Formula 1 Hakkında Bilgi Sahibi Olmak İçin Okunması Gereken Detaylı Bir Özet
son gerçekleşen 2020 macaristan gp sonrası yeni başlayan birine formula 1'i anlatmak ve yarış esnasında çok ayrıntılı araştırma yapmamış bir seyircinin kafasında çok fazla soru işareti kalmaması için geniş bir "bilinmesi gerekenler" temalı bir yazı yazmaya karar verdim. çayınızı kahvenizi alıp okuduktan sonra formula 1 hakkında hap bilgilerle şu anki grid`:tam çeviremedim ancak pist üzerindeki durum diyelim` durumu, geçmişteki kilometre taşı olayları, formula 1 dünyasının önemli isimleri ve antin kuntin birkaç konu hakkında bilgi sahibi olmanızı umuyorum. şimdiden sevgili okurlara sabır ve iyi okumalar dilerim.
genel teknik bilgiler
günümüzde formula 1 araçlarında 1.6 litre çift turbo beslemeli v6 hybrid motorlar kullanılmaktadır. sadece içten yanmalı motordan 800 beygire yakın güç elde edilirken hybrid güç ünitesi buna ek olarak egzoz gazlarından ve frenlemeden gelen ısı enerjisini elektrik enerjisine dönüştürülerek depolamakta ve gerektiği durumlarda 150-200 beygire kadar ek güç desteği sağlamaktadır. bu içten yanmalı motor ve hybrid bileşenlerinin tamamı güç ünitesi olarak adlandırılmıştır ve 2020 itibarıyla toplam 1000 beygire ulaşıldığı konuşulmaktadır. 2014'den önce atmosferik v8 (2006-2013), v10 (1995-2005) ve v12 (90'ların ilk yarısı ve öncesi) motorların kullanıldığı dönemler kükreyen motorları seven birçok f1 izleyicisi tarafından özlemle anılsa da yeni nesil güç üniteleri daha verimli ve çevreci olduğundan bu özlemin giderilmesi öngörülmemektedir.
aerodinami: formula 1 araçları çok yüksek hızlara çıktığı için hava ciddi manada sürtünme (drag) kuvvetiyle araca karşı koymaktadır, drag arttıkça aracın son hızı olumsuz etkilenmektedir. bunun yanı sıra hava formula 1 araçlarının kompleks yapısı sayesinde bernoulli prensibi'nden yararlanarak yere basma kuvveti (downforce) üretilmektedir. bu kuvvet arabayı yere adeta yapıştırdığı için (arabanın ağırlığının 2 katından fazla büyüklükte bir kuvvetten bahsediyoruz) viraj hızını arttırmakta en büyük etkenlerdendir. bu iki kuvvetin katkıları genelde birbirleriyle ters orantılı işlemektedir, yere basma kuvvetini arttırmak için drag'in de artması göze alınır, drag'i azaltırken yere basma kuvvetinden de bir miktar feda edilir. aranan denge pist karakteristiğine ve pilotun sürüş tekniğine göre değişmektedir. bu ve birkaç ince ayarın toplamı "setup" olarak da adlandırılır. formula 1'de aerodinami genel olarak havanın yarattığı bu iki kuvvetin etkisi üzerine çalışmaktadır. bir de vorteks kavramı vardır, türbülans vardır, kirli hava vardır tam ayrıntısıyla değinmek saatler sürer ancak ilerleyen kısımlarda bir miktar daha değineceğiz.
drs (drag reduction system), 2011 sezonuyla f1 kurallarında kendine yer bulmuş temelde arka kanadın açılarak hava sürtünmesinin azaltılması prensibine dayanan bir teknolojik sistemdir. kullanımı pistlerde belirlenen düzlüklerle sınırlandırılmıştır. antrenman ve sıralama turlarında her daim, yarış esnasında herhangi bir aracın mesafesi fiziki olarak önünde bulunan araçla 1 saniyeden az ise kullanılmaktadır. yarışlarda 2. turdan sonra aktif hale gelmekte, yağışlı havalarda ve güvenlik aracı periyotlarında kullanılmamaktadır. pist üzeri geçişleri kolaylaştırdığı iddiasıyla sevilmese de şu an için en iyi seçenek gibi duruyor.
