Fotokopi Makinesine Sıkışan Xerox’tan, Geleceği Test Eden Google’a: Skunk Works Ruhu

günümüz klasik şirket profili: cam plazalar, duvarlarda vizyon-misyon cümleleri, haftalık toplantılarda powerpoint sunumları… ama içeride en parlak fikirler masada çay soğurken ölüp gidiyor. çünkü kimse risk almak istemiyor, kimse de üst yönetime “ya bunu deneyelim” diyemiyor. birileri bunu fark etmiş olacak ki skunk works ile buna kafa tutmuş.

lockheed’in ii. dünya savaşı sırasında kurduğu bu gizli ekip -skunk works- “bürokrasiye küfret, mühendisliği kutsallaştır” mottosuyla çalışıyordu. küçük bir hangara kapanıp p-80 jetini 143 günde uçurmayı başardılar. düşünün: bizde hâlâ bazı ihaleler 143 günde sonuçlanmıyor, adamlar sıfırdan jet yapmış.

ama işin güzel tarafı şu: bu kültür, bugün hâlâ yaşıyor. sadece havacılıkta değil, teknoloji devlerinde de.

xerox parc: “buldum ama satmadım” dramı

xerox’un palo alto research center’ı (parc) tarihin en ironik hikâyelerinden biridir. grafik arayüzü, fareyi, etherneti buldular. bildiğin, modern bilgisayarın temelini attılar. sonra ne oldu? yönetim “bizim işimiz fotokopi makinesi, bunlarla uğraşmayın” dedi. sonra apple geldi, microsoft geldi… bill gates’in o meşhur lafı var ya:

“xerox, evlerinin bodrumunda altın madenine sahip bir adam gibiydi ama sadece kömür sobasını yakmak için kullandı.”

google x: balonlar, drone’lar ve biraz çılgınlık

bugün bu skunk works ruhunun en net yaşayan hali google x. kendi tabirleriyle “moonshot factory.” burada fikirler şu mantıkla seçiliyor: “mantıklı görünüyorsa fazla sıradandır, çöpe at.”

* internet taşıyan balon (project loon) > patladı, yani işin ironik tarafı gerçekten balon çıktı.

* drone ile teslimat (wing) > hâlâ uğraşıyorlar, amazon’un kapısında köpek havlarken drone iniyor mu, o kısmı tartışılır.

* otonom araç (waymo) > bir şekilde ayakta.

ama olay şu: adamlar deniyor. çoğu tutmayabilir ama xerox gibi “bizim işimiz değil” demiyorlar.

apple ve microsoft’un gizli takımları

apple’ın special projects group’u mesela… apple car projesi yıllardır şehir efsanesi gibi dolaşıyor. belki de otonom araba değil, kendini şarj eden bir kahve makinesi yapıyorlardır, kim bilir. ama şunu biliyoruz: içeride macintosh döneminden kalma bir “asi ekip” kültürü hâlâ var.

- microsoft’un ise garage diye bir girişimi var. çalışanlar hafta sonu kafalarına esen fikirleri orada deneyip prototip yapabiliyor. yani microsoft bir nevi “kurumsal maker atölyesi” açmış. arada gerçekten işe yarayan şeyler çıkıyor (hololens gibi), ama çoğu fikir muhtemelen kantinde unutulmuş tost gibi kalıyor.

amazon ve musk imparatorluğu

amazon’un lab126 ekibi de skunk works ruhunu taşıyor. kindle, alexa, fire tv… hepsi buradan çıktı. jeff bezos belli ki “fotokopi makinesi sendromuna” düşmek istememiş.

elon musk’a gelirsek… o zaten “skunk works ruhunun tek kişilik ordusu.” spacex’te küçük takımlar, tesla’da “bir hafta içinde yeni batarya prototipi” kültürü… yani orada işler bürokrasiyle değil, musk’ın twitter ruh haliyle ilerliyor.

alınması gereken ders ne?

büyük şirketler hâlâ skunk works tarzı ekipler kurmaya çalışıyor, çünkü biliyorlar ki büyük fikirler dev toplantı salonlarında doğmaz. küçük bir ekip, biraz gizlilik, bolca özgürlük ve üst yönetimin koruması varsa işte o zaman işler yürür.

xerox parc gibi “bizim işimiz değil” deyip altın madenini kömür sobasında yakarsan tarih seni “aptallığın simgesi” olarak yazar. ama google x gibi “deneyelim, tutarsa tutar” dersen, belki dünya değişir.

kısacası, skunk works ruhu hâlâ hayatta. ama yaşaması için şirketlerin önce şunu anlaması lazım: bazen en büyük risk, hiç risk almamaktır.

10 maddede skunk works kültürü

1) küçük ekip, büyük iş > fazla insan = fazla toplantı = fazla sıkıntı.
2) bürokrasi düşmandır > iki imza yetiyorsa üçüncüye gerek yok.
3) gizlilik iyidir > herkese anlatılan fikir, genelde ya çalınır ya gömülür.
4) mühendis kraldır > pazarlamacı değil, kodu/sac levhayı bükebilen söz sahibi olmalı.
5) hızlı prototip, hızlı çuvallama > deneme-yanılma başarıdan önce gelir.
6) üst yönetim kalkan olmalı > yoksa fikir, excel tablosunda “maliyetli” diye ölür.
7) mantıklı fikir şüphelidir > “bu çok mantıklı” diyorsan, yeterince çılgın değildir.
8) kahve + gece mesaisi = inovasyon > çoğu devrim ya sabahın üçünde ya da kahve makinesinin yanında çıkar.
9) risk yoksa ödül de yok > xerox parc’ın hatasını yapma: altın madenini sobada yakma.
10) kültür, teknoloji kadar önemlidir > skunk works sadece bir ekip değil, bir tavırdır.