İngilizce’de "One" Neden "Wan" Diye Okunur?

eskiden "one" aslında "an" diye yazılırdı ve "aan" gibi okunurdu.

almanca "eins", hollandaca "een" , iskandinav dillerindeki "en/ett" , hepsi aynı proto-germen kökten geliyor.

eski ingilizce, modern almanca gibi hal (case) sistemi olan bir dildi. yani bu "an" kelimesinin farklı çekimleri vardı: bu yüzden "an mann" (bir adam) diyordun ama "nes mannes" (bir adamın) diyordun. ama, sonraki yüzyıllarda ingilizce bu hal sistemini kaybetti; kelimenin yalın hali (an) belirsiz artikellere dönüştü.

zamanla ingilizler bu sesi söylerken dudaklarını yuvarlayarak "o" ya kaydırdı. bu yuvarlak sesi söylerken farkında olmadan önüne minik bir "w" sesi eklendi. böylece; "an" , önce "oon" , daha sonra ise "woon" haline geldi.

bu "an" kelimesi, sayısal olarak "bir" anlamına geliyordu ama aynı zamanda belirsiz artikelini de, yani bugün hala kullanılan a, an'i oluşturdu.

an mann = bir adam (one man)
an apple = bir elma (one apple)

gramer açısından belirsiz tanımlık haline gelmesi de tıpkı türkçede "bir" kelimesinin hem sayı (bir elma) hem de belirsizlik (bir gün, bir adam) anlamı taşıması gibi bir durum esasında.

derken, 15.–17. yüzyıllarda "büyük ünlü kayması" denilen, o meşhur bir dil olayı yaşandı:
neredeyse bütün uzun ünlüler başka bir şeye dönüştü. bizim "woon" un uzun "oo" sesi de kısaldı ve bizim "a" sesine (up, sun, love’daki ses) evrilmiş oldu. artık ingilizler ingilizler bunu "wan" diye telaffuz ediyorlardı. (onlara göre "wun" olabilir) ama yazı sistemi hala fransız kökenliydi; yani kimse yazımı değiştirmedi. sonuç: yazıda "one", ama ağızda "wan" .

tam o sıralarda "w" harfi de kendi kimliğini bulmaya çalışıyordu. çünkü "w" eskiden sadece iki "u" ile yazarlardı: "uu". yani "double u" lafı da bu tarihi gerçekten geliyor. 17. yüzyılda, "w" ancak alfabenin resmi üyesi olabilmesi kabul gördü.

burada, " w" ve "w kayması(w-glide)"ndan bahsetmek de gerekiyor. "w", bu yukarıda bahsettiğim "uu" sesinden dolay ıyarı ünlü olarak adlandırılmıştır.

fonolojide, "w", bulunduğu ortama bağlı olarak hem ünlü hem de ünsüz olarak görülebilir. queen(cwen) ve vowel kelimelerinde olduğu gibi, başlangıç pozisyonunda bir ünsüz, "how" kelimesinde olduğu gibi ise son pozisyonunda bir ünlü olarak ele alınmıştır. bu sebeple de "wh" birlikte kullanılırken yanına "a" gelince sesli harf olarak "w" olarak okunur, ama "o" alınca "h" ye döner. 

what, whale, where, which gb...
tersi gibi; who, whose, whome, whole vs de ise yutulur.

yani "one" kelimesi sadece ses değişiminin değil, "w" harfinin ingilizceye girişinin de canlı tanığı. bu ses değişimi içinde bir çok şeyi belirleyen bir fonetik aktör.

bununla beraber, "only" ve "alone" gibi "one" dan türeyen kelimeler birleşik yapıda oldukları için aynı ses değişimini yaşamadılar. ama "once" yaşadı...