Eski Yunan Tarihinin Önemli Detaylarını Kısaca Öğrenmek İsteyenlere Işık Tutacak Bir Rehber

çok uzun ve karmaşık cümlelerin içinde kaybolmadan antik yunan'ı anlatmak istesek şöyle yaparız: temsilcileri, mimari eserleri ve evreleri görürüz.

çeşitli temsilcileri

- herodot, m.ö. 490-425, en eski yunan tarihçi

- hippokrates, m.ö. 460-370, tıp bilimi

- sokrates/aristoteles/platon, felsefe

mimari eserleri

- bergama, zeus tapınağı, m.ö. 180-170

- atina, akropolis, parthenon, m.ö. 447-438

evreleri

- proto

- arkaik

- klasik

- helenistik

bu evreleri incelemek istesek:

protogeometrik ve geometrik dönem (m.ö. 1000-750 yıllarına tekabül eder kabaca)

bu dönemde batı dünyasının epik destanlar ile anlatılmasına başlanır.

homeros (m.ö. 8. yy) - ilyada ve odesa.

sanat eserleri keramik ve metal işçiliği ile kısıtlanır. dönemin alamet-i farikası, baskın olarak görülmeye başlanan geometrik desenlerdir(miken uygarlığı'nın eserlerinde görülen doğal motiflerinden ayrılır bu şekilde).
dönem eserlerinde erken dönem ve geç dönem arasındaki farkı gösterebilmek adına:
karından kulplu amfora, protogeometrik dönem, m.ö. 10. yy 

karından kulplu amfora, geometrik dönem, m.ö. 900-850

karından kulplu amfora, geç geometrik dönem, m.ö. 770 civarı

arkaik dönem (m.ö. 725-500) 

yunan sanatının, üç sanat dalının hepsini kapsayan ilk zirvesidir (mimari, plastik sanatlar ve resim).

arkaik dönemdeki mimarlık incelenirse, tapınak mimarisinin gelişiminin arkaik dönemde başladığı görülür(ilk önce ahşap, sonradan taş yapılar).
örnek olarak:
efes, eski artemis tapınağı, m.ö. 560 yılları (iyon düzeni)
paestum, hera tapınağı, m.ö. 540 yılları (dor düzeni)
dor(erkek), iyon(kadın) ve korint(bakire kız) düzenlerinin kendi başlıklarında çok başarılı açıklamaları mevcut.

bu dönemde resim alanında, çiçek ve mitolojik ögelere yer verilir. geometrik şekillerde azalma yaşanır.
gene arkaik dönemin kilit noktası olan, siyah figür tekniği korinth'te geliştirilir. bu teknik vazo ressamlığı için devrim niteliği taşır.
siyah figür tekniğinde, figürler siyah olarak yapılır ve detaylar kazınarak ortaya çıkarılır.
ayrıca bir ilk olarak, eseri yapan usta eserin dibine adını yazmaya başlar. 

boyundan kulplu amfora, m.ö. 670 yılları 

(karın: aslan ve yaban domuzu, boyun: odesa)

arkaik dönemde plastik sanatlarda ise, doğa resmine yakınlaşma başlar. heykellerde "ideal nudity" denen bir konsept benimsenir.
ilk monumental(anıtsal) eserler ortaya çıkar.
kouros, m.ö. 620

klasik dönem ( m.ö 500-336) 

kültür, politika ve sanat için doruk noktasıdır.
bu dönemdeki çeşitli öncülere bakacaksak;
kültürde, hipokrat(tıp bilimi), sokrates(felsefe), herodot(tarih), eshilos( yazar).
politikada, leo von klenze, akropolis'in ideal görünümü, 1846 (dönemin politik etkinliğini resmetmiştir). 

sanatta, kallikrates(mimar), fidias(heykeltraş). ideal güzel anlayışı vardır.