lastikler: formula 1'de kuru hava lastikleri bizim yol lastiğimizden farklı olarak dümdüz (slick ya da kabak lastik) bir profile sahiptir. bu lastik kuru zeminde maksimum yüzey alanı sağladığı için avantajlıdır. 2011 yılından bu yana pirelli f1 lastiklerini üreten tek firma konumunda olduğu için geçmiş sezonlardaki (2003) gibi lastik savaşları yaşanmamaktadır. pirelli günümüzde 5 farklı kuru zemin lastiği üretmektedir ve bunlar en sertten en yumuşağa c1-c5 olarak isimlendirilmiştir. pirelli her yarışa 3 farklı lastik hamuru getirmektedir (mesela c-2, c-3, c-4) ve lastiklerin en serti hard (beyaz), orta derece olan medium (sarı) en yumuşağı soft (kırmızı) olarak adlandırılmaktadır. bunun yanısıra intermediate (yeşil) denilen az yağışlı ve wet (mavi) olarak adlandırılan tam ıslak zemin lastikleri de bulunmakta ve gerektiği durumlarda yine pirelli tarafından sağlanmaktadır.
lastikler ayrıca çeşitli örtülerle ısıtılıp ideal çalışma sıcaklığına getirilmektedir. bunun yanı sıra ek bilgi olarak lastikler sertleştikçe genellikle daha yavaş ancak daha uzun ömürlü olduğunu belirtelim.
pit stop: pit stoplar genellikle lastik değiştirmek için yapılan, pistte start/stop düzlüğüne paralel kendine ait şeridinde gerçekleşen hamledir. formula 1'de her sürücünün yarış boyunca en az bir kere pit stop yapması zorunludur. pit stoplar aynı zamanda gerekirse ufak kanat ayarlamaları yapmak için de kullanılır. günümüz yarışlarında pit stoplar strateji için çok büyük önem arz etmektedir ve belki pistte kazanılamayan çok değerli saniyelerin kazanılmasına yahut kaybedilmesine sebep olabilmektedir. pit stoplarda yakıt ikmali 2010 sezonundan beri yapılmamaktadır.
halo: 2018 yılında kurallara eklenen, kokpiti saran, görüş açısında incelen profilli güvenlik elemanı. çoğunluk tarafından çirkin bulunsa da 2018 belçika grand prix'i esnasında oluşan bu görüntü sonrası tartışmaları büyük ölçüde dindirmiştir.
dual axis steering (das): mercedes'in 2020 sezonuna bomba gibi bıraktığı inovasyonu. ufak bir direksiyon hareketiyle tekerlek açısını değiştirdiği için sahip olduğu büyük avantajını genişletti ve 2021 sezonu için şimdiden illegal kılındı.
genel teknik bilgileri geride bıraktığımıza göre artık yarış takvimine ve yarış haftasonu işleyişine geçebiliriz. diye düşünüyorum. formula 1 takvimi son yıllarda epey yoğun geçmektedir, 2019 yılında 20 yarış yapılırken 2020 sezonu için 21 yarış planlanmış ancak covid-19 yüzünden belirsiz bir takvimle devam edilmektedir. efsaneleşen pistlerin yanı sıra ara ara yeni pistler ya da revize edilmiş pistler de takvimde kendine yer bulmaktadır. takvim genellikle martın 2. haftası civarında başlayıp temmuzun son/ağustosun ilk haftasonu macaristan grand prix'ine kadar olağan işleyişinde devam eder ve ağustosun son/eylülün ilk haftası gerçekleşen belçika grand prix'ine kadar 1 aylık tatile girer. kasım sonu ya da aralık başına kadar sezonun devamı gerçekleştirilir. bir sezon bir takvim yılı içerisinde gerçekleştiği için sezonlar futboldaki gibi iki seneyle (2019-2020) anılmaz, gerçekleştiği seneyle (ör. 2020) anılır. bir pistin takvimde yer alması genellikle duygusal meselelerle orantılıdır.
