri deniyordu.
oregon üniversitesi'nde teorik fizik profesörü olan stephen hsu wordssidekick'e verdiği demeçte, "bu noktada her şey çok varsayımsal" dedi ve ekledi "kimse yakın zamanda bir solucan deliği bulacağımızı düşünmüyor."
solucan delikleri, ikisini birbirine bağlayan bir boğaz ile iki ağız içerir. ağızlar büyük olasılıkla sferoidal olacaktır. boğaz düz bir yol olabilir, ancak aynı zamanda daha geleneksel bir rotanın gerektirebileceğinden daha uzun bir yol izleyerek etrafta dolanabilir.
einstein'ın genel görelilik teorisi, matematiksel olarak solucan deliklerinin varlığını öngörür, ancak bugüne kadar hiçbiri keşfedilmedi. negatif kütleli bir solucan deliği, yerçekiminin geçen ışığı etkilemesi nedeniyle fark edilebilir.
genel göreliliğin belirli çözümleri, her birinin ağzının kara delik olduğu solucan deliklerinin varlığına izin verir. ancak ölmekte olan bir yıldızın çökmesiyle oluşan, yani doğal olarak oluşan bir kara delik, kendi başına bir solucan deliği oluşturmaz.
solucan deliği seyahati
bilim kurgu, solucan deliklerinden geçme hikayeleriyle dolu. ancak böyle bir seyahatin gerçekliği daha karmaşıktır ve sadece henüz bulamadığımız için değil.
ilk sorun boyuttur. ilkel solucan deliklerinin yaklaşık 10-33 santimetre mikroskobik seviyelerde var olduğu tahmin edilmektedir. bununla birlikte, evren genişledikçe, bazılarının daha büyük boyutlara gerilmiş olması mümkündür.
diğer bir sorun ise istikrarla ilgilidir. öngörülen einstein-rosen solucan delikleri seyahat için işe yaramaz çünkü hızla çöküyorlar.
"bir solucan deliğini dengelemek için çok egzotik bir maddeye ihtiyacınız olacak" dedi hsu, "ve evrende böyle bir maddenin var olup olmadığı açık değil."
ancak daha yeni araştırmalar, "egzotik" madde içeren bir solucan deliğinin daha uzun süre açık ve değişmeden kalabileceğini buldu.
karanlık madde veya antimadde ile karıştırılmaması gereken egzotik madde, negatif enerji yoğunluğu ve büyük bir negatif basınç içerir. bu tür maddeler, yalnızca kuantum alan teorisinin bir parçası olarak belirli vakum durumlarının davranışında görülmüştür.
bir solucan deliği, ister doğal olarak oluşsun ister yapay olarak eklenmiş olsun, yeterli egzotik madde içeriyorsa, teorik olarak uzayda bilgi veya yolcu gönderme yöntemi olarak kullanılabilir. ne yazık ki, uzay tünellerinde insan yolculukları zorlu olabilir.
görelilik, kara delikler ve solucan delikleri konusunda dünyanın önde gelen otoritelerinden biri olan fizikçi kip thorne, space.com'a "jüri yok, bu yüzden bilmiyoruz" dedi. "ancak, bir insanın içinden geçebileceği solucan deliklerinin fizik yasaları tarafından yasaklandığına dair çok güçlü işaretler var. bu üzücü, bu talihsizlik, ama bu; çalışmaların işaret ettiği yön."
solucan delikleri, evrendeki iki ayrı bölgeyi birbirine bağlamakla kalmaz, aynı zamanda iki farklı evreni de birbirine bağlayabilir. benzer şekilde, bazı bilim adamları, bir solucan deliğinin bir ağzı belirli bir şekilde hareket ettirilirse, zaman yolculuğuna izin verebileceğini tahmin eder.
astrofizikçi eric davis wordssidekick'a verdiği demeçte "geçilebilir solucan deliklerini kullanarak geleceğe veya geçmişe gidebilirsiniz" dedi. ama bu kolay olmayacak: "bir solucan deliğini bir zaman makinesine dönüştürmek için herkül'ün çabası gerekecek. bir solucan deliğini çıkarmak yeterince zor olacak."
ancak ingiliz kozmolog stephen hawking, böyle bir kullanımın mümkün olmadığını savundu. (garip bilim: solucan delikleri en iyi zaman makinelerini yapar)
nasa'dan eric christian, "bir solucan deliği aslında zamanda geriye gitmenin bir yolu değil, kısa bir yol, böylece çok uzaktaki bir şey çok daha yakın" diye yazdı.
bir solucan deliğine egzotik madde eklemek, onu insan yolcuların güvenli bir şekilde içinden geçebilecekleri noktaya kadar stabilize etse de, "normal" maddenin eklenmesinin portalı istikrarsızlaştırmak için yeterli olma ihtimali hala vardır.
günümüz teknolojisi, bulunsalar bile solucan deliklerini genişletmek veya stabilize etmek için yetersizdir. bununla birlikte, bilim adamları, teknolojinin sonunda bunları kullanabileceği umuduyla bu kavramı uzay yolculuğu yöntemi olarak keşfetmeye devam ediyor.
hsu, "bazı süper süper gelişmiş teknolojilere ihtiyacınız olacak" dedi. "insanlar yakın gelecekte bunu hiçbir zaman yapmayacaklar."
kaynaklar: en.wikipedia, space.com, wordssidekick.com websiteleri.
Kara Deliğe Düşen Cisimler Nereye Gidiyor?
