Flaman Ressam Jean-Baptiste Vanmour'un Lale Devri'ni Çok İyi Yansıtan Tabloları

17. Yüzyıl'ın sonunda İstanbul'a gelen ve ölene kadar da burada yaşayan ressam Vanmour'un tabloları, Lale Devri ve Patrona Halil isyanı dönemindeki Osmanlı'nın nasıl bir yer olduğunu güzel anlatmış.

flaman ressam jean-baptiste vanmour 1699'da fransız elçisi marquis de ferriol'un maiyetinde istanbul'a gelmiş, osmanlı elçi kabul törenlerini ve lale devri istanbul'unu en ince detayları ve bütün ayrıntılarıyla resmetmiştir.

Flaman: Avrupa’nın kuzeybatısındaki Flandra ( esk. Felemenk ) bölgesinde yaşayan bir halk ve bu halkın soyundan olan kimse. Flaman Bölgesi, Belçika'nın üç federal bölgesinden biridir. Belçika'nın kuzey kısmındadır.

elçi alayı ve arka planda 300 sene önceki istanbul

sultan 3. ahmet'in fransa elçisini kabulü

sultanı karşılama töreni

at meydanından geçen sadrazam

vanmour'un istanbul’a geldiği 1699 senesi osmanlı devleti’nin batı’ya açılış sürecinde bir dönüm noktasıdır. 1683 viyana bozgununun ardından 1699 karlofça anlaşması ile osmanlı batı karşısındaki geri kalmışlığını kabul etmiş, uluslararası ilişkilere çok daha bağımlı hâle gelindiği için diplomasi büyük önem kazanmış ve batı ile ilişkiler güçlenmiştir. ressam istanbul’a geldiği tarihte fransa, hollanda, ingiltere, venedik ve avusturya elçilikleri artık kurulmuş durumdadır.

elçilerin topkapı'ya girişi

o dönem istanbul nüfusunun çoğunluğunun gayrımüslim oluşu vanmour'un fırçasına da yansımıştır:

horon oynayan rum erkek ve kadınlar

rum düğünü

iskambil oynayan ermeniler

102 adet tablosunun gravür tekniği ile çoğaltılması ile meydana getirilen "osmanlı kıyafet albümü" adlı koleksiyon ile avrupa'da tanındı. marquis de ferrol, vanmour'a sipariş ettiği tabloları paris'e döndükten sonra bir gravür albümü olarak yayımlamış; bu albüm tüm avrupa'da büyük ilgi görmüş, tercüme baskıları yapılmış, başka sanatçılara esin vermiştir.

harem hatunlarının boğaz gezintisi

sultan haremde

okulun ilk günü

boğazda düğün

dönen mevlevi dervişler

vanmour'un albümü, avrupa'da uzun yıllar etkisi altına alan türköri** modasına öncülük etmesi ve osmanlı yaşamını tüm canlılığı ile gözler önüne sermesi açısından büyük önem taşır. batılıların doğuyu anlama kaygısıyla hazırlanan bu eserdeki 102 çizime dönemin büyükelçisi ferriol'un detaylı anlatımı eşlik etmektedir. (**turquerie yani türk hayranlığı: türk sanat ve kültüründen etkilenen batı avrupalılar tarafından bu sanat ve kültürün taklit edildiği moda akımı)

sanatçı, 1730'da patrona halil isyanı'na da tanık oldu. patrona halil'i arkadaşlarıyla birlikte betimlediği resim 18. yüzyıl osmanlı tarihinin en ilginç belgelerinden biridir ve amsterdam devlet müzesi'nde sergilenmektedir.

patrona halil

patrona halil isyanı

vanmour osmanlı devleti'’nde lâle devri'nin tanığı olan ilk ve tek oryantalist ressamdır. bu yüzden osmanlı'nın bu gösterişli zamanını fırçasıyla tuvale aktarabilmiştir. aynı zamanda sadece osmanlı'nın günlük yaşamını değil, saray yaşamını da resmedebilecek şekilde sarayın içinde tuval resmi yapan ilk ressamlardandır. jean-baptiste vanmour eserlerine kıyafetleri ve günlük yaşamın tüm inceliklerini işlemiştir.

1737'de galata'da ölen vanmour, istanbul'da defnedilmiştir

dönemin önemli şahsiyetlerinden olan sanatçının ölümü istanbul dışında da büyük üzüntü yaratmış, hakkında fransız mercure de france gazetesinde bir anma makalesi yayımlanmıştır. vanmour'un mezarının istanbul'da galata'daki, eski fransız konsolosluğu sınırları içinde bulunun jésuites-saint louis kilisesi bahçesinde, baron de salagnac'ın mezarının yanında olduğuna dair pek çok kayıt bulunmasına rağmen, mezarı belirleyici bir işaret yoktur.

2003 yılında, vanmour'un resimleri, çağdaşı nakkaş levnî’nin eserleri ile birlikte ‘lale devri istanbul'una iki özgün bakış - van mour ve levnî’ adıyla topkapı sarayı'nda sergilenmiştir.

kaynak:
http://www.turkcewiki.org/…mour'un_eserleri_listesi
https://en.m.wikipedia.org/…i/jean_baptiste_vanmour
https://manifold.press/…anigi-jean-baptiste-vanmour

tahirikemal