klasik dönemde mimaride, konut mimarisinin doğrusal gelişimini görmek zordur. ancak pastas evleri sivil mimaride kendini gösterir.
konutlara sokaktan doğrudan ya da bir vestibül ile önce avluya girilerek girilir.
ayrıca, tapınak mimarisi kanonize edilir (yani modelleştirilir).
örnek olarak;
olimpiya, zeus tapınağı, m.ö. 471-456 (fidias'ın zeus heykeli ile)
atina, akrepolis, parthenon , m.ö. 447-438 (fidias'ın athena heykeli ile) gösterilebilinir.

klasik dönem resim sanatında (vaso resimciliği), kırmızı figür tekniği gelişir. arkaik dönemde ortaya çıkmış olan siyah figür tekniğinde, insanları ve figürleri kırmızı arka planda siyah olarak tasvir etme biçimi, bu teknik ile tam tersine döner. siyah arka plan üstüne, figürler kırmızı olarak resmedilmeye başlanır.
bu dönemde, çizilen figürlere hareketlilik de katılır.

klasik dönemde plastik sanatlarda(heykelcilikte) en önemli tekniklerden biri, kontrapost tekniği geliştirilir. yani vücuttaki yük, tek bir uzuv üstüne düşer(tek bacak üstünde durmak gibi). 

kaçınılan noktalar: tipleme ve idealleştirme
yönelinen noktalar: bireyselleştirme, doğallık
bu tekniğin antik yunan'daki temsilcilerinden biri polykleitos'tur. orijnali hala kayıp olan doryphoros en önemli örneklerindendir. 

muhtemelen hepinizin bileceği örnek ise, çok sonraki bir dönemden, yüksek rönesans'ın en önemli isimlerinden olan michelangelo'nun davut heykelidir.

helenistik dönem( m.ö. 336 - isa'nın doğumu) 

politik olarak, büyük iskender'in ölümüyle başladığı kabul edilir.
felsefik olaraksa, tanrının varlığını inkar dönemi başlar bu dönemde(bizimkiler ortaya çıktı).

mimaride artık beğeni ve isteğe uygun yapılar yapılmaya başlanır. böylece, göz alıcı ve etkileyici yapılar inşa edilir. merdivenler ve teraslar mimaride ön plana çıkar. tüm sütun düzenleri artık bir arada kullanılır (dor, iyon ve korint).
sivil mimariyi bu dönemde ortaya çıkan peristil, yani avlulu evler domine eder.
dönemin önemli yapılarından; bergama'da bulunan zeus sunağı, m.ö. 180-160 (sunak bugün almanya'da. 

zannedildiği gibi çalınmamıştır. ii. abdülhamit'ten almanya'ya götürmek için izin istenmiş, yüce padişahımız da, "alın götürün, ne yapayım taşı" demiştir).

gene helenistik dönemde, şiddet unsuru içeren heykeller yapılmaya başlanır. ideal güzel anlayışı yerini ekstremizme bırakır. child with goose(kazı boğan çocuk), m.ö. 300, boethus (roma kopyası)

....

genel olarak antik yunan'a baktığımızda tapınak mimarisinin gelişimini en başından sonuna şöyle özetleyebiliriz. tapınak mimarisi ayrıca önemlidir, çünkü daha sonraları roma mimarisinde basilikaya, bizans ve erken hristiyanlık mimarisinde ise kiliseye evrilecektir.

- m.ö. 8 yy: ilk tapınak inşa edilir (basit ahşap mimari. megaron) - thermos, apollon tapınağı
- m.ö. 7. yy: peripteros(peripter) tipi ortaya çıkar. - thermos, apollon tapınağı (yeniden inşa)
- m.ö. 6. yy ortaları: yapı tipinin bitirilişi. - korint, apollon tapınağı, taş yapı.
- m.ö. 600-400 yılları: yapı tipi sistemleştirilir ve sütun aralıkları düzenli hale getirilir.