yarış haftasonu işleyişi
yarış haftasonu kavramı genellikle cuma gününden başlayan ve pazar günü yarışla sona eren 3 günlük bir süreci işaret etmektedir. takımlar genellikle salı ya da çarşamba piste varıp garajlarının kurulumunu yaparlar, pist yürüyüşü gerçekleştirip pr çalışmalarında bulunurlar. back to back denilen, iki haftasonu üst üste yarış olduğu durumlarda bu süreç büyük titizlikle yönetilmektedir.
ortalama bir yarış haftasonu aşağıdaki şekilde gerçekleşir:
cuma: free practice adı verilen birer buçuk saatlik 2 antrenman seansı koşulur. bu antrenman seanslarının asıl amacı pisti tanımak, veri elde etmek ve tabii ki yarışa olabildiğince iyi hazırlanmaktır. birçok takım bu seanslarda sezon boyunca geliştirdikleri ön kanat, burun, arka kanat gibi parçaları da test etme imkanı bulur. ayrıca bu seanslarda as kadroda bulunmayan ancak rezerv (reserve driver) statüsündeki pilotlar da ara sıra formula 1 aracıyla turlamaktadır. cuma günü seansı monaco grand prix'inde perşembe günü gerçekleştirilmektedir.
cumartesi: cumartesi günü bir saatlik üçüncü bir antrenman seansı koşulur. bu antrenman seansı gözlemlerime göre sıralama turlarına biraz daha odaklıdır. bunun sebebi üçüncü antrenman seansının bitiminden 2 saat sonra sıralama turlarının koşulmasıdır. sıralama turları işleyişi bakımından biraz karmaşık gözükse de izlendiğinde anlaşılan bir formata sahiptir. q1-q2 ve q3 olarak adlandırılan üç bölmeden oluşur. q1'de bütün pilotlar tur atma hakkına sahiptir ancak seans sonunda en yavaş 5 pilot bir daha tur atma hakkı elde edemez. kalan pilotlarla q2'ye geçilir. q2'deki en yavaş 5'li de elendiğinde kalan grupla q3'e geçilir. q2'de atılan en hızlı turda kullanılan lastik aksi bir durum söz konusu olmadıkça yarışta da başlanılacak lastiktir. q3'te seans sonunda en hızlı turu atmış olan pilot 1. sıradan başlar ve buna pole pozisyonu denir. sıralama turları yarışın başlangıç sırasını belirlediği için fazlasıyla önemlidir ve bilgiyle izlenildiği takdirde fazlasıyla zevkli geçmektedir. sıralama turlarından sonra araçlar parc fermé olarak adlandırılan kapalı park pozisyonunda beklerler. bu durumda araçlarda herhangi bir ayar değişikliği yapmak yasaktır ve yapıldığı takdirde ceza almaya sebep olacaktır.
pazar: ve beklenen gün! yarış günü, puanların alındığı, alınan risklerin doğrudan sonucu etkilediği gün. yarışlar pistin uzunluğuna göre belirlenmiş tur sayısına göre koşulur ve 2 saat limiti vardır. eğer yarış bir şekilde aksar ve pist üzerindeki yarış süresi bu süreyi aşarsa damalı bayrağı o an birinci giden pilot almış olur.
olumsuz hava koşulları bu işleyişin akışını bozabilir.
yarış haftasonuna ve genel teknik bilgiye sahip olduktan sonra sıra 2020 takımlarına, sürücülerine ve yakın geçmişte gerçekleşen olaylara geldi. birçoğumuz ferrari kırmızısına aşina olsak da siyah beyaz haas, pembe racing point gibi orta sıra takımları yeni yeni bilinir oldular. netflix yapımı drive to survive'ın buna etkisinin büyük olduğunu düşünüyorum. yine de formula 1'i yeni başlayan birine anlattığımızı varsayarak bu kısmın olmazsa olmaz olduğunu düşünüyorum.
takımlar formula 1'de kabaca ikiye ayrılır: fabrika takımları ve müşteri takımlar. fabrika takımları aracın her şeyini kendi üretirken müşteri takımlar motoru dışarıdan alırlar. bu motor mercedes gibi halihazırda yarışan bir takıma ait olabileceği gibi honda gibi bağımsız bir üretici de olabilir. genellikle müşteri takımlar motor sağlayıcıları ismiyle birlikte anılır.
takımlar ve pilotlar
mercedes: 2014 senesinde değişen kurallardan sonra 6 sene üst üste hem takımlar hem pilotlar şampiyonasını kazanmış, tarihin belki de en dominant takımı. kesinlikle çok çalışıyorlar ve gridin 450 milyon dolarla en yüksek bütçeli takımı. hem dev kaynaklar hem iyi yönetim hem muhteşem sürücüler olunca 2022'e kadar 2 kere daha duble şampiyona kazanacak gibiler.
lewis hamilton: 2008'de kazandığı ilk şampiyonadan sonra 2014'e kadar beklemiş ve 2016 hariç son tahlilde sürekli şampiyon olmuş bir isim. 6 şampiyonluk (ki muhtemelen 8 olacak) ile schumacher'ın rekoruna (7) yaklaşan, bunun haricinde bazı istatistiklerde tarihin en iyisi. seveni de sevmeyeni de çok. sürekli kazanmasına bayıldığımı söyleyemem ama kesinlikle saygı duyuyorum.
valtteri bottas: kariyerine 2013'te başlayan fin sürücü 2017'de mercedes koltuğuna geçme şansı buldu. kesinlikle çok kaliteli bir pilot ancak lewis'in gölgesinde kaldığını düşünüyorum. ara ara lewis'e yol verirken gördüğümüz ancak şimdilerde dişiyle savaşan bir pilot diyebiliriz.
ferrari: gridin en eski takımı. o kadar eski ki, her sene "long standing team" adı altında bonus bir para dahi alıyorlar. en ikonik takım olsa dahi 2008'den beri gün yüzü göremediler ve şimdilerde tam-italyan kadro takıntısıyla yanlış adımlar atıyorlar. ayrıca bu takımın hayranlarına tifosi denir.
sebastian vettel: daha önce red bull'da gördüğü 4 şampiyonluğun ardından ferrari'ye geçip idolü schumacher'ı taklit eden ancak umduğunu bulamayan, son 3 sezondur şanssız pilot. hem kendi hataları hem takımın hatalarıyla kaçan en az bir şampiyonluğu olduğunu düşünüyorum. ferrari'de son sezonu, umarım güzel biten bir macera olur.
charles leclerc: monaco'lu yıldız 2019'da henüz kariyerinin ikinci sezonundayken takıma geldi ve tecrübeli vettel'i şampiyonada geçmesi takımın ona inancını arttırdı. büyük gelecek vaad ediyor.
red bull racing (honda): 2005'de "parti takımı" gibi kurulan red bull 2009 kurallarıyla kendisine fırsat bulmuş, 2010-2013 arasında vettel'le hem pilotlar hem takımlar şampiyonlukları tatmış ve o günden beri ilk 3'ün müdavimi olmuş takım. tasarımcıları adrian newey gibi bir dahi varken sırtları kolay kolay yere gelmez diye umuyorum.
max verstappen: 17 yaşında kariyerine başlayıp 2016'da sezon ortasında takıma gelmiş ve hemen yeteneği keşfedilmiş, belki de gridde en ateşli hayranları olan pilot (öyle ki verstappen tribünü biye bir şey var). gelecek neslin umut vaad eden isimlerinden. red bull, geleceğini onun çevresinde inşa etti.
alexander albon: çaylak sezonu olan 2019 ortasında takıma terfi edilmiş bu pilot gridin belki en saf, en mülayim ismi olabilir. son 2 yarıştır biraz yavaş kalsa da yeteneğinin çok yüksek olduğu kanaatindeyim.
mclaren (renault): griddeki en eski ikinci takım, nice efsaneler, ara ara dominant seneler geçirdikten sonra gizliden düşüşe geçmiş ve 2015'te honda motoruna geçerek patlamış takım. 2018'den beri renault motoruyla kademe kademe yükseldiler ve uzun süre sonra iki kez podyum gördüler. turuncusuna hastayım, tuttuğum takım olduğu için biraz yanlı davranmış olabilirim.
carlos sainz jr.: babası ralli efsanesi carlos sainz, kendisi de yetenek havuzundan payını almış gibi. şanssız geçen sezonlar sonrası 2019'da mclaren'e geçti ve çok başarılı bir sezon sonrasında ferrari'den 2021'de yarışmak için kontrat aldı. yolu açık olsun matadorun.
lando norris: gridin belki en sempatik ismi, geçen seneki çaylak sezonuyla kendini göstermişti ve 2020'ye de daha güçlü başladı. mclaren'de geleceği parlak gibi gözüküyor.
renault: devasa bütçeye, kaynağa, iyi sürücülere rağmen elindekinden daha azını almayı başarabilen ilginç bir takım. iyi yönetilmediğini düşünüyorum. sürekli 2005-2006 senelerindeki şampiyonluklarına özlem duyuyorlar, öyle ki 2021 için yaşlı kurt fernando alonso'yu imzaladılar bile.
daniel ricciardo: 2018'de red bull'u bırakarak büyük umutlarla geldiği takımdaki 2. sene sonunda mclaren'e gidecek pilot. kesinlikle çok yetenekli ancak istediği şampiyonluğu alamayacak gibi.
esteban ocon: eskiden force india'da yarışırken takımın el değiştirmesi sonucu bir sene koltuksuz kalan fransız pilot memleketinin takımında kendine yer buldu. yetenekli ve tutkulu ancak renault'ta bunu sergilemesinin kısa vadede zor olduğunu düşünüyorum.
alpha tauri (honda): 2020 sezonundan önce scuderia toro rosso olarak anılan bu takım aslında red bull takımının italyan küçük kardeşi. genelde red bull akademisinden pilotlar burada kariyerlerine başlayıp yeterince yetenek belirtirlerse şartlar olgunlaşınca ana takım red bull'a geçiyorlar.
daniil kvyat: çalkantılı kariyeri sonunda eski takımında 2019'da koltuk buldu ve gördüğü poduyum ve gelişim onun kalıcılığını arttırdı. ortalamanın biraz üstü olduğunu düşünüyorum.
pierre gasly: toro rosso'da umut vaadeden başlangıcı ardından 2019'da red bull'a terfi edilmişti ancak takım arkadaşı max verstappen'den tur yiyince bardağı taşıran son damla oldu. 2019 ortasında albon'la yer değiştirdi ve ilginç bir şekilde performansı yükseldi. çok kalıcı bir pilot olacağını sanmıyorum.
racing point (mercedes): eski adıyla force india, batmanın eşiğindeyken sergio perez'in eforları sayesinde ve güncel pilotlarından ( o zaman williams'ta sürüyordu) lance stroll'ün milyarder babasının hisse almasıyla kurtalıp racing point adını alan takım kanımca gridin en antipatik takımıdır. seneye aston martin adı alacağı söyleniyor. 2020 sezonunda, 2019 mercedes aracına çok benzer bir araç tasarladığı için başarılı gidiyor ancak tepkiler de büyüyor.
sergio perez: 2011'den beri yarışan, ara ara kendini göstermiş ancak bekleneni verememiş bir pilot. arkasında meksika'nın en zengin adamı carlos slim helu desteği var, racing point'te kontratı uzun ancak formula 1'de her an her şey olabilir.
lance stroll: gridin belki en sevilmeyen pilotu. yeteneksiz diyemem ancak vasat olduğu genel kanıyla kabul görmüş, babasının parası takımı kurtarsa da canını dişine takan ocon'u koltuksuz bırakmış pilot. eski takımı williams'la bir kere podyuma çıkmıştı.
alfa romeo (ferrari): eskiden sauber olan takım 2019'da alfa romeo ismini almıştı. sauber birçok başarılı pilotun başlangıç noktası bir alt-orta sıra takımıyken yavaş yavaş yapılanmıştı. son 2 sezondur ivmesini tekrar kaybetti.
kimi raikkonen: gridde belki sevmeyeni olmayan, en az olan pilottur. 40'ına merdiven dayamış yaşlı kurt 2001'de sauber'de başlamıştı. 2005 türkiye grand prix'ini kazanmasıyla ayrı, 2007'de ferrari'nin son dünya şampiyonu pilotu olmasıyla ayrı sempati beslediğim pilottur. griddeki en tecrübeli pilot, buz adam.
antonio giovinazzi: italyan kontenjanından takıma girdiği düşünülen, hakkında karışık görüşlere şahit olduğum pilot. kanımca gridde 1-2 sene daha kalır ondan sonra sönük bir kariyerle ayrılır. sempatik ancak şanssız diyebiliriz.
haas (ferrari): griddeki tek amerikan takım. belalı sürücü ikilisiyle sürekli yarış dışı kalmaya oynuyorlardı, halen daha aynı sürücü ikilisiyle devam ediyorlar. 2018'de çok güçlüyken 2019'da adeta sahte sponsorluk anlaşmasıyla dolandırılmaları takımı baya çöktürdü. böyle giderlerse ne olacakları meçhul.
kevin magnussen: griddeki en kopuk iki pilottan biri bence. diğer pilotlarla iletişimsiz olduğunu düşünüyorum. yetenekliydi ancak şimdi memur gibi pilotluk yapıyor.
romain grosjean: doğru gününde başarılı olmuş ancak uzun zamandır vasatın altında giden pilot diyebiliriz. güvenlik aracı varken kendi kendine duvara çarpıp başka bir pilotun çarptığını düşünen bir pilottur. nasıl her sene kontratı uzuyor anlayamıyorum.
williams (mercedes): birçok şampiyonluk ve zafer tatmış ancak en az 10 yıldır tek başarısı bir yarış zaferi olan takım şimdilerde maddi çırpınışlarda. sir frank williams'ın tırnaklarıyla kazıdığı takım son birkaç yıldır kızının ellerinde ve her sene daha kötüye gitti. 2020'de gelişme gösterdiler ve uzun zaman sonra sıralama turlarında iki araçla q2'ye kaldılar.
george russell: mercedes destekli bu pilot jenerasyonunun en heyecan verici ismi olabilir zira kendisini kanıtlayacak bir araca sahip olamadı. bekliyoruz efendim, yeteneğinden şüphe duyan azdır diye düşünüyorum.
nicholas latifi: takıma kocaman "sofina" sponsorunu getiren (babam sağolsun) başka bir zengin çocuğu pilot. çok yetenekli ya da kalıcı olacağını düşünmüyorum, zaten 3 yarış haftasonunda da en az bir kere spin atarken gördük.
takımlar ve pilotlar konusunu da işlediğimize göre artık bir yarış prosedürü, puanlama, şampiyona ve güvenlik aracı gibi konulara geçebiliriz. sabredin az kaldı, bir sonraki yarışa kadar bilmeniz gereken her şey birazdan...
yarış prosedürü ve kurallar
yarışlar garajdan çıkan araçların gride dizilmesiyle başlar. yarıştan önce pilotları mühendislerle aracın etrafında görürüz. daha sonra formasyon turu atılır, bu tur pistteki mühendis ve görevlilerin çekilmesi için vakit tanırken lastikleri de ısıtmak için bir fırsattır. 5 kırmızı ışık sırasıyla yanar ve hepsi aynı anda söndüğünde işte o beklenen an gelir, yarış başlar.
yarışa diziliş sırası daha önce bahsettiğim sıralama turlarıyla belirlenir ancak çeşitli sebeplerden bir ya da birkaç sürücü ceza almış olabilir. bu cezaların uygulanması buradaki videoda yeterince ayrıntılı işlenmiş:
yarış esnasında fia komiserler kurulu denen, 3 kişiden oluşan -ve genelde yanlı karar veren- bir ekip yarışı sürekli denetler (hakem gibi düşünülebilir). gerekli görülünce (ferrari hata yapınca) 5 saniye, dur-kalk cezası gibi cezalar verilir. 5 saniye gibi süre bazlı cezalar yarış bitiminde pilotun süresine eklenir ve eğer arkasında 5 saniyeden yakın pilotlar varsa ceza alan pilotu onların arkasına düşürür. bu gibi cezalar fazlasıyla tartışmalıdır (2019 kanada grand prix). dur-kalk gibi cezalar yarış esnasında uygulanır ve sürücü pit alanına girip normalde lastik değiştirdiği alanda verilen süre kadar durmak zorundadır. çoğu zaman bu cezayı alan pilot fırsattan istifade lastik de değiştirir ancak durma süresi bu değişimden sonra uygulanır.
yarışta pilotları bilgilendirmek amacıyla birçok bayrak kullanılır. bunlardan en çok kullanılanlarından bahsetmek gerekir:
damalı bayrak: yarış/seans bitti.
sarı bayrak: tehlike arz eden bir durum var, (bir pilot pist dışına taşmış ve piste dönecek olabilir, hafif bir kaza olabilir) yavaşla. öndeki arabayı geçmek (overtake) yasak.
çift sarı bayrak: pisti bloke eden bir durum var, yavaşla. öndeki arabayı geçmek yasak.
yeşil: (sarı bayraktan sonra) durum ortadan kaldırıldı, pist güvenli ve temiz.
mavi: arkadaki araba tur bindirecek, yol ver.
beyaz: önde yavaş bir araç var.
kırmızı: seans tehlikeli bir durumdan dolayı iptal/geçici süre için durduruldu.
siyah: diskalifiye.
bunun haricinde güvenlik aracı sarı bayrakların tek başına yeterli görülmediği durumlarda (ör. yolu kapatan büyük bir kaza durumunda) tahliye edilir ve pilotlar hızını düşürmek zorundadır. güvenlik aracı girdiğinde pilotlar adeta ip gibi dizilir ve tehlike geçene kadar, birbirlerini sollayıp sağlamadan gitmek zorundadırlar. güvenlik aracı lastik değiştirmek için de çoğu zaman bir fırsattır.
yarış bittiğinde pilotlar bitirme sıralamalarına göre aşağıdaki gibi puan alır. bu puanlara ek olarak, ilk 10'da bitiren bir sürücü yarışın en hızlı turunu atmışsa +1 puan daha kazanır.
1.-25
2.-18
3.-15
4.-12
5.-10
6.-8
7.-6
8.-4
9.-2
10.-1
bu puanlar sürücünün hem pilotlar hem de sürdüğü takımın takımlar şampiyonası puanlarına eklenir. sezon sonunda en çok puanı toplayan pilot şampiyon pilot, en çok puanı toplayan takım da şampiyon takım olur. takımlar, takımlar şampiyonasında elde ettiği dereceye göre ödül parası alırlar.
artık 2020 ve 2021 kurallarına dair birçok şeyi -en azından temel şeyleri- biliyorsunuz. ekranda izlediğiniz yarışlar hakkında biraz daha derinlemesine bilgi sahibisiniz. bundan sonrası 2022 kuralları ve trivia tadında bilgilerle dolu.
değişen kurallar
2021 için gelmesi beklenen kurallar pandemi süreciyle askıya alındı ve 2022'ye ertelendi. bu esnada takımların araç geliştirme operasyonları büyük ölçüde durdu. takımlar çok kısıtlı geliştirme yapabilecek, bu da bizi seneye çok benzer bir sezon karşılayacak demek. 2022 için gelmesi planlanan kurallar büyük ölçüde mercedes dominasyonunu bitirip tekrar rekabetçi yarışlar görme hedefiyle belirlendi. formula 1 tarihinin değişen kurallar ve değişen krallarla yazıldığı göz önünde bulundurulunca 2022'nin de heyecana olumlu etki göstermesini umuyoruz.
daha önce vorteks ve kirli hava kavramının adını anmıştım. günümüzde formula 1 araçları yüzeyden gelen temiz (düzgün diyelim) havanın yere basma kuvveti oluşturması prensibine dayanıyor. formula 1 araçları da daha çok yere basma kuvveti üretirken arkalarında türbülanslı (vorteks oluşumu arkada türbülansa yol açıyor), tahmin etmesi ve modellemesi zor (belki imkansız),bir hava bırakıyorlar. bu da takip eden araçların büyük ölçüde yere basma kuvveti kaybetmesine sebep oluyor. düzlükte arkalarında az hava taneli (dolayısıyla az hava sürtünmesi yaratan) ve arkadaki aracın yaklaşmasına biraz yardım eden bir etki oluştururken, virajlarda kaybolan yere basma kuvveti pist üzeri geçişleri zorlaştırıyor. ön kanatlarda vorteks oluşturucular büyük ölçüde azaldığı için son senelerin bu konuda daha iyi olduğunu söyleyebiliriz yine de.
2022'de yapılması planlanan ise yer etkisiyle (aracın tabanındaki hava akımından yere basma(ya da emme diyebiliriz) kuvveti yaratmak. bu sayede takipte olan aracın hızını büyük ölçüde koruması ve pist üzeri rekabetin artması amaçlanıyor. bunun yanı sıra 150 milyon dolar bir bütçe limiti (pilot ve birkaç en yüksek personel hariç) getirilecek. bu bütçe limitinin de mercedes gibi devasa bütçeli takımların her istediği konsepti denemesini ve büyük dominasyonları uzun vadeli olarak engelleyeceği düşünülüyor. aynı zamanda rüzgar tüneli testleri de daha başarısız takımların avantajına olacak şekilde sınırlandırılacak, bu da araçları büyük ölçüde eşitleyecek gibi duruyor. umarım vaatler gerçekleşir ve formula 1 tekrardan rekabetçi bir ortama sahne olur. hazır popülaritesi eksponansiyel artıyorken, belki dünyada en çok izlenen spor dalı olabilir.
trivia ve diğer bilgiler
gelelim trivia kısmına. formula 1 hakkında belki ilginizi çekecek kısa bilgiler:
- 1950'lerden önce formula 1 takımları grand prix yarışlarına katılıyordu, 1950'de silverstone'da yapılan ilk yarışla bu dağınık yarışlar bir sisteme oturtuldu ve şampiyona halini aldı.
- uzun yıllar boyunca en başarılı isim arjantinli juan manuel fangio'ydu. 50'lerde 5 kere şampiyon olmuştu. ona en yaklaşan isim 93'teki zaferiyle alain prost olmuştu. geçen ilk isim ise hepimizin bildiği michael schumacher.
- ilk başta pistlerin çoğu 2. dünya savaşı'ndan kalma uçak pistlerinden bozmaydı ya da normal vakitte halka açık yollardı.
- tarihte efsaneleşen birçok pilot tabii ki var (jim clark, jackie stewart, graham hill) ancak benim için niki lauda'nın yeri her zaman ayrıdır. çok ağır bir kazada ciddi derecede yanmış, yine de şampiyonayı son yarışa taşımış ancak sonra hayatını riske atmayarak rakibi james hunt'a şamiyonluğu vermiştir (sonraki sezon tekrar almıştır ama). bu rekabet rush filmine de konu olmuştur.
- formula 1'de artık ölüm hatta yaralanma riski oldukça azaldı. en son 2019'da f2 yarışında antoine hubert adına bir genç pilotu kaybettik. ondan önce 2014'te japonya grand prix'inde jules bianchi ölümcül bir kaza geçirdi. ondan önce ise ölen isim efsanevi ayrton senna (1994). buradan yarış tutkusunda hayatını kaybeden tüm pilotları saygıyla anıyorum.
- ayrton senna hakkında kısa bilgi verilecek birisi değil, senna isimli belgeseli izlemenizi öneririm.
- formula 1 yönetimi 90'ların ortasından itibaren bernie ecclestone tarafından yürütülüyordu. 2017'de amerikan menşeili liberty media'ya geçti ve beklenildiği üzere elite mahsus bir organizasyondan daha şov odaklı bir spor halini aldı.
- michael schumacher halen daha en fazla zafere ulaşmış isimdir ancak senna'nın zafer sayısıyla eşitlendiğinde gözyaşlarına hakim olamamıştır.
- son 15 yılın en heyecanlı sezonları kanımca 2005, 2007, 2008, 2010 ve 2012'dir.
formula 1 hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak isteyenler için birkaç youtube kanalı tavsiye edeyim:
formula 1
chain bear
wtf1
buraya kadar okuduğunuz için teşekkür ederim. artık siz de formula 1 yarışlarını izledikçe daha çok zevk alacak, ferrari stratejistlerine sövecek ve mercedes'i takdir edeceksiniz. görüşmek üzere.
Masrafları Bölüşmekte Sıkıntı Yaşayan Ev Arkadaşlarının Bir Acayip Hikayesi
Formula 1, Türkiye'de Neden Tutmadı